Zespół
Inhalt:
Na dokumentację składają się rysunki, fotografie Stanisława Bizańskiego i Ignacego Kiregera oraz opisy w języku polskim i niemieckim. Została podzielona na trzy zespoły. Tekę I (tablice 1–16) otwiera Kronika Zamku - Daty historyczne odnośnie zamku spisane przez T. Prylińskiego. Aby odtworzyć historię i architekturę zamku z okresu jego rozkwitu, przeprowadził rozległe badania w Krakowie – w muzeach, bibliotekach i zbiorach prywatnych, a ponadto prowadził kwerendy w Berlinie, Gdańsku, Lwowie, Malborku, Poznaniu i Suchej. Przed Prylińskim nikt tak szeroko i wszechstronnie nie wykorzystał źródeł do dziejów zamku. Znalazły się w niej pomiary zamku w stanie istniejącym na tyle dokładne, na ile pozwalały warunki funkcjonujących w nim koszar. Widoki zewnętrzne z fotografiami stanu zamku w 1882. Teka II (tablice 17–44) zawiera wyniki badań architektonicznych zamku oraz archeologicznych prowadzonych wzdłuż wschodniej elewacji zamku. Na głębokości ok. 5 m odnalazł wiele odłamków detali architektonicznych, które pozwoliły na odtworzenie kamieniarki okien i gzymsów. Odnalezione elementy zostały spisane w specjalnym inwentarzu. Większość zabytków, łącznie z wydobywanymi podczas kolejnych badań, uległa zniszczeniu lub zaginęła w czasie okupacji hitlerowskiej. Obecnie nie jest możliwa identyfikacja elementów kamieniarki, które z całkowitą pewnością można łączyć ze zbiorem pozyskanym przez Prylińskiego. W Tece umieścił ich rysunki i fotografie. Teka III (tablice 45–60) zawiera szczegółowe pomiary zamku, rekonstrukcję zamku wg stanu inwentarza wielkorządowego z r. 1679 i projekt przywrócenia zamku do stanu z w. XVII, który zestawił ze współczesnymi fotografiami.
Die Geschichte der Provenienzstelle:
Tomasz Pryliński (ur. 24.08.1847 w Warszawie – zm. 15.11.1895 w Thalkirchen pod Monachium), architekt i konserwator. Studiował w Królewskiej Bawarskiej Politechnicznej Szkole i w Zurychu, gdzie w r. 1869 uzyskał tytuł inżyniera architekta. Wiele podróżował po Europie, co niewątpliwie wpłynęło na jego zainteresowanie sztuką i konserwacją. Po powrocie z zagranicy zamieszkał w Krakowie. Start w zawodzie architekta i kontakty z wpływowymi osobistościami, mającymi decydujący głos w sprawach odbudowy i rozbudowy Krakowa, ułatwił Prylińskiemu jego szwagier Stanisław Janikowski. Zaprojektowaniem i budową (1872) domu dla Janikowskiego debiutował jako architekt. Była to pałacykowa budowla w stylu francuskiego renesansu, wzniesiona przy ul. Górnych Młynów 122 (obecnie Basztowa 4). Ważną rolę w życiu Prylińskiego odegrała przyjaźń z Janem Matejką. W l. 1873-1875, razem z Jackiem Matusińskim, pracował przy przebudowie i restauracji domu Jana Matejki przy ul. Floriańskiej 41. Najpoważniejszą jednak w tym okresie pracą była przebudowa Sukiennic. Ambitny, pełen zapału i zarazem cierpliwości, zadał sobie wiele trudu, aż udało mu się zadowolić wymagania Komisji Odbudowy Sukiennic. Sale na pierwszym piętrze zaadaptowano na galerie sztuki. Przebudowa Sukiennic wywołała kontrowersyjne oceny, lecz w sumie przyniosła mu rozgłos i uznanie. W l. 1875-1876 kierował też restauracją krakowskiego kościoła SS. Wizytek. Jego osiągnięcia konserwatorskie sprawiły, że w r. 1881 marszałek krajowy Mikołaj Zyblikiewicz zlecił mu przygotowanie planów restauracji zamku na Wawelu. Architekt wykonał wiele rysunków będących inwentaryzacją istniejącego stanu, a także opracował rekonstrukcję zamku z czasów, kiedy był rezydencją królewską. Niezwykle pracowity architekt, w przeciągu swojego krótkiego życia (zmarł w wieku 48 lat) zaprojektował wiele budynków w Krakowie. Miedzy innymi w r. 1884 ukończył plany budowy nowego skrzydła z salami obrad w tzw. „Floriance", czyli Towarzystwie Ubezpieczeń Wzajemnych w Krakowie. W tym samym roku dla tejże instytucji kierował budową domu przy ul. Krowoderskiej 2-4 oraz nadbudową budynku przy ul. Basztowej 9, łącząc je w jedną całość. W r. 1884 ukończył plany budowy domu dla nieuleczalnie chorych im. Helclów w Krakowie. W l. 1883-1885, za czasów biskupa Łukasza Sołeckiego, dokonano gruntownej restauracji katedry w Przemyślu. Wykonanie planów oraz kierownictwo nad pracami restauracyjnymi zlecono Prylińskiemu. Jako uznany architekt i konserwator zasiadał w różnych gremiach. W r. 1883 w związku z ogłoszonym konkursem na projekt pomnika Adama Mickiewicza w Krakowie, wszedł w skład Komisji Kwalifikacyjnej. W