Archiwum Państwowe w Sandomierzu rozpoczęło swoją działalność z dniem 1 grudnia 1950 r., początkowo pod nazwą Od­dział Powiatowy Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Kielcach. Po ukazaniu się dekretu o archiwach państwowych z dnia 29 marca 1951 roku (Dziennik Ustaw nr 19, poz. 149), przyjęło nazwę: Powiatowe Archiwum Państwowe w Sandomie­rzu. Obejmowało zasięgiem działania powiaty: sandomierski i opatowski, a po utworzeniu w roku 1954 powiatu staszowskiego również i ten powiat.

   Zgodnie z wymienionym wyżej dekretem powiatowe archi­wa miały zabezpieczać i przekazywać do wojewódzkich archi­wów państwowych materiały archiwalne z terenu swej działal­ności.

   Najważniejszym wydarzeniem w rozwoju archiwów powia­towych, w tym także Powiatowego Archiwum Państwowego w Sandomierzu, było Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 lutego 1957 r. w sprawie państwowego zasobu archiwalnego wraz ze zmianami z dnia 30 grudnia 1958 r. (Dz. U. nr 12, poz. 66; Dz. U. nr 2, poz. 12), które przyznało archiwom powiato­wym prawo do wieczystego przechowywania zasobu archiwal­nego. Podniesieniu rangi archiwów powiatowych służyły także wytyczne Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 24 kwietnia 1958 r. (Wytyczne z dnia 24 IV 1958 r. w sprawie nowego profilu archiwów powiatowych /w:/ Zbiór przepisów ar­chiwalnych. Stan na dzień 30 VI 1961 r. opr. M. Bielińska, A. Ptaśnikowa. Warszawa 1962, s. 40-41), które ustaliły m.in., że zasób archiwów powiatowych będzie obejmował archiwalia szcze­bla powiatowego i niższego, od wieku XIX począwszy, oraz na­łożyły obowiązek aktywnego włączenia się archiwów w nurt ży­cia kulturalnego i naukowego regionu.

   Z dniem 1 września 1953 r. powołano do życia Powiatowe Archiwum Państwowe w Tarnobrzegu, podporządkowane bez­pośrednio Wojewódzkiemu Archiwum Państwowemu w Rzeszo­wie z siedzibą w Przemyślu. Obejmowało swoim zasięgiem dzia­łania powiaty: tarnobrzeski, niżański (od 1973 r. stalowowolski) i mielecki.

   Następne zmiany organizacyjne dotyczyły Powiatowego Ar­chiwum Państwowego w Sandomierzu, które w 1965 r., zostało przemianowane na Oddział Terenowy Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Kielcach. Konsekwencją dwustopniowego podziału administracyjnego kraju z 1975 r., było powołanie z dniem 21 stycznia 1976 r. Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Tarnobrzegu z sie­dzibą w Sandomierzu (Zarządzenie nr 4 Ministra Nauki, Szkol­nictwa Wyższego i Techniki), obejmującego swoim działaniem teren nowo utworzonego województwa tarnobrzeskiego. Statut Archiwum Wojewódzkiego określał, że jego zasób stanowią materiały archiwalne zgromadzone do dnia 31 stycznia 1976 r. w Oddziale Terenowym w Sandomierzu i Powiatowym Archi­wum Państwowym w Tarnobrzegu, a także akta powstałe lub powstające na terenie działania Wojewódzkiego Archiwum Pań­stwowego i przejmowane przez nie od władz, urzędów, instytu­cji, organizacji i osób prywatnych.

   W 1984 r., archiwum sandomierskie zostało ponownie pod­porządkowane Archiwum Państwowemu w Kielcach i jako Od­dział tegoż archiwum obejmuje swoim zasięgiem działania te­ren dawnego województwa tarnobrzeskiego.