Założony w 1237 r. przez Krzyżaków. Prawo miejskie lubeckie otrzymał w 1246 r. wraz ze znacznymi posiadłościami ziemskimi. Początkowo uzależniony administracyjnie i sądowniczo od Krzyżaków, w następnym stuleciu uzyskał znaczną niezależność. Około 1340 r. utworzono nową osadę miejską zwaną Nowym Miastem Elbląskim, podporządkowaną Krzyżakom. Miała ona stanowić ośrodek konkurencyjny dla dotychczasowego Starego Miasta. W 1454 r. Elbląg wypowiedział posłuszeństwo Krzyżakom i poddał się pod panowanie Kazimierza Jagielończyka. Uzyskał wówczas potwierdzenie i rozszerzenie swoich przywilejów, a także powiększenie dóbr ziemskich. W 1478 r. podporządkowano Nowe Miasto administracyjnie Miastu Staremu. Przedstawicielem króla w mieście był Burgrabia królewski. Rządy sprawowała Rada na czele z burmistrzami, którzy reprezentowali miasto na zewnątrz. W wyniku reform w pierwszej połowie XVI w. większy wpływ na zarząd miastem uzyskało przejściowo pospólstwo. Rada stanowiła Pierwszy Ordynek, a przedstawiciele pospólstwa Drugi Ordynek. Rada podejmowała najistotniejsze decyzje w sprawach publicznych. Jej oraz burmistrzom podlegały poszczególne urzędy miejskie. Oni sprawowali patronaty nad instytucjami w mieście. Rada wykonywała też niektóre czynności sądownicze. Od XVII w. Elbląg był coraz częściej wciągany w wir wydarzeń politycznych i związanych z tym działań wojennych, przede wszystkim wojen szwedzkich i rosyjskich rozgrywających się na terytorium Rzeczpospolitej. I tak podczas wojen ze Szwedami wojska nieprzyjaciela zajęły w latach 1626-1636 i 1655-1660. Podczas wojny północnej Elbląg okupowały w latach 1698-1700 i 1703-1710 wojska szwedzkie, a w latach 1710-1712 wojska rosyjskie, a następnie saskie. Oddziały rosyjskie ponownie zajęły miasto w latach 1733-1736 i 1758-1762. W wyniku pierwszego rozbioru Polski (1772) Elbląg został włączony do państwa pruskiego, gdzie pozostawał do początku 1945 r. Wówczas nastąpiły zasadnicze zmiany form zarządzania. Elbląg tracił swoją dotychczasową znaczną niezależność na rzecz scentralizowanej administracji pruskiej. W wyniku uwłaszczenia pozbawiony został swoich posiadłości ziemskich. Władzę w mieście sprawował Magistrat na czele z burmistrzem przy współudziale przedstawiciela miejskiego tworzącego Radę Miejską. W wyniku reform w początkach XIX w. władza policyjna i sądownicza przechodziła do niezależnych organów. Również w zakresie innych dziedzin (np. finansowych) kompetencje miasta zostały poważnie ograniczone na rzecz rozwijającej się sukcesywnie administracji państwowej. W drugiej połowie XIX w. i w XX w. nastąpiło znaczne rozszerzenie zadań komunalnych, oświatowych, kulturalnych i społecznych związanych z rozwojem demograficznym, przestrzennym i gospodarczym miasta. Powodowało to znaczne powiększenie urzędów miasta i ich statutowych zadań.