Starostwo Powiatowe w Opolu

Signatur
45/2/0
Anzahl der Serien
133
Anzahl der Scans
5801

Inhalt:

01. Funkcjonowanie urzędu [1742] 1743-1937: Kancelaria i registratura 1747-1937 (15 j.a.), Kompetencje landrata [1742] 1743-1936 (7 j.a.) 02. Władza zwierzchnia 1769-1944: Monarcha i głowa państwa 1797-1934 (6 j.a.), Administracja ogólna 1769-1944 (20 j.a.), Ustawy, dzienniki urzędowe 1819-1936 (12 j.a.), Poselstwa dyplomatyczne, umowy zagraniczne 1821-1944 (8 j.a.); 03. Zarządzanie powiatem [1735] 1743-1944: Akta ogólne 1829-1944 (20 j.a.), Urzędnicy i deputowani 1816-1920 (9 j.a.), Miasta 1814-1932 (13 j.a.), Organizacja gmin wiejskich 1773-1934 (16 j.a.), Uwłaszczenie i regulacja, podziały gruntów na terenach wiejskich 1842-1908 (11 j.a.), Komunalizacja parcel 1859-1893 (4 j.a.), Sprawy dworskie 1751-1932 (17 j.a.), Sprawy graniczne [1735] 1792-1877 (4 j.a.), Bractwa strzeleckie 1823-1935 (3 j.a.); 04. Wybory i referenda 1848 - 1937: Parlament Rzeszy, sejm prowincjonalny 1848-1937 (19 j.a.), Wybory prezydenckie 1925-1937 (3 j.a.), Wybory lokalne 1919-1922 (1 j.a.), Inicjatywa ustawodawcza 1923-1932 (7 j.a.); 05. Finanse i podatki 1744-1943: Akta ogólne 1744-1937 (40 j.a.), Podatki komunalne 1771-1918 (92 j.a.), Renty gruntowe 1826-1930 (7 j.a.), Powiatowa kasa podatkowa 1821-1936 (5 j.a.), Sprawy monetarne i walutowe 1821-1933 (6 j.a.), Loterie 1825-1936 (2 j.a.), Projekty budżetów gmin 1929-1943 (18 j.a.); 06. Plebiscyt i jego następstwa 1919-1935 (24 j.a.); 07. Sprawy polskie 1892-1940 (18 j.a.); 08. Umacnianie niemczyzny 1903-1940 (7 j.a.); 09. Ruchy i partie polityczne 1860-1940: Socjaldemokracja 1860-1917 (2 j.a.), Komunizm 1918-1940 (6 j.a.), Narodowy socjalizm 1926-1932 (1 j.a.); 10. Dozór polityczny 1931-1941 (22 j.a.); 11. Policja - nadzór [1742] 1743-1941: Akta ogólne [1742] 1743-1941 (60 j.a.), Policja drogowa i transport 1809-1937 (46 j.a.), Policja gminna 1820-1937 (7 j.a.), Monopol alkoholowy 1774-1935 (11 j.a.), Nadzór budowlany 1817-1936 (5 j.a.), Nadzór dróg wodnych 1816-1935 (5 j.a.), Nadzór kominiarski 1821-1937 (6 j.a.), Nadzór ochrony przeciwpożarowej [1742] 1743-1937 (53 j.a.), Nadzór osadnictwa 1901-1935 (2 j.a.), Nadzór rzemiosła 1818-1937 (38 j.a.), Nadzór przemysłu 1825-1938 (20 j.a.), Nadzór handlu 1827-1936 (17 j.a.), Nadzór techniczny 1908-1933 (6 j.a.), Nadzór obyczajowy 1818-1936 (15 j.a.), Nadzór pocztowy 1823-1936 (10 j.a.), Nadzór prasowy 1824-1941 (6 j.a.), Nadzór weterynaryjny 1770-1938 (54 j.a.), Więziennictwo i resocjalizacja 1755-1937 (15 j.a.), Żandarmeria 1821-1937 (20 j.a.); 12. Wymiar sprawiedliwości 1821-1937 (20 j.a.); 13. Militaria [1742] 1743-1938 (74 j.a.); 14. Wojna 1914-1918 1910-1936 (75 j.a.); 15. Polityka pracy i zatrudnienia 1845-1943: Akta ogólne 1845-1937 (25 j.a.), Ubezpieczenia 1900-1938 (39 j.a.), Robotnicy przymusowi 1938-1943 (64 j.a.); 16. Polityka socjalna 1775-1939 (45 j.a.); 17. Ubezpieczenia i kasy chorych 1837-1938 (65 j.a.); 18. Sprawy wyznaniowe 1748-1940: Akta ogólne 1748-1940 (32 j.a.), Wyznanie katolickie 1812-1938 (63 j.a.), Wyznanie ewangelickie 1811-1925 (8 j.a.), Wyznanie mojżeszowe 1812-1934 (9 j.a.); 19. Szkolnictwo 1765-1943: Akta ogólne 1765-1943 (94 j.a.), Poszczególne szkoły 1858-1942 (36 j.a.), Sprawy finansowe 1857-1940 (34 j.a.), Uposażenie emerytalne 1909-1930 (2 j.a.), Pomoc socjalna 1826-1930 (5 j.a.), Współpraca z rodzicami 1905-1936 (4 j.a.); 20. Służba zdrowia 1803-1939: Akta ogólne 1822-1937 (23 j.a.), Urzędnicy, personel medyczny 1823-1935 (4 j.a.), Apteki, aptekarze 1823-1937 (5 j.a.), Choroby 1904-1935 (9 j.a.), Sanatoria, zakłady wychowawcze 1818-1937 (6 j.a.), Szpitalnictwo 1803-1939 (9 j.a.), Lekarz powiatowy 1901-1935 (3 j.a.), Położnictwo 1888-1918 (1 j.a.), Epidemie, szczepienia 1820-1937 (13 j.a.); 21. Polityka rolna 1751-1938: Akta ogólne 1751-1936 (30 j.a.), Uprawa roli 1756-1937 (18 j.a.), Hodowla zwierząt i pszczół 1817-1936 (17 j.a.), Ogrodnictwo i sadownictwo 1875-1938 (6 j.a.), Młyny 1764- 1917 (64 j.a.), Wiatraki 1844-1855 (5 j.a.), Gospodarka leśna 1794-1937 (28 j.a.), "Pomoc wschodnia" 1930-1937 (8 j.a.); 22. Gospodarka wodna 1794-1935: Akta ogólne 1811-1935 (24 j.a.), Regulacja cieków wodnych 1794-1924 (29 j.a.), Powodzie 1903-1920 (26 j.a.), Zaopatrzenie w wodę 1822-1931 (7 j.a.), Rybołówstwo 1864-1912 (6 j.a.); 23. Ewidencja i migracja ludności 1784-1945: Akta ogólne 1819-1945 (8 j.a.), Spisy ludności 1886-1936 (4 j.a.), Emigracja 1874-1937 (27 j.a.), Obcokrajowcy 1842-1942 (12 j.a.), Legalizacja pobytu - akta zbiorowe 1784-1943 (11 j.a.), Legalizacja pobytu - akta osobowe 1919-1943 (949), Dzienniki paszportów 1836-1942 (65 j.a.), Sprawy paszportowe 1905-1942 (20 j.a.), Zmiana nazwisk, obywatelstwo i kwestionariusze do niemieckiej listy narodowościowej 1939-1942 (9 j.a.); 24. Kultura 1810-1939: Akta ogólne 1916-1929 (3 j.a.), Muzea i biblioteki 1872-1934 (7 j.a.), Teatry 1845-1938 (7 j.a.), Zabytki 1827-1939 (11 j.a.), Zgromadzenia 1845-1938 (8 j.a.), Jubileusze 1860-1938 (6 j.a.), Odznaczenia 1810-1937 (8 j.a.); 25. Topografia 1817-1940: Akta ogólne 1819-1942 (16 j.a.), Mapy powiatu, wykazy miejscowości 1817-1924 (4 j.a.), Pomiary 1853-1937 (4 j.a.); 26. Statystyka i sprawozdawczość 1808-1942: Akta ogólne 1819-1937 (16 j.a.), Sprawozdania prasowe 1808-1921 (9 j.a.), Statystyka rolna 1872-1939 (8 j.a.).