tymże roku, m.in. razem ze Sławomirem Odrzywolskim, Henrykiem Siemiradzkim i Juliuszem Kossakiem, wybrany został do Komitetu Członków Artystycznych Muzeum Narodowego w Krakowie. W r. 1887 wykonał zrealizowany projekt sarkofagu dla Józefa Ignacego Kraszewskiego, znajdujący się w grobie zasłużonych Na Skałce w Krakowie. Pryliński uzyskał w r. 1889 I nagrodę w konkursie na budowę Teatru w Krakowie za projekt wykonany wspólnie z architektami Ferdynandem Fellnerem i Hermanem Helmerem. W tym samym roku ukończył plany Kasyna Wojskowego w Krakowie. Za pracę tę uzyskał w r. 1891 Order Zasługi, nadany mu przez cesarza Franciszka Józefa. W l. 1882 i 1892 wykonał Pryliński dwa projekty budowy Pałacu Sztuki w Krakowie. W r. 1895 prowadził prace restauracyjne w kościele parafialnym w Wadowicach. Tuż przed śmiercią nosił się Pryliński z zamiarem opracowania „Historii architektury słowiańskiej” do której zbierał materiały. Uroczysty pogrzeb Prylińskiego odbył się na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, gdzie rok później rodzina wystawiła grobowiec w stylu klasycznej świątyńki. Autorem projektu był Zygmunt Langman, rzeźbiarz krakowski, współpracujący do końca ze Zmarłym. Ten sam rzeźbiarz wykonał tablicę pamiątkową z marmuru karraryjskiego, wmurowaną w kościele Św. Krzyża w Krakowie w listopadzie 1900 r. w piątą rocznicę zgonu architekta. Geneza zespołu: 2 września 1880 r., w trakcie czterodniowej wizyty w Krakowie, Franciszek Józef I przyjął na audiencji deputację sejmową, z marszałkiem krajowym Ludwikiem Wodzickim na czele „z prośbą o wzięcie zamku królewskiego na Wawelu na rezydencyę cesarską”. Monarcha przychylił się do prośby. Do programu trzeciego dnia pobytu dano wizytę na Wawelu. Cesarz udał się do zamku wraz z prezydentem miasta Zyblikiewiczem. Na dziedzińcu oczekiwali na niego marszałek hr. Ludwik Wodzicki, rządowy konserwator zabytków prof. Józef Łepkowski i architekt Tomasz Pryliński oraz komendant załogi zamkowej arcyksiążę Fryderyk. Zyblikiewicz przedstawił cesarzowi Prylińskiego jako restauratora Sukiennic. Franciszek Józef wyrażał pochlebne opinie i gorąco winszował udanej restauracji. Przeszedł prawie wszystkie sale oprowadzany przez arcyksięcia, zaś Pryliński i Zyblikiewicz opowiadali o historii zamku, przeznaczeniu poszczególnych pomieszczeń. Pod koniec maja 1881 r. Urząd Wielkiego Ochmistrza Dworu zwrócił się o plany zamku królewskiego na Wawelu. Rada Wydziału Krajowego, odbywająca się w Krakowie 7 czerwca 1881 pod przewodnictwem Mikołaja Zyblikiewicza, postanowiła powierzyć opracowanie planów zamku Prylińskiemu. Miało obejmować: a) zdjęcie planów zamku w stanie, w jakim znajdował się kiedy był rezydencją królów polskich b) następnie zdjęcie w stanie, w jakim znajduje się obecnie c) nareszcie szczegółową sytuację budynków i otoczenia. Ukończona w październiku 1882 dokumentacja wieńczyła długi okres pomiarów prowadzonych w terenie, badań architektonicznych oraz studiów historycznych. Pryliński pracował w niezwykle ciężkich warunkach. Zamek zajęty przez wojsko nie mógł być oddany do jego wyłącznej dyspozycji. Opróżniano mu stopniowo sale i tylko w ściśle oznaczonych porach mógł prowadzić badania. Powrót do przebadanych części gmachu był niemożliwy, gdyż po zrobieniu pomiarów i zdjęć z powrotem narzucano tynki i oddawano sale wojsku. Przebieg różnych działań i ich wyniki przedstawił na 56 stronach dokumentu zatytułowanego "Zdanie sprawy ze studiów i poszukiwań do planów zamku królewskiego na Wawelu wygotowanych z polecenia Wysokiego Wydziału Krajowego przez Tomasza Prylińskiego budowniczego w Krakowie a złożonych temuż Wydziałowi Krajowemu we Lwowie na dniu 20 września 1882 r".
Laufzeit:
1881-1882
Klassifikation:
instytucje kultury
Name der Provenienzstelle:
Tomasz Pryliński (1847-1895), architekt i konserwator
Daten:
1881-1882.
Alter Name:
Name der Fremdsprache:
Sprachen:
polski, niemiecki, łaciński
Zugänglichkeit:
Vollständig geteilt
Akten insgesamt:
0
Bearbeitete Akten insgesamt:
0
Akten insgesamt ohne Verzeichnis:
0
Laufende Meter insgesamt
0.0
Bearbeitete laufende Meter insgesamt
0.0
Laufende Meter insgesamt ohne Verzeichnis
0.0
Akten insgesamt:
0
Dateien insgesamt:
0
Größe insgesamt (in MB):
0.0
Dokumente insgesamt
0
Sachen insgesamt
0
Klassen insgesamt
0
Akten insgesamt:
0.0
Gesamtzahl laufender Meter:
0.0
Extreme Daten der nicht archivierten Dokumentation: