Artykuły statutowe z XVII wieku, sygn. 1 (odpis) Księga cechowa z lat 1765-1844, sygn. 2 (księga przyjęć czeladników do cechu)

Cechy, jako organizacje zawodowe rzemieślników, trudniących się tym samym lub podobnym rzemiosłem pojawiły się we Wschowie już w XIII wieku. Początkowo przybierały postać bractw o charakterze modlitewnym i charytatywnym, jednakże szybko przekształciły się w organizacje zawodowe o charakterze samopomocowym, stając się istotnym elementem samoorganizacji mieszkańców miast, którzy obok wykształconej rady miejskiej coraz częściej wyrażali swoje interesy poprzez organizacje cechowe. We Wschowie ich intensywny rozwój przypada na pierwszą połowę XVII wieku. Pod względem prawnym istnienie cechu zaczynało się dopiero wówczas, kiedy pewien zespół ludzi trudniących się zawodowo rzemiosłem uzyskał statut. Statut cechu igielników (zwanych też szpilkarzami), który był złączony z cechem wyrabiaczy wędek (w statucie Komisji Dobrego Porządku nie zaznaczano, który cech jest łączny) został zatwierdzony przez burmistrza i radę miasta Wschowa 18 sierpnia 1717 roku, zaś przez króla Augusta II 4 stycznia 1718 roku. Nowelę do statutu miasto zatwierdziło 2 sierpnia 1724 roku. Na mocy reskryptów Stanisława Augusta do miast królewskich, jakim też była Wschowa, wydelegowano Komisje Dobrego Porządku. Oprócz kontroli stanu miasta i jego gospodarki finansowej, badały one również stosunki panujące w rzemiośle i handlu. Komisja Dobrego Porządku działała we Wschowie w okresie 3 stycznia 1780 roku do 5 listopada 1781 roku. Ukoronowaniem jej prac było wydanie statutu, który normował całokształt zagadnień cechowych i obowiązywał wszystkie cechy wschowskie. Przepisy zawarte w nowym statucie były bezwzględnie obowiązujące. Za ich naruszenie, obok kar pieniężnych, przewidziano nawet kary cielesne wobec mistrzów cechowych. W 1781 roku we Wschowie pracowało 3 igielników, którzy produkowali igły do szycia, agrafki i inne przedmioty, które można było wytworzyć z blachy, drutu mosiężnego i żelaznego za pomocą młotka i obcęgów (np. łańcuchy, gwoździe, haczyki do wędek). Organizacja cechowa zajmowała się przyjmowaniem nowych członków do cechu, ich kształceniem, pilnowaniem przestrzegania jakości wyrobu, sprowadzaniem surowca w okresach kryzysu i regulowaniem zbytu gotowych wyrobów. Ponadto prowadziła różne formy samopomocy m.in. dla wdów i sierot oraz pilnowała porządku pracy. Do władz cechowych należały zebrania cechowe, starsi mistrzowie cechowi i pisarz cechowy. Do podstawowych obowiązków członków cechu należał udział w zebraniach cechowych oraz przestrzeganie podjętych tam uchwał, które dotyczyły zagadnień administracyjnych jak: przyjmowanie i wyzwolenie uczniów, ubieganie się czeladników o mistrzostwo, wyznaczenie i kontrola sztuk mistrzowskich; spraw zaopatrzeniowych, ustalania cen na wyroby, regulacji zbytu, kontroli finansowej, udzielania władzom cechowym absolutorium. Zebrania cechowe sprawowały też władzę sądową w zakresie rozstrzygania sporów między mistrzami i czasem czeladnikami. W wypadkach szczególnych władze cechu były zwoływane na zebrania nadzwyczajne. Członkowie cechu dzielili się na majstrów, czeladników i uczniów. Majstrem mógł zostać ten członek cechu, który osiągnął wszystkie kwalifikacje zawodowe, zdał odpowiedni egzamin (majstersztyk), opłacił przewidziane ustawowo sumy oraz posiadał warsztat, co było najczęściej związane z posiadaniem własnego domu. Czeladnik był głównym pracownikiem w warsztacie. Był to rzemieślnik, który zdobył już przynajmniej elementarną umiejętność w swoim zawodzie, nie posiadał natomiast samodzielnego warsztatu pracy ani prawa na jego założenie. Zajmował się on przygotowaniem surowców i półfabrykatów. Czeladnikiem zostawał uczeń po ukończeniu terminu. Uczeń czyli terminator wykonywał prace pomocnicze. Musiał on legitymować się legalnym pochodzeniem. Wcielenie Wschowy do Prus w wyniku II rozbioru Polski, utrata dotychczasowych rynków zbytu, a także przemiany w życiu społeczno-gospodarczym przyczyniały się do rozkładu organizacji cechowych. Stopniowo pozbawiano je uprawnień zawodowych sprowadzając do roli organizacji o charakterze samopomocowym. Przynależność do cechu nie była konieczna, toteż cechy straciły swoje dotychczasowe znaczenie. Ponadto nieograniczona możliwość uprawiania rzemiosła spowodowała, iż napłynęli do niego ludzie o niskich kwalifikacjach. W 1897 roku, dla wytwórców o szczególnym znaczeniu w zakresie zaopatrzenia ludności, wprowadzono obowiązek przynależności do cechu, a wszystkim narzucono nadzór nad przestrzeganiem regulacji prawa przemysłowego. W 1929 roku powołano Ministerstwo do Spraw Rzemiosła i Handlu, które sprawowało również nadzór nad produkcją rzemieślniczą.