Die Geschichte der Provenienzstelle:

Urząd starosty na Śląsku po raz pierwszy pojawił się w XIV w. Był to starosta księstwa (capitaneus, Landeshauptmann) powołany przez brandenburskiego margrabię Hermana opiekującego się księstwem świdnicko-jaworskim po śmierci Bolka I. Urząd ten był stanowiskiem namiestniczym niemającym powiązań z istniejącymi już rodzimymi funkcjami wojewody czy komornika wielkiego. Starosta zarządzał księstwem z polecenia. Miał kompetencje sądownicze i policyjne . Na Górnym Śląsku powiaty (Kreise), z powiatowymi starostami (Kreishauptleute) na czele, pojawiły się w połowie XIV w. Ponadto w XV w. powołany został starosta generalny jako urzędnik królewski, który pełnił swą funkcję dożywotnio . Przez kolejne dziesięciolecia na terenie całego Śląska dochodziło do wielu przekształceń, zmian w organach stanowych i generalnych urzędach, by po wojnach śląskich i przejściu tych ziem pod pruską administrację państwową mógł ukształtować się urząd starosty we współczesnym jego rozumieniu, czyli jako organ terenowej administracji państwowej. W roku 1743 ziemie górnośląskie podzielono na 11 powiatów: bytomski, głubczycki, kozielski, lubliniecki, oleski, opolski, prudnicki, pszczyński, raciborski, toszecko-gliwicki, wielkostrzelecki. Nazwa urzędowa starostwa brzmiała Landrätliches Officium i obowiązywała do 1817 roku . Starostwo powiatowe w Opolu powstało w 1743 roku. Instrukcja dla starostów na Górnym Śląsku wydana 20 marca 1743 r. określała zakres ich obowiązków, które ze względu na prowadzone działania wojenne króla pruskiego oscylowały głównie wokół spraw wojskowych. Landrat był odpowiedzialny m.in. za zapewnianie finansów na cele wojenne, przygotowywanie kwater dla żołnierzy, dostarczanie żywności, utrzymanie porządku i bezpieczeństwa, sporządzanie sprawozdań dla władzy zwierzchniej, a także za stan dróg oraz rozwój gospodarczy. W wywiązywaniu się z tych powinności pomagali mu: poborca podatkowy, komisarze marszowi, lekarz powiatowy, deputowani powiatowi i dragoni ziemscy . Dla ich sprawnego działania niezbędne było sporządzenie przez kamerę wojny i domen we Wrocławiu instrukcji określającej zasady funkcjonowania kancelarii oraz registratury w landraturach Górnego Śląska. Wydana w 1747 roku szczegółowo precyzowała zasady rejestrowania pism wpływających (ekshibita) i wychodzących z urzędu (ekspedita). Zawierała schemat organizacyjny registratury dzielący wytworzone w urzędzie akta na sekcje, te na podgrupy rzeczowe, a te z kolei na jednostki fizyczne. Plan zawierał 4 sekcje: I. Sprawy powiatu i podatków; II. Stan powiatu. Generalia i Miscellanea; III. Militaria; IV. Wszystkie sprawy podatkowo-kasowe sprzed 31 grudnia 1741 r. Grupy rzeczowe dzieliły akta na generalia i spacialia. Każdy powiat mógł zastosować powyższy plan w zależności od swoich potrzeb, rodzaju spraw oraz stopnia ich nasilenia. Miał dowolność w rozbudowie poszczególnych grup aktowych, ale też w ich komasowaniu. W 1778 roku kompetencje starosty rozszerzono głównie o zadania gospodarcze i polityczne. Wśród nich wymienić można: czynności z zakresu rolnictwa, ochrony lasów, ogrodnictwa i sadownictwa, rzemiosła i handlu, ochrony przeciwpożarowej, udzielania pomocy w razie nieszczęśliwych wypadków lub klęsk żywiołowych. Landrat dbał także o porządek, bezpieczeństwo mieszkańców, nadzorował emigrację i imigrację ludności, sprawy budowlane, a od 1808 roku kontrolował wywiązywanie się rodziców