Akta stanu cywilnego Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Stawiszynie

Sygnatura
11/754/0
Liczba serii
3
Liczba skanów
12267

Zawartość:

Akta urodzeń (1809-1815, 1826-1922), akta małżeństw (1809-1815, 1826-1922), akta zgonów (1809-1815, 1826-1922), akta zbiorowe urodzeń (1882, 1883, 1886, 1888, 1891, 1893), akta zbiorowe małżeństw (1809-1814, 1816, 1827, 1830-1832, 1836-1837, 1840-1849, 1851-1854, 1872, 1875, 1886-1890, 1892-1913) oraz akta zbiorowe zgonów (1903).

Dzieje twórcy:

Obowiązek urzędowej rejestracji urodzeń, małżeństw i zgonów na ziemiach polskich wprowadził w XVI w. kościół katolicki, a po nim w XVII w. kościół ewangelicki. Początkowo rejestracja aktów stanu cywilnego miała charakter wyznaniowy. W 1792 r. w rewolucyjnej Francji powierzono ją urzędnikom świeckim, a w 1804 r. Kodeks cywilny Napoleona wprowadził pojęcie - akta stanu cywilnego i oddzielił je od metryk kościelnych. Stopniowo Kodeks przyjął się w innych krajach europejskich, m.in. w Księstwie Warszawskim (1 maja 1808 r.), a potem w Królestwie Polskim. Stanowił on, że akta stanu cywilnego miały być sporządzane dla wszystkich obywateli, bez różnicy wyznania. Na mocy dekretu króla saskiego z dnia 23 lutego 1809 r. zadanie ich sporządzania powierzono duchownym pełniącym obowiązki parafialne, z tym że mieli oni najpierw spisać akt cywilny, a dopiero po nim dokonać obrzędu religijnego. W praktyce w zdecydowanej większości rolę urzędników stanu cywilnego pełnili proboszczowie rzymskokatoliccy, a obwód urzędu stanu cywilnego pokrywał się z terenem parafii, którą zarządzali. Do jednej księgi chronologicznie wpisywali urodzenia, małżeństwa i zgony katolików, ewangelików i żydów. Każdy akt zapisywany był równolegle w dwóch księgach. Pierwsza z nich, zwana unikatem, zostawała w parafii. Zawierała tylko jeden rodzaj aktu stanu cywilnego i była prowadzona aż do całkowitego jej zapisania. Natomiast druga księga, zwana duplikatem, była wewnętrznie podzielona na trzy części, zawierała wszystkie rodzaje wpisów, ale obejmowała okres tylko jednego roku. Dla bezpieczeństwa składano ją w archiwum właściwego terytorialnie sądu pokoju. Karty (strony) ksiąg były ponumerowane, a po ich zakończeniu duchowny spisywał krótki protokół o ustalonej przez władze formule. Obie księgi uznawano za oryginały. Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego (KCKP) z 1825 r. wprowadził z początkiem nowego roku zasadnicze zmiany łącząc w przypadku wyznań chrześcijańskich akta stanu cywilnego z metrykami kościelnymi. Duchowy przełożony parafii ewangelickiej (pastor) stawał się urzędnikiem stanu cywilnego, a akty stanu cywilnego były jednocześnie dokumentami państwowymi, jak i kościelnymi. Zmieniono także kolejność czynności - obrzęd religijny poprzedzał spisanie odpowiedniego aktu. Nadal jednak akty były zapisywane równocześnie w unikacie i duplikacie, nie zmieniono także miejsca ich przechowywania. Początkowo zapisy prowadzono w języku polskim, a od 1 stycznia 1868 r. do czasu ustąpienia Rosjan z Królestwa Polskiego w okresie I wojny światowej, w języku rosyjskim, by następnie powrócić do języka polskiego. W pewnych okresach czasu prowadzono zapisy w języku niemieckim lub jednocześnie po niemiecku i polsku (np. I wojna światowa). Na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego rejestracja wyznaniowa oparta na KCKP, praktycznie niezmieniona, trwała do końca 1945 r., z przerwą na okres okupacji hitlerowskiej. W 1940 r., na terenach włączonych do państwa niemieckiego (III Rzeszy) w 1939 r., religijny system rejestracji stanu cywilnego zastąpiono świeckim, tzn. utworzono na wzór niemiecki okręgi i urzędy stanu cywilnego, a sporządzanie aktów stanu cywilnego powierzono świeckim urzędnikom, działającym na podstawie niemieckiego prawa o rejestracji stanu cywilnego. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej na krótko (1944/1945 r.) częściowo przywrócono rejestrację stanu cywilnego na zasadach obowiązujących przed 1940 r. Natomiast z początkiem 1946 r., na mocy dekretu "Prawo o aktach stanu cywilnego" z dnia 25 września 1945 r. (Dz.U., nr 48, poz. 273), w całej Polsce wprowadzono świecką rejestrację aktów stanu cywilnego, tworząc w tym celu nowe organy administracji państwowej - urzędy stanu cywilnego. Przywilej na budowę kościoła w Stawiszynie ewangelicy otrzymali prawdopodobnie w 1777 r. Kościół powstał 14 lat później i otrzymał wezwanie św. Trójcy. Martin Augustow Margraf z Władysławowa był pierwszym pastorem, któremu powierzono czynności urzędowe i odprawianie nabożeństw. W 1876 r. w miejscu starej, drewnianej świątyni powstał nowy, murowany kościół w stylu neogotyckim. W 1829 r. parafia liczyła 1764 dusz, natomiast w 1924 r. było aż 3000 wiernych. Jednakże przed wybuchem II wojny światowej w 1935 r. liczba wiernych zmniejszyła się do 2800 osób. Ostatnie ewangelickie nabożeństwo odbyło się około 1985 r., kiedy to ostatni członkowie parafii ewangelickiej wyjechali ze Stawiszyna. Od tamtego czasu kościół jest zamknięty i niszczeje. Pod koniec XIX wieku do Parafii Ewangelickiej w Stawiszynie należały miejscowości: Aleksandrów, Annówka, Danowiec, Dębniałki, Długa Wieś, Elżbietów, Gliny, Janków, Jarantów, Kazala Nowa, Kazala Stara, Kionczyn, Korzeniew, Kościelec, Lipe, Lubiny, Mycielin, Ostrówek, Piątek Mały, Piątek Wielki, Piskory, Przyranie, Radzany, Rosochy, Smaszew, Stawiszyn, Teodorów, Wirginki, Zamęty, Zbiersk, Złotniki Wielkie, Żerniki. Natomiast do filiału w Józefowie należały: Chocz, Józefów, Kaźmierka Nowa, Kaźmierka Stara, Kwileń majątek, Niniew majątek, Nowawieś, Nowolipsk, Rossochy.

Daty skrajne:

1809-1922 [1967]

Klasyfikacja:

urzędy stanu cywilnego i akta metrykalne

Nazwa twórcy:

Daty:

1809-1922, 1961-1967.

Nazwa dawna:

Akta stanu cywilnego Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Stawiszyn, Urząd Stanu Cywilnego Stawiszyn - parafia ewangelicko-augsburska, Księgi metrykalne parafii ewangelickiej Stawiszyn (pow. kaliski).

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

rosyjski, polski, niemiecki

Dostępność:

Udostępniany w całości

Ogółem jednostek archiwalnych:

192

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

192

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

3.23

Ogółem opracowanych metrów bieżących

3.23

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
elektroniczny inwentarz archiwalny zatwierdzony Tak