Akta spraw cywilnych, repertoria, skorowidze z lat 1922-1952

Z chwilą wprowadzenia w życie Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej tzw. „Prawa o ustroju sądów powszechnych” z dnia 6 lutego 1928 roku /Dz. Ust. R.P. Nr.12, poz.93/ dotychczasowe sądy stały się sądami o ustroju przewidzianym przez niniejsze prawo a mianowicie sądy powiatowe – łącznie z ławniczymi- i sądy pokoju stały się sądami grodzkimi, sądy okręgowe sądami okręgowymi itd., innymi słowy nowe prawo zaakceptowało całkowicie – oprócz nazwy sądów grodzkich- nazwy sądów wyższych instancji obowiązujące przed ogłoszeniem cytowanego wyżej rozporządzenia. Tak więc wymiar sprawiedliwości w sprawach cywilnych i karnych sprawowały sądy powszechne: grodzkie, okręgowe, apelacyjne i sąd najwyższy, przy czym nowe prawo w sposób jednoznaczny określiło, że tworzenie i znoszenie sądów może nastąpić tylko w drodze odrębnej ustawy.Wspomniane wyżej prawo określało także skład personalny poszczególnych instancji sądów z uwagi jednak na fakt, że tematem niniejszego wstępu są sprawy związane z ogólnymi zasadami działania sądów grodzkich, skład personalny innych rodzajów sądów zostanie bez komentarza. Sądy grodzkie składały się z jednego sędziego lub też w zależności od obiektywnych warunków z większej liczby sędziów, przy czym sędzia grodzki a jeśli było ich więcej- jeden z sędziów grodzkich wyznaczony przez Ministra Sprawiedliwości był naczelnikiem sądu, któremu bezpośrednio podlegali sędziowie pokoju, ale tylko w tym przypadku jeśli w danej miejscowości – siedzibie sądu grodzkiego- ustanowiono sędziego pokoju. Sądy grodzkie rozpoznawały sprawy powierzone im przez ustawy postępowania sądowego i ustawy szczególne oraz o ile ustawy inaczej nie stanowiły – środki odwoławcze od orzeczeń sędziów pokoju. Obowiązane były spełniać poszczególne czynności sądowe na żądanie innych sądów, zarówno powszechnych, jak też szczególnych oraz w wypadkach przez ustawy przepisane na żądanie innych władz państwowych. W szczególności do kompetencji sądów grodzkich należało rozpoznawanie spraw z zakresów /art.288/: a) spór o roszczenia majątkowe, jeśli wartość powództwa nie przekraczała sumy jednego tysiąca złotych, a sprawa bez względu na wartość powództwa nie należała do właściwego innego sądu; b) spór z weksli, jeśli wartość powództwa nie przekraczała sumy jednego tysiąca złotych; c) spór o roszczenia majątkowe dziecka lub matki, związanych z nieślubnym ojcostwem bez względu na wartość przedmiotu. Sprawy należące do zakresu działania sądów grodzkich rozpoznawał jeden sędzia. Spośród spraw należących do właściwości sądów grodzkich sędzia pokoju rozpoznawał sprawy z zakresu sporów między mieszkańcami swego okręgu o roszczenia majątkowe w wypadku, jeśli wartość powództwa nie przekraczała sumy 200 złotych z wyjątkiem: a) sporów, w których wartość przedmiotu nie wpływała na właściwość sądu; b) sporów z weksli, czeków, akcji, obligacji, listów zastawnych, dowodów składowych itd.; c) sporów o prawa do nieruchomości i prawa rzeczowe na nieruchomościach; d) sporów, w których pozwany jest Skarb Państwa lub inna osoba prawna prawa publicznego. W przypadku jeśli w danej miejscowości nie ustanowiono sędziego pokoju sprawy należące do jego właściwości rozpoznawał sąd grodzki. W każdym roku w miesiącu listopadzie zgromadzenia sądów okręgowych, apelacyjnych i sądu najwyższego wybierało na rok następny ze swego grona dwóch członków i dwóch zastępców do kolegium administracyjnego. Przepis ten nie dotyczył sądów grodzkich. Późniejsze rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej czy też Ministra Sprawiedliwości jak np. Rozporządzenie z dnia 24 listopada 1930 r. /Dz. Ust.R.P. nr 80 poz. 626/, nie wniosły żadnych konkretnych zmian w organizacji i zakresie kompetencji sądów. Ograniczyły się w swej treści jedynie do zmiany brzmienia poszczególnych paragrafów i artykułów.

dawny numer zespołu 23/401 w oddziale zamiejscowym w Pińczowie