z obowiązku posyłania dzieci do szkoły. W 1816 roku utworzone zostały 4 rejencje: wrocławska, legnicka, dzierżoniowska i opolska . W granicach tej ostatniej znalazły się powiaty górnośląskie: opolski, oleski, lubliniecki, bytomski, pszczyński, raciborski, głubczycki, kozielski, toszecki, strzelecki, niemodliński, prudnicki, nyski, grodkowski. Powiat kluczborski został włączony w 1820 roku. Nowy ład administracyjny miał niebagatelny wpływ na zmiany w strukturze organizacyjnej landratur oraz w zakresie obowiązków starostów. W 1817 roku urząd zmienił nazwę na Königliches Landratsamt. Landratem mogła zostać osoba posiadająca wymagane kwalifikacje zawodowe – stanowisko obejmowała po pozytywnie zdanym egzaminie kwalifikacyjnym. W zakresie nowych kompetencji starosty znalazł się nadzór nad szpitalami, więzieniami i instytucjami sądowymi podległych gmin wiejskich i miejskich. Dodatkowo starosta mógł też wydawać zezwolenia na budowę, nakładał kary za drobne wykroczenia, dbał o ład i porządek w powiecie. Zajmował się budową, remontami szkół i kościołów. Ustawa z dnia 13 grudnia 1872 r. o ustroju powiatowym dzieliła każdy powiat na okręgi urzędowe (Amtsbezirk). Te z kolei obejmowały swym zasięgiem kilka gmin (Gemeindebezirk) oraz obszarów dworskich (Gutsbezirk). Na czele powiatu stał landrat mianowany przez króla na wniosek sejmiku powiatowego. Był on nie tylko przedstawicielem władzy państwowej na tym terenie, ale też pełnił urząd przewodniczącego sejmiku i wydziału powiatowego (Kreisausschuss), co czyniło go zarządcą samorządu . Fakt ten spowodował, że z czasem nastąpiło powiązanie kancelaryjne pomiędzy starostwem a wydziałem powiatowym . Landrat zajmował się kwestiami politycznymi, społeczno-gospodarczymi i kulturalnymi, nadzorował policję powiatową, a także jej działalność w okręgach urzędowych. Poza tym, w latach 1886-1912, czuwał nad realizacją założeń ustawy o ubezpieczeniach socjalnych. W 1919 roku uchwalona w Weimarze nowa konstytucja przekształcała dotychczasowy niemiecki ustrój monarchiczny w system republikański. Z oficjalnej nazwy urzędu starostwa usunięto przymiotnik „Królewski” („Königliche”), pozostawiając „Landratsamt” i nazwę miasta, w którym urząd się mieścił. Takie określenie utrzymało się do 1945 roku. Starostwo Powiatowe w Opolu po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku przeszło pod zarząd tworzących się wówczas opolskich struktur administracji państwowej. Pierwszym powojennym starostą był dr Paweł Piechaczek, a wicestarostą mgr Henryk Janus. Siedziba urzędu znajdowała się na ul. Piastowskiej w Opolu.

Laufzeit:

[1735, 1742] 1743-1945

Klassifikation:

administracja ogólna

Name der Provenienzstelle:

Daten:

1735-1735, 1742-1742, 1743-1945.

Alter Name:

Name der Fremdsprache:

Landratsamt Oppeln

Sprachen:

rosyjski, polski, niemiecki, łaciński, francuski

Zugänglichkeit:

Vollständig geteilt

Akten insgesamt:

3087

Bearbeitete Akten insgesamt:

3075

Akten insgesamt ohne Verzeichnis:

0

Laufende Meter insgesamt

62.19

Bearbeitete laufende Meter insgesamt

62.0

Laufende Meter insgesamt ohne Verzeichnis

0.0

Akten insgesamt:

0

Dateien insgesamt:

0

Größe insgesamt (in MB):

0.0

Dokumente insgesamt

0

Sachen insgesamt

0

Klassen insgesamt

0

Akten insgesamt:

0.0

Gesamtzahl laufender Meter:

0.0

Extreme Daten der nicht archivierten Dokumentation:

Name Steuerbestand Anmerkungen
elektronisches Inventar der Archivarbeