| Zespół WASt składa się z dwóch części. Pierwsza to listy transportowe jeńców, druga to akta posiadające inny charakter, które zakwalifikowano do grupy pod nazwą komanda pracy. Listy transportowe wchodzące w skład zespołu sporządzane były przez komendantury poszczególnych obozów dla Wehrmachtauskunftstelle für Kriegerverluste und Kriegsgefangene w Berlinie. Listy spisane na jednolitych formularzach stanowią większość zespołu. Pochodzą one głównie ze stalagów – obozów dla szeregowców i podoficerów oraz z oflagów – obozów dla oficerów. Zespół zawiera listy z 69 stalagów należących do okręgów wojskowych, stalagów: 303, 304 i 325 leżących poza tymi okręgami oraz z 34 oflagów. Oprócz tego w zespole znajdują się listy z dwóch ilagów tj. obozów dla internowanych, z sześciu frontstalagów – obozów przyfrontowych, oraz z siedmiu jenieckich batalionów pracy (tzw. BAB). Dane, jakie zawierają te listy to: narodowość jeńca, czasami wyznanie i zawód, numer jeniecki, nazwisko, imię, data i miejsce urodzenia, imię ojca, nazwisko panieńskie matki, przedwojenny adres zamieszkania, stopień i przydział wojskowy, data i miejsce wzięcia do niewoli, informacje o stanie zdrowia jeńca oraz rubryka z uwagami, w której odnotowywano m.in. przeniesienia z lub do innych obozów, zwolnienia z niewoli, ucieczki i zgony jeńców. Listy transportowe jeńców zawierają nazwiska głównie żołnierzy polskich wziętych do niewoli podczas kampanii wrześniowej 1939 r., żołnierzy polskich wziętych do niewoli podczas kampanii francuskiej 1940 r., żołnierzy polskich wziętych do niewoli przez wojska radzieckie we wrześniu 1939 r., a w październiku i listopadzie przekazanych Niemcom w zamian za jeńców narodowości białoruskiej i ukraińskiej; jeńców internowanych we wrześniu 1939 r. na Węgrzech, w Rumunii oraz nielicznych internowanych na Litwie, później przeniesionych do obozów na terenie Niemiec; żołnierzy polskich wziętych do niewoli przez armię słowacką, następnie przekazanych do Stalagu VIII B Lamsdorf; żołnierzy – powstańców warszawskich wziętych do niewoli w październiku 1944 r., żołnierzy polskich z armii radzieckiej. Wśród jeńców polskich wyróżnia się grupa podchorążych przebywających głównie w obozach VI Okręgu Wojskowego. Z żołnierzy innych narodowości, którzy znaleźli się na listach transportowych wymienić można jeńców: jugosłowiańskich, słowackich, czeskich, litewskich, francuskich, angielskich, amerykańskich, radzieckich. Jako odrębne grupy narodowościowe zostali także wyróżnieni: Tatarzy i Cyganie. W rubryce określającej narodowość zostały ponadto odnotowane grupy etniczne i mieszkańcy poszczególnych regionów: Kaszubi, Gruzini, Rosjanie, Rusini oraz ludność zamieszkująca np. Kaukaz i Galicję. Oprócz danych jeńców, listy zawierają także nazwiska osób cywilnych (polskich, białoruskich i ukraińskich), w tym także internowanych na Węgrzech, we Francji, w Rumunii i na terenie Niemiec. Osadzano ich przede wszystkim w stalagach: XXI A Schildberg, XX B Marienburg, XVII A Kaisersteinbruch, XIII A Nürnberg oraz Ilagu XIII. Najwięcej informacji o losach jeńców zawiera rubryka „uwagi” (Bemerkungen), która obrazuje ich przemieszczanie pomiędzy obozami w okręgach wojskowych, zarówno między stalagami, jak i oflagami. Jeńców kierowano również do batalionów pracy, frontstalagów, na policję, do szpitali wojskowych. Jeńców również zwalniano. Przede wszystkim