Spisy zakładów gorzelnianych, browarów i wytwórni miodu istniejących w 1869 r., akta poszczególnych gorzelni, dokumenty osobowe strażników akcyzowych, instrukcje, okólniki, zarządzenia władz zwierzchnich ( 1 – 304 ).

Urzędy akcyzowe w Królestwie Polskim zostały utworzone na podstawie ukazu z dnia 7/19 czerwca 1866 r. Wprowadzono wówczas obowiązujące w Cesarstwie przepisy akcyzowe dotyczące podatków od wyrobu i sprzedaży napojów alkoholowych, soli, artykułów tytoniowych i cukru. Obok akcyzy weszła w życie opłata patentowa od zakładów produkujących alkohol oraz zajmujących się jego sprzdażą. Z dniem 01 stycznia 1870 roku na terenie północno-wschodniego Królestwa utworzono Zarząd Akcyzowy Guberni Łomżyńskiej, Płockiej i Suwalskiej z siedzibą w Łomży, a obszar jemu podległy podzielono na 8 okręgów. I Okręg Łomżyńskiego Zarządu obejmował powiaty: Kolno, Łomża, Szczuczyn, Wysokie Mazowieckie oraz 4 gminy powiatu Ostrołęka. Okręgiem zarządzał nadzorca do obowiązków którego należała kontrola nad realizacją przepisów ustawy akcyzowej, wpływem dochodów z tytułu akcyzy. Wydawał patenty na produkcję i sprzedaż artykułów podlegających akcyzie a także kontrolował i opiniował działalność strażników akcyzowych. Obok nadzorcy powołano również dozorców akcyzowych przy pmszczególnych gorzelniach, cukrowniach i wytwórniach artykułów tytoniowych. Po wprowadzeniu w 1898 roku państwowego monopolu wódczanego kontroli podlegały również sklepy wódczane zatrudniające sprzedawców zaangażowanych przez Zarząd Akcyzowy.