Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim zostało powołane na mocy reskryptu Rady Regencyjnej z 31 lipca 1918 r. Pierwsze wzmianki o istnieniu tej instytucji w ramach polskiej sieci archiwalnej pochodzą ze stycznia 1919 r. Pierwszym jego kierownikiem mianowany został Wacław Gizbert Studnicki. Po W. Studnickim kierownictwo Archiwum objął przybyły na przełomie marca i kwietnia ze Lwowa dr Adam Próchnik.

Dzięki staraniom następcy Próchnika - Ignacego Świątkowskiego, Archiwum znalazło w 1939 r. siedzibę w budynku Sądu Okręgowego przy ulicy Toruńskiej 4, gdzie funkcjonowało do końca 2019 roku. Składało się z obszernego magazynu A oraz magazynu B, pracowni naukowej z biblioteką oraz pomieszczeń administracyjnych. Od 2006 roku dyrektorem Archiwum jest dr Tomasz Matuszak.

Od listopada 2019 roku Archiwum Państwowe w Piotrkowie swoją siedzibę ma w budynku Wielkiej Synagogi przy ulicy Jerozolimskiej 29. Na parterze znajdują się magazyny oraz pomieszczenia administracyjne, na piętrze czytelnia z biblioteką oraz pomieszczeniami pracowników.

DYREKTOR: dr Tomasz Matuszak
ZASTĘPCA DYREKTORA: dr Aleksy Piasta
Więcej informacji o osobach sprawujących funkcje kierownicze w Archiwum Państwowym w Piotrkowie Trybunalskim – zob.:
https://appiotrkow.bip.gov.pl/osoby-sprawujace-funkcje/kierownictwo-archiwum-panstwowego-w-piotrkowie-trybunalskim.html

Zasadniczą część zasobu stanowią materiały wytworzone przez administrację państwową i samorządową oraz instytucje gospodarcze funkcjonujące w wieku XIX i XX. Najstarsze dokumenty – ukazujące dzieje Piotrkowa Trybunalskiego przez 1795 r., reprezentowane są przez „Kopiarz Sulejowski” (księga z 1618 r., zawierająca pierwszą pisemną wzmiankę o Piotrkowie datowaną na 1217 r.) oraz dyplomy wystawione dla miasta przez polskich królów elekcyjnych.

Rzeczywisty rozmiar zasobu na koniec roku 2022 wyniósł 6 043,63 m.b. liczących 475 091 j.a., z tego: w Piotrkowie Trybunalskim zgromadzonych zostało 3970,44 m.b. liczących 327032 j.a., natomiast w Oddziale w Tomaszowie Mazowieckim przechowywanych jest 2 073,19 m.b. liczących 148 071 j.a.
Liczba zespołów wynosi obecnie 1994, z czego w Piotrkowie Trybunalskim znajduje się 1330, a w OTM 664 zespołów.