wypuszczano chorych i inwalidów niezdolnych do pracy i kierowano ich do miejsca zamieszkania (głównie ze stalagów XX i XXI OW). Obozy opuszczali też jeńcy, których zakwalifikowano do grupy zwanej VD (volksdeutsche) oraz Białorusini i Ukraińcy. Jeńców narodowości żydowskiej przekazywano do Lublina, Krakowa, Warszawy oraz Kielc. W latach 1940–1941 dużej liczbie żołnierzy zmieniono status jeniecki na cywilny i skierowano na roboty przymusowe. Jeńców tych przekazywano do dyspozycji okolicznych urzędów pracy, urzędów burmistrzowskich i gmin, a także jako robotników rolnych kierowano bezpośrednio do właścicieli gospodarstw rolnych. Drugą część zespołu WASt stanowią dokumenty pochodzące głównie z komand pracy podlegających komendanturom obozów jenieckich X OW. Dotyczą one spraw finansowych związanych z zatrudnianiem jeńców w komandach, wypłat oraz przekazywania zarobionych przez nich pieniędzy do rodzin. Zawierają wykazy zatrudnionych w komandach pracy (obok nazwiska jeńca najczęściej występuje tylko numer jeniecki), wykazy zwalnianych z komand oraz przenoszonych do innych komand, wykazy powstańców warszawskich przebywających w stalagach X OW, wykazy jeńców radzieckich ze Stalagu XVII A Kaisersteinbruch, jeńców francuskich i jugosłowiańskich. Ponadto wśród dokumentów znajdują się wykazy komand pracy z terenu X OW, wykazy firm zatrudniających jeńców w X OW. Grupa ta zawiera również dokumenty dotyczące spraw zdrowia jeńców, wykazy jeńców polskich znajdujących się w szpitalach wojskowych, wykazy chorych jeńców francuskich, rannych i tych, którzy ulegli wypadkom podczas pracy w komandach, wykaz rezerwowych szpitali wojskowych (Reservelazarett) z X OW, dokumenty ze Stalagu 368 Beniaminów oraz frontstalagów 122 i 194. Informacje zawarte w tych aktach są często uzupełnieniem danych o jeńcach, których nazwiska występują w listach transportowych. Zespół WASt został uporządkowany w CMJW po przejęciu go z GKBZH. Nadano mu wówczas porządek obowiązujący do 2012 r. oraz wstępnie zinwentaryzowano. Podzielono go na dwie części. Listy transportowe ułożono według kolejnych numerów obozów w poszczególnych okręgach wojskowych. Tak też zostały im nadane sygnatury np. WASt St. I A, l.42; WASt St. I B, l.8; WASt St. III B, l.515; WASt St. XXI A, l.35; WASt Of. II C, l.5 itd. Dokumenty z komand pracy podzielono na grupy rzeczowe i nadano im kolejne sygnatury WASt Kdp nr 1, WASt Kdp nr 19 itd. W 2012 r. przeprowadzono dużą inwentaryzację zespołu oraz przesygnowano jednostki archiwalne. Количество единиц5824 |
| Zespół akt przechowywany w archiwum CMJW w Opolu tworzy korespondencja dwóch urzędów Deutsches Rotes Kreuz Präsidium: Amt S, występuje też skrót S-O, czyli Sondereinsatz Ost (Urząd Specjalny Wschód) oraz Amt VII, czyli Amt Auslandsdienst (Urząd Spraw Zagranicznych). Na podstawie posiadanej korespondencji można ustalić przybliżoną strukturę organizacyjną tych urzędów w części załatwianych spraw dotyczących Polaków: żołnierzy i osób cywilnych. Urząd S (Amt S) składał się z referatów: Polnische Militäre (PM) podzielony tematycznie na grupy, określane jako PM I, PM II, PM III, PM IV, PM VIII, Polnische Offiziere (PO) - PO I, PO II, PO IV, PO VIII. Korespondencja Urzędu VII (Amt VII) podzielona jest natomiast na grupy tematyczne: dotyczące poszukiwań polskich żołnierzy i jeńców, personelu medycznego, internowanych, polskich