Zespół archiwalny zawiera zbiór aktów notarialnych, częściowo zachowane pomoce ewidencyjne (repertoria i skorowidze) oraz częściowo zachowane księgi opłat. W strukturze inwentarza archiwalnego wydzielono serie: 1. Akty notarialne, daty skrajne: 1866-1889, 62 j.a.: zbiór aktów notarialnych, w którym dominują akty będące potwierdzeniem wykonania typowych i powszechnych czynności notarialnych, np. umowy kupna-sprzedaży, umowy dzierżaw, darowizn, pożyczek, umowy przedślubne (intercyzy), rozporządzenia osób na wypadek śmierci (testamenty), itp., itd. 2. Pomoce ewidencyjne, daty skrajne 1869-1889, 16 j.a.: repertoria czynności notarialnych oraz skorowidze alfabetyczne; repertorium za lata 1866-1867 znajduje się w zespole archiwalnym 54/136/0 „Akta Notariusza Kwiryna Franciszkowskiego w Koninie” w jednostce archiwalnej o sygnaturze 2; brak repertoriów za lata: 1868-1870, 1871 (częściowo), 1877 (częściowo), 1885 i 1887 oraz skorowidzów za lata 1866-1868. 3. Księgi opłat, daty skrajne 1877-1889, 11 j.a.: rejestry opłat pobieranych za wykonane czynności notarialne; brak ksiąg za lata: 1887 i 1888.

Władysław Rudziński był rejentem / notariuszem [1] działającym w latach 1866-1889 w okręgu Sądu Pokoju w Koninie, z siedzibą urzędową w mieście Konin. Notariusz urzędowanie w Koninie rozpoczął w listopadzie 1866 r., a zakończył w lutym 1889 r. [2] Do czerwca 1876 r. zakres działania notariusza regulowały w szczególności francuska ustawa notarialna z 1803 r. [3] oraz ustawy hipoteczne z 1818 r. i 1825 r. [4], natomiast od lipca 1876 r. rosyjska ustawa notarialna z 1866 r. [5] i wymienione ustawy hipoteczne. Notariusz był urzędnikiem publicznym, do którego podstawowych kompetencji należało sporządzanie aktów i kontraktów (umów), którym strony chciały lub były zobowiązane nadać znamię wiary publicznej (przyjmowanie aktów dobrej woli i nadawanie im cech autentyczności) oraz do spełniania innych czynności zleconych mu przez przepisy prawne. W szczególności notariusz: - sporządzał akty notarialne, w tym umowy kupna-sprzedaży, testamenty, intercyzy, układy i umowy, cesje, pełnomocnictwa, itp., - wydawał wypisy i odpisy aktów notarialnych, - sporządzał poświadczenia własnoręczności podpisu, zgodności odpisu z oryginałem, czasu okazania dokumentu, pozostawania osoby przy życiu, stawiennictwa lub niestawiennictwa osoby, - doręczał oświadczenia stron, - sporządzał protesty weksli, czeków i inne dokumenty, - przyjmował na przechowanie dokumenty, pieniądze lub papiery wartościowe oraz - dodatkowo wykonywał funkcje z zakresu prawa hipotecznego. Prawo mianowania notariusza należało do panującego. Bezpośredni nadzór nad działalnością notariusza sprawował Trybunał Cywilny w Kaliszu. Przepisy obowiązujące od 1876 r. zmieniły status notariusza z urzędnika (funkcjonariusza) publicznego na urzędnika państwowego. Prawo mianowania notariusza miał prezes Warszawskiej Izby Sądowej (Izby Sądowej w Warszawie) na wniosek prezesa Sądu Okręgowego w Kaliszu. Bezpośredni nadzór nad działalnością notariusza sprawował prezes Sądu Okręgowego w Kaliszu. Czynności notarialnych notariusz mógł dokonywać w swojej kancelarii, przy czym mógł mieć tylko jedną kancelarię, lub jeżeli przemawiał za tym charakter czynności czy też szczególne okoliczności, w innym miejscu na terenie okręgu sądu, w którym miał siedzibę. Do obowiązków notariusza należało prowadzenie odpowiednich pomocy ewidencyjnych - rejestrów (repertoriów) czynności notarialnych, skorowidzów oraz od 1877 r. ksiąg opłat, a także przechowywanie zbioru oryginalnych aktów notarialnych. W repertoriach notariusz rejestrował w kolejności chronologicznej wykonywane przez siebie czynności notarialne. Wpisy do repertoriów otrzymywały unikalne, kolejne numery od 1 do n w obrębie roku kalendarzowego, przy czym wyjątkowy był 1876 r., w którym po wejściu w życie rosyjskiej ustawy notarialnej notariusz od drugiego półrocza rozpoczął nową numerację wpisów. Do 1875 r. podziału na lata kalendarzowe notariusz dokonywał według kalendarza gregoriańskiego, natomiast w kolejnych latach według urzędowego kalendarza juliańskiego. Pojedynczy wpis zawierał podstawowe dane o czynności, w tym m.in. numer wpisu, datę, nazwiska osób (stron), rodzaj i przedmiot czynności. W skorowidzach natomiast notariusz odnotowywał w kolejności alfabetycznej nazwiska stron oraz odnośniki do numerów z repertoriów. Repertoria i skorowidze były podstawowymi narzędziami do sprawnego i szybkiego wyszukiwania informacji o wykonanych przez notariusza czynnościach, w tym o sporządzonych aktach notarialnych. Z kolei w księgach opłat notariusz miał obowiązek rejestrować opłaty pobierane za wykonane czynności notarialne. Każdy sporządzany przez notariusza akt notarialny otrzymywał numer z repertorium. W kancelarii notarialnej akty gromadzono w wiązkach i następnie oprawiano w tomy zawierające do kilkuset aktów, usystematyzowanych narastająco według numerów. W zależności od ilości sporządzonych przez notariusza aktów, tworzono od jednego do kilku tomów z jednego roku kalendarzowego. Do 1876 r. językiem urzędowym, w którym notariusz sporządzał akty notarialne oraz inną dokumentację, np. pomoce ewidencyjne, był język polski, natomiast w latach następnych język rosyjski. Przez cały okres działania w oficjalnych dokumentach (wpisach) notariusz stosował podwójną datację - urzędową według kalendarza juliańskiego oraz dodatkową według kalendarza gregoriańskiego. Przypisy: [1] Nazwa urzędu „rejent” przyjęta w aktach prawnych z okresu Królestwa Polskiego (zob. przypis 4.) i stosowana, również wymiennie, do wprowadzenia rosyjskiej ustawy notarialnej z 1876 r., która wprowadziła termin „notariusz”. W dalszej części tekstu używany będzie termin „notariusz”. [2] Pierwszy wpis do repertorium nosi datę 2 / 14 listopada 1866 r., natomiast ostatni 9 / 21 lutego 1889 r. Władysław Rudziński zmarł w Koninie 2 stycznia 1891 r. (zob. zespół archiwalny 54/767/0 „Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Konin”, sygnatura 83, s. 213, akt zgonu numer 2). Stosowanie na ziemiach Królestwa Polskiego (Kongresowego) podwójnej datacji, w szczególności w przypadku datowania oficjalnych dokumentów, wynikało z używania jako urzędowego obowiązującego na obszarze Cesarstwa Rosyjskiego kalendarza juliańskiego (data podawana jako pierwsza) oraz jako dodatkowego kalendarza gregoriańskiego (data podawana jako druga). [3] Francuska ustawa notarialna z 25 ventôse (16 marca) 1803 r., wprowadzona do systemu prawnego Księstwa Warszawskiego dekretem Księcia Warszawskiego z 4 lipca 1808 r. i obowiązująca następnie w Królestwie Polskim, w polskim przekładzie zatytułowana Organizacya notarjatu, zob. tekst ustawy w języku polskim opublikowany w: Prawo cywilne obowiązujące w Królestwie Polskiem. Tom 2., Warszawa 1861, s. 859 nn. [4] Prawo o ustaleniu własności dóbr nieruchomych, o przywileiach i hypotekach w miejsce tytułu XVIII księgi III kodexu cywilnego, z dnia 14 / 26 kwietnia 1818 r., Dziennik Praw Królestwa Polskiego. tom 5, nr 21, s. 295-387; Prawo o przywileiach i hypotekach, z dnia 1 / 13 czerwca 1825 r., Dziennik Praw Królestwa Polskiego, tom 9, nr 40, s. 355-373). [5] Высочайше утвержденное положеніе о нотаріялной части 14 Апреля 1866 года, [w:] Полное собраніе законовъ Россійской имперіи, tom 41 (1866), numer 43186; Przepisy o zastosowaniu do Warszawskiego okręgu sądowego Najwyżej zatwierdzonej dnia 14 kwietnia 1866 roku ustawy notaryalnej, [w:] Zbiór praw. Postanowienia i rozporządzenia Rządu w guberniach Królestwa Polskiego obowiązujące, wydane po zniesieniu w 1871 roku urzędowego wydania Dziennika Praw Królestwa Polskiego, Tom VI, zebrał i przełożył Stefan Godlewski, Warszawa 1881, s. 207.

Zespół archiwalny opracował w 2024 r. Zbigniew Marek, starszy kustosz w Archiwum Państwowym w Poznaniu Oddział w Koninie.