Tzw. sprawa miejska nadawała dynamiki obradom Sejmu Wielkiego. Z inicjatywy prezydenta Warszawy Jana Dekerta w połowie listopada 1789 r. zorganizowano zebranie przedstawicieli 141 miast królewskich, tworząc coś na kształt konfederacji szlacheckiej. Przygotowano petycję według projektu ks. Hugona Kołłątaja z żądaniem dopuszczenia mieszczan do udziału w obradach sejmowych, urzędach oraz prawa nabywania dóbr ziemskich. Memoriał ten wręczono 2 grudnia podczas tzw. czarnej procesji, kiedy to mieszczanie ubrani na czarno ze szpadami u boku udali się do króla i przywódców sejmowych. Ponieważ manifestacja ta odbyła się tydzień po rocznicy koronacji królewskiej, rozpuszczano pogłoski, że król szykuje bunt mieszczański przeciw szlachcie na wzór francuski. Inicjatywa polityczna mieszczan z całą pewnością była nowością w państwie polsko-litewskim. 18 kwietnia 1791 r. sejm jednogłośnie przyjął ustawę pt. ”Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej”, która w znacznym stopniu spełniała postulaty czarnej procesji. Mieszczanie zostali objęci przywilejem neminem captivabimus (zakaz aresztowania bez wyroku sądowego), mogli nabywać dobra ziemskie, zyskali dostęp do urzędów i godności oraz prawo wysyłania swoich plenipotentów na sejm. Kwietniowa ustawa o miastach została włączona do Konstytucji 3 maja jako rozdział III: „prawo na teraźniejszym sejmie zapadłe w zupełności mieć chcemy i za część niniejszej Konstytucji deklarujemy”.