Archiwum Polskiej Akademii Nauk (od 2011 r. Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie) powstało na mocy Uchwały nr 167/53 Sekretariatu Naukowego PAN z 1 grudnia 1953 r. W roku 1954 powstał Oddział Archiwum PAN w Krakowie, w 1956 – Oddział Archiwum PAN w Poznaniu, a w 1974 – Oddział Archiwum PAN w Katowicach z siedzibą w Zabrzu.

Zadania Archiwum PAN sprecyzowane zostały w statucie, nadanym przez Sekretariat Naukowy Polskiej Akademii Nauk w 1962 r. Archiwum PAN stało się naukową placówką pomocniczą. W latach 1962-1977 podlegało Prezydium PAN, w okresie 1977-1997 należało do placówek Wydziału I Nauk Społecznych PAN. W maju 2002 r. Oddział Archiwum PAN w Krakowie usamodzielnił się jako Archiwum Nauki PAN i PAU. Na mocy ustawy o PAN z 2010 r. oraz opartych na niej regulacji prawnych, PAN Archiwum w Warszawie funkcjonuje jako pomocnicza jednostka naukowa i nadzorowana jest przez Wydział I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN. PAN Archiwum w Warszawie, wraz z oddziałami w Poznaniu i Katowicach, jest wiodącą placówką archiwalną Polskiej Akademii Nauk, posiadającą zasób historyczny, gromadzącą i przechowującą materiały archiwalne jednostek organizacyjnych PAN, uprawnioną do gromadzenia spuścizn uczonych, dokumentacji towarzystw i instytucji naukowych w formie daru, depozytu i zakupu.

Zasób PAN Archiwum w Warszawie jest podzielony na trzy działy. Dział I obejmuje akta instytucji naukowych, redakcji i komitetów. Najważniejsze z nich to zespoły instytucji, które działały przed powstaniem Polskiej Akademii Nauk i przekazały jej swoją dokumentację: Towarzystwo Naukowe Warszawskie (1907-1952), Kasa im. Józefa Mianowskiego (1881-1951), Polskie Towarzystwo Historyczne (1886-1939, 1947-1968), Kongresy Nauki Polskiej I-III (1951-1986). Dział II obejmuje dokumenty wytworzone przez Polską Akademię Nauk – jej władze, jednostki organizacyjne, placówki naukowe oraz towarzystwa naukowe dotowane przez PAN do 1983 r. Dział III obejmuje spuścizny uczonych polskich oraz innych osób znanych z działalności oświatowej, politycznej i społecznej. Są to materiały pochodzenia prywatnego. PAN Archiwum w Warszawie gromadzi również fotografie, mikrofilmy, fotokopie i medale, posiada też różnego rodzaju kolekcje, takie jak kolekcja dokumentów do dziejów Uniwersytetu Wileńskiego czy zbiór nekrologów uczonych polskich. Przy Archiwum działa także biblioteka.