cywilów oraz szeroko rozbudowaną korespondencję mieszaną dotyczącą poszukiwań Polaków i dzieci polskich. Prawie ⅓ całości zespołu stanowi korespondencja referatu PM I zatytułowana Vermisste Soldaten. Dotyczy ona poszukiwań żołnierzy polskich zaginionych w kampanii wrześniowej. W sprawie poszukiwań do DRK zwracały się głównie rodziny, które utraciły kontakt z powołanymi w sierpniu 1939 r. do wojska żołnierzami, Krzyż natomiast kontynuował sprawy wysyłając zapytania o ich losy głównie do Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie, do Oberkommando der Wehrmacht (OKW), do komendantur poszczególnych obozów jenieckich lub komand pracy. Korespondencja odbywała się na jednolitych drukach DRK. W tej części korespondencji tego referatu znajdują się sprawy niewyjaśnione, losów zaginionych żołnierzy nie ustalono. Drugą grupą spraw referatu PM I jest grupa zwana Erledigte Fälle (na pismach występują znaki PM i PM I). Zawiera ona sprawy, w których DRK ustalił losy poszukiwanych żołnierzy i odnalazł ich w obozach jenieckich na terenie Niemiec. Kolejną grupę określaną jako PM I A - Polnische Kgf. aus Dtld suchen Angehörige in ehemaligen Poln. Gebiet - stanowi korespondencja dotycząca nawiązywania kontaktów z rodzinami przez jeńców polskich przebywających w niewoli niemieckiej, w tym duża część poszukiwanych rodzin zamieszkiwała tereny wschodnie Polski zajęte na początku wojny przez wojska radzieckie. Przeważająca część tej korespondencji odbywała się również na jednolitych drukach. Innym problemem załatwianym przez ten referat było poszukiwanie byłych jeńców polskich, którzy po podpisaniu stosownych dokumentów zostali zwolnieni z niewoli jako robotnicy cywilni i zatrudnieni w gospodarce niemieckiej tzw. Entlassene Kriegsgefangene (pisma oznaczano PM I/z). W tej grupie korespondencja odbywała się wielokierunkowo: rodzina pytała DRK o losy bliskich przebywających w niewoli niemieckiej, DRK wysyłał druki do Urzędów Pracy (Arbeitsamt) z prośbą o potwierdzenie zatrudnienia byłych jeńców oraz przesyłał informacje o zwolnieniu z niewoli i miejscu zatrudnienia byłych jeńców do rodzin. Kolejny problem to poszukiwania żołnierzy polskich zaginionych na wschodzie, w tym żołnierzy, którzy dostali się do niewoli radzieckiej oraz jeńców wywiezionych w głąb ZSRR. Pisma te oznaczano symbolem PM I/R. Natomiast znak PM I/J i PMz/J nadawano korespondencji dotyczącej poszukiwań żołnierzy polskich narodowości żydowskiej zaginionych w kampanii wrześniowej, przebywających w niewoli niemieckiej oraz zwalnianych z niewoli „als Jude” do miast w Generalnym Gubernatorstwie: Kielc, Lublina, Białe Podlaskiej itd. a także zmarłych w niewoli niemieckiej. Ostatnią widoczną grupą korespondencji referatu PM I jest grupa oznaczana symbolem PM I Lx - Entflohne, a dotycząca poszukiwań jeńców polskich zbiegłych z obozów niemieckich oraz byłych jeńców, zwolnionych z niewoli jako robotnicy cywilni - zbiegłych z miejsc pracy (PM/z/x). Drugim referatem zajmującym się problematyką polskich jeńców był referat oznaczony jako PM II - Nachrichten übermittlung, który zajmował się przekazywaniem informacji dla jeńców od rodzin, które utraciły z nimi kontakt z różnych powodów: przeniesienia do innego obozu, zwolnienia z niewoli czy zmiany miejsca pracy. Kolejny referat, oznaczony PM III - Freilassung, zajmował się przekazywaniem do właściwych urzędów korespondencji dotyczącej próśb rodzin o zwolnienie z niewoli polskich jeńców. Przyczyny takich próśb były różne: najczęściej dotyczyły trudnej sytuacji materialnej rodzin, złego stanu zdrowia, trudnej pracy w gospodarstwie rolnym i podeszłego wieku. W grupie tej znajdują się też prośby o zwolnienie z robót byłych jeńców oraz prośby o urlopy dla robotników cywilnych pracujących na terenie Niemiec. Korespondencja referatu PM IV to poszukiwania żołnierzy polskich, którzy polegli w kampanii wrześniowej lub zmarli w szpitalach polowych wskutek ran odniesionych w walce oraz tych żołnierzy, którzy dostali się do niewoli niemieckiej i tam zmarli. Korespondencja zawiera również powiadomienia o śmierci (Benachrichtigt). Jej obieg odbywał się kilkoma drogami na określonych formularzach: 1. z WASt do DRK, 2. z DRK do rodzin zmarłych, 3. z DRK za pośrednictwem Pełnomocnika DRK w Generalnym Gubernatorstwie do Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie, 4. ze szpitali, w których zmarli żołnierze i jeńcy do Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża w Genewie (na formularzach MKCK), 5. wyciągi z rejestrów Centralnego Archiwum Medycyny Wojskowej (Register des Zentralarchivs für Wehrmedizin). W wielu przypadkach zamiast całości sprawy znajdują się kartki z kartoteki zmarłych. Kolejna grupa korespondencji to pisma z referatu PM VIII, który zajmował się sprawami zwalniania jeńców z niewoli jako chorych, rannych, inwalidów, pomocą materialną dla byłych jeńców, którzy zostali zwolnieni jako robotnicy cywilni, sprawami urlopów dla robotników cywilnych, sprawami przekazywania pieniędzy zarobionych przez robotników i przesyłanych do rodzin. Korespondencja dotyczy również obiegu paczek i listów dla i od jeńców oraz próśb jeńców o paczki z książkami, ubraniami itp., a nawet sprawy udzielenia zgody na zawarcie małżeństwa przez robotników cywilnych, cywilnych byłych jeńców. Podobną tematykę obejmuje grupa korespondencji oznaczona Allg VIII Pakete. Zgromadzone tu pisma dotyczą spraw obiegu paczek przesyłanych do polskich jeńców: żywnościowych, świątecznych, z książkami itp. DRK zajmował się wyjaśnianiem opóźnień w dostarczaniu paczek do obozów, kradzieży zawartości paczek wysyłanych od jeńców do rodzin, sprawami odszkodowań za zaginione lub okradzione paczki. Korespondencję prowadził głównie z PCK w Warszawie, z obozami jenieckimi oraz z rodzinami jeńców. Spośród pozostałych akt dotyczących spraw żołnierzy polskich i jeńców na uwagę zasługują: poszukiwania obywateli polskich pełniących służbę pomocniczą w Wehrmachcie na froncie wschodnim (tzw. Panjefahrer) zaginionych, poległych, przebywających w szpitalach, zbiegłych, zwolnionych przez Wehrmacht oraz zmarłych (M/PF); poszukiwania powstańców warszawskich: żołnierzy, oficerów, osób cywilnych zaginionych francuskich powstaniu warszawskim (PM/Warschau I, PO/AK), poszukiwania polskich policjantów głównie z Górnego Śląska i Prus Wsch., zaginionych na wschodzie, prowadzone za pośrednictwem DRK Landesstelle VIII Breslau i XX Danzig, poszukiwania żołnierzy francuskich narodowości polskiej wziętych do niewoli w 1940 r. lub zaginionych; poszukiwania żołnierzy i jeńców polskich zaginionych, zmarłych, zwolnionych z niewoli pochodzących z Galicji i poszukiwanych przez Radę Główną Opiekuńczą Polski Komitet Opiekuńczy we Lwowie; lista polskich jeńców wojennych ze Stalagu I A Stablack z 1940 r.; wykazy poległych i zmarłych oraz miejsca pochówku głównie żołnierzy polskich, osób cywilnych i jeńców z różnych stalagów, zmarłych w szpitalach podczas kampanii wrześniowej, poległych i pochowanych na terenach różnych gmin oraz na terenach Rzeszy - Wartheland i Danzig-Westpreusen. Odrębną grupę stanowi korespondencja DRK z urzędami: starostwami powiatowymi (Landratsamt), sądami (Amtsgericht), urzędami pracy (Arbeitsamt), komendanturami obozów, Polskim Czerwonym Krzyżem, zatytułowana Zwischenregister, a dotycząca poszukiwań żołnierzy i oficerów polskich przebywających w niewoli niemieckiej oraz zmarłych w niewoli i nawiązywania kontaktów z rodzinami. Sprawy znajdujące się w tej grupie łączy fakt, że ich prowadzeniem zajmował się DRK w latach 1944-1945, po przeniesieniu jego siedziby do Eisenach-Fürstenhof. Podobny układ ma korespondencja dotycząca polskich oficerów, których sprawami zajmowały się referaty PO. Największą grupę stanowią tu poszukiwania oficerów zaginionych w kampanii wrześniowej - Vermisste Offiziere ze znakiem PO I. DRK korespondował w tych sprawach z Polskim Czerwonym Krzyżem w Warszawie, z Oberkommado der Wehrmacht w Berlinie, z WASt w Berlinie oraz z Polską Komisją Strat (Polnische Verlustlistekommision) powstałą w Oflagu IV A, później przeniesioną poprzez Oflag IV B do Oflagu VII A Murnau, gdzie działała do końca wojny, a zajmowała się rejestracją poniesionych i ponoszonych strat Wojska Polskiego podczas wojny, informowaniem rodzin, poszukiwaniem zaginionych, współpracą w tej dziedzinie z PCK w Warszawie, MKCK w Genewie i DRK. Dosyć dużą grupą korespondencji tego referatu jest grupa zatytułowana Erledigt, ze znakami PO, PO I, PO I A, PO II, zawierająca wyjaśnione sprawy dotyczące oficerów polskich przebywających w niewoli niemieckiej, nawiązujących kontakty z rodzinami, powiadomienia o pobycie w niewoli. Podobnie jak referat PM I, również PO I zajmował się poszukiwaniem zaginionych w kampanii wrześniowej na wschodzie polskich oficerów, w tym oficerów, którzy dostali się do niewoli radzieckiej (do obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku), pośredniczeniem w nawiązywaniu kontaktów z rodzinami i jeńcami przebywającymi na terenach wschodnich Polski przez jeńców-oficerów znajdujących się w niewoli niemieckiej, przekazywaniem próśb jeńców-oficerów o przesiedlenie ich rodzin z terenów wschodnich Polski zajętych przez wojska radzieckie oraz wysiedlonych Generalnego głąb ZSRR, do Generalnego Gubernatorstwa i na tereny zachodnie. Kolejna grupa oznaczona jako PO IV, a zatytułowana Gefallene Offiziere, zawiera korespondencję dotyczącą poszukiwań oficerów polskich, którzy polegli w kampanii wrześniowej oraz zmarli w niewoli niemieckiej . Informacje o zgonach przekazywane były na jednolitych formularzach - podobnych jak w referacie PM IV. Pozostałe grupy korespondencji zostały zebrane w dwa działy: Korrespondenz - czyli pisma oficerów polskich znajdujących się w niewoli niemieckiej przesyłane do różnych instytucji za pośrednictwem DRK w sprawach podatków, emerytur, przesyłek pocztowych, zaginionych paczek, prośby o zwolnienie z niewoli itp. oraz Unbearbeitet ab 1 VIII 1944 - czyli korespondencja dotycząca poszukiwań oficerów polskich zaginionych i poległych w kampanii wrześniowej, przebywających i zmarłych w niewoli niemieckiej, nawiązywania kontaktów z rodzinami. Ponadto informacje na temat jeńców-oficerów polskich znajdują się w imiennych wykazach polskich jeńców-oficerów przebywających w oflagach: II A, III A, IV A, IV B, IV C, VI E, VII A, VII C, VIII A, VIII B, X A, X B, XI A, XI B, XII A, XVIII A, XVIII A, XVIII C; w spisach oficerów polskich w niewoli niemieckiej nawiązujących kontakty z rodzinami (zawierają adresy rodzin jeńców) z oflagów: II A, II B, II C, III A, IV A, IV B, IV C, VII A, VII B, IX B, X A, XI A, XII A, XIII A, XVIII A, XVIII B, XVIII C oraz stalagów: I A, III A, VIII B, XIII A; spisach polskich oficerów z Oflagu II D Gross Born, którzy zginęli podczas wybuchu bomby lotniczej 19 sierpnia 1942 r. Niewielka ilość korespondencji znajdująca się w zespole, to sprawy dotyczące osób cywilnych narodowości polskiej: poszukiwania osób mieszkających we Francji, poszukiwania prowadzone w krajach Ameryki Południowej, Afryki i Europy za pośrednictwem komitetów czerwonego krzyża w tych krajach, sprawy dotyczące aresztowań (głównie mieszkańców Łodzi), poszukiwania polskich robotników cywilnych. Korespondencja, która została zakwalifikowana do Urzędu VII (Amt VII) to korespondencja, do której załączone są pisma okólne tzw. Laufzettel z dopiskami: Amt S/AW an Amt VII oraz SO Ref.: AE an Amt VII i podzielona jest na sześć grup tematycznych z nadanymi na obwolutach tytułami angielskimi. Największą grupą jest Correspondence pertaining to Polish POWs i dotyczy poszukiwań polskich żołnierzy, oficerów i podchorążych polskich zaginionych i poległych w kampanii wrześniowej, przebywających i zmarłych w niewoli niemieckiej oraz zwalnianych jako robotnicy cywilni; poszukiwań żołnierz polskich narodowości żydowskiej poszukiwanych przez Russiches Rotes Kreuz za pośrednictwem DRK. Tematyka ogólna dotycząca jeńców polskich w niewoli niemieckiej i radzieckiej poruszana była też w korespondencji DRK z MKCK w Genewie i innymi podobnymi instytucjami; na uwagę zasługują też informacje PCK przesyłane do MKCK a dotyczące ekshumacji w Katyniu, zawierające m.in. wykazy lekarzy biorących udział w ekshumacji oraz opisy miejsca a także statystyka genewska z grudnia 1939 roku podająca liczby polskich jeńców znajdujących się w niewoli niemieckiej. Drugą jest Correspondence pertaining to Tracing of the Medical Personel of Polish Army oznaczona symbolami PO I San, PM I San, PZ I San, a dotycząca poszukiwań personelu medycznego polskiej armii - lekarzy, sanitariuszy, pielęgniarek; zaginionych w kampanii wrześniowej oraz przebywających w niewoli niemieckiej. Kolejna to Correspondence pertaining to Polish Internees in Germany dotycząca poszukiwań żołnierzy i osób cywilnych narodowości polskiej internowanych w Rumunii, Szwajcarii, Słowacji, Finlandii, na Węgrzech, na Litwie, Łotwie, w Szwecji. Znajduje się tu korespondencja prowadzona przez DRK z komitetami czerwonego krzyża w krajach gdzie przebywali internowani Polacy. Najmniejszą grupę stanowi Correspondence pertaining to Tracing of Polish Civilians a dotyczy poszukiwań osób cywilnych narodowości polskiej zaginionych, zmarłych, przebywających w obozach (Mauthausen, Dachau), aresztowanych i internowanych. Najobszerniejszą tematykę dotyczącą obywateli polskich zawiera grupa Miscellaneous correspondence pertaining to Polish nationals N° of Parcels 22, są to: - poszukiwania Polaków przebywających w Związku Radzieckim (wywiezionych, aresztowanych, jeńców), - poszukiwania Polaków internowanych internowanych Rumunii i na Węgrzech, - poszukiwania lotników polskich służących w armii brytyjskiej, - poszukiwania osób cywilnych więzionych w obozach koncentracyjnych, - poszukiwania osób cywilnych narodowości polskiej, - poszukiwania obywateli polskich przebywających przed wybuchem wojny na terenie Francji, żołnierzy walczących we Francji, francuskich jeńców wojennych, osób cywilnych mieszkających we Francji , żołnierzy francuskich narodowości polskiej, - poszukiwania osób cywilnych mieszkających na terenie Generalnego Gubernatorstwa, zaginionych na terenach państw zachodnich itp. Ostatnią grupą jest Miscellaneous correspondence pertaining to Polish childrens a zawiera korespondencję dotyczącą poszukiwania dzieci oraz sprawy związane z ich transportem do rodziców mieszkających głównie we Francji. Poszukiwania prowadziła „Familiendienst für Ausgewan-derte E.V.” Sporą grupę akt zespołu Deutsches Rotes Kreuz-Präsidium stanowi korespondencja zwana PRK Durchleitung, która przesyłana była z Polskiego Czerwonego Krzyża Biuro Informacyjne w Warszawie do Prezydium DRK Amt S za pośrednictwem Pełnomocnika Niemieckiego Czerwonego Krzyża w Generalnym Gubernatorstwie (Beauftragte des Deutsches Rotes Kreuz Bem Generalgouverneur - Dienstelle Warschau). W większości dotyczyła ona poszukiwań żołnierzy i oficerów polskich, osób cywilnych narodowości polskiej, zaginionych, poległych, zmarłych, przebywających w niewoli niemieckiej, nawiązywania kontaktów z rodzinami, spraw depozytów i spadków po poległych i zmarłych, spraw przekazywania paczek i pieniędzy dla rodzin, próśb o zwolnienie z niewoli, spraw pochówków zmarłych itp. Ostatnia grupa korespondencji to korespondencja ogólna, administracyjna dotycząca polskich żołnierzy i jeńców polskich. Количество единиц1379 |
| Zbiór utworzony został z materiałów archiwalnych przekazanych do archiwum Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu przez byłego jeńca, bibliotekarza i archiwistę, kapitana Józefa Kobylańskiego (1892–1971). Oprócz dokumentów, Józef Kobylański przekazał do CMJW również pokaźny zbiór 352 fotografii, który stanowi cenne uzupełnienie źródeł pisanych. W 1968 r. muzeum przejęło 9 tomów akt z Muzeum Wojska Polskiego, gdzie były przechowywane w formie depozytu, a w 1970 r. Józef Kobylański przekazał 5 tomów dokumentów. Ukazują one rozmaite strony życia żołnierzy polskich internowanych na terenie Rumunii, a następnie osadzonych na terenie Niemiec w oflagach VI E Dorsten koło Dortmundu w Westfalii (blisko granicy z Holandią) i VI B Dössel koło Warburga we wschodniej Westfalii. Dokumenty składające się na ten zespół zostały podzielone na trzy główne części: 1) akta z obozów dla internowanych żołnierzy polskich w Rumunii, 2) akta Oflagu VI E Dorsten, 3) akta Oflagu VI B Dössel. 1) Akta z obozów dla internowanych żołnierzy polskich w Rumunii (sygn. 1 – 14) obejmują lata 1939–1941. Zawarte w nich informacje dotyczą obozów w: Călimăneşti, Caracal, Comişani, Govara, Nalband k. Tulcea, Roşiori de Vide, Statina Olt, Tărgovište, Targu Jiu oraz więzienia w Braşov. Archiwalia składające się na ten zbiór można podzielić na następujące kategorie: wspomnienia, relacje, pamiętniki , przepisy porządkowe dla młodszych oficerów, podoficerów i szeregowców Armii Polskiej internowanych w obozie w Caracali , wykazy oficerów, podoficerów i szeregowców garnizonu Govara , rozkazy dzienne komendanta garnizonu w obozie w Nalband k. Tulcea , alfabetyczny wykaz obozów dla internowanych w Rumunii , regulamin biblioteki obozu w Călimăneşti , programy koncertów, skrypty do nauki języka angielskiego i niemieckiego oraz protokoły , pokwitowania i sprawozdania zarządu Funduszu Samopomocy Oficerskiej (F.S.O.) polskich internowanych w obozie w Tărgovište . Wspomnienia obejmujące ten okres pobytu w niewoli napisali m.in.: kpt. Maksymilian Firek , kpt. Władysław Fedorowicz , ppor. artysta malarz Zbigniew Suchodolski , ppor. Kazimierz Antoni Romanowicz , ppor. mgr Rafał Polaczek oraz Janusz Babiński więzień w Braşov . Opisują oni m.in. organizację obozów, ich położenie, zabudowę i życie codzienne jeńców. W zachowanych materiałach można znaleźć informacje dotyczące życia religijnego , naukowego , sportowego i kulturalnego lub jego poszczególne części takie jak: muzyka , teatr , kursy , biblioteka . W zbiorze tym znajdują się również plany oraz materiały dotyczące więzienia w Braşov . 2) Akta Oflagu VI E Dorsten (sygn. 15 – 32) obejmują lata 1941–1942. Zawarte w nich informacje dotyczą - ogólnie rzecz ujmując - szerokiego spektrum życia polskich oficerów przetrzymywanych w obozie VI E w Dorsten. Archiwalia składające się na ten zbiór można podzielić na następujące kategorie: wspomnienia , rękopisy notatek informacyjnych , wykazy jeńców , druki, cenniki , protokoły , korespondencja , wiersze i pokwitowania . Dają one wgląd w różne dziedziny życia obozowego: organizację obozu , przepisy porządkowe , plany , rozkazy Starszego Polskiego Obozu Oficerów Polskich i komendanta obozu , higienę osobistą , służbę zdrowia oraz życie religijne . Szczególnie bogato prezentuje się życie kulturalno-oświatowe przetrzymywanych żołnierzy . Możemy tu bowiem znaleźć informacje dotyczące prowadzonych przez oficerów kursów , wykładów , odczytów i spotkań artystycznych. Dzięki przekazanym przez J. Kobylańskiego materiałom możemy również odtworzyć jaki był stosunek jeńców do teatru , muzyki , sztuki , biblioteki i nauki . 3) Akta Oflagu VI B Dössel (sygn. 33 - 68) obejmują lata 1942–1945. Dotyczą one następujących zagadnień: niemiecka komenda obozu i rozkazy obozowe , polska komenda obozu – rozkazy i zarządzenia Starszego Polskiego Obozu Oflag VI B Dössel , dokumentacja obozu angielskiego , protokoły z posiedzenia sądów wojskowych , spisy jeńców polskich , wykazy starszych baonów i baraków , wykazy rannych przebywających w szpitalach: Reserve-Lazarett Abtlg. Dominikanerkirche, Reserve-Lazarett Warburg Höhere Mädchen-Schule, Reseve-Lazarett Warburg, Städtisches Krankenhaus , higiena , cmentarz jeniecki , życie religijne w obozie , służba zdrowia , biblioteka obozowa , referat kulturalno-oświatowy , teatr obozowy , muzyka , korespondencja jeniecka , sport , pomoc polskim jeńcom wojennym oraz referat gospodarczy . Ważnym elementem zbioru są dzienniki , wspomnienia , relacje i przekazy dotyczące przede wszystkim zrzucenia bomby lotniczej przez wojska alianckie na teren obozu w Dössel 27 września 1944 r., w wyniku którego śmierć poniosło 90 jeńców . Pozostałe materiały to dokumenty powstałe po wyzwoleniu obozu 1 kwietnia 1945 r. . Oddzielnie zebrano 12 map i plakat niemiecki pt. „Die Wahrheit kommt aus Licht!” . Количество единиц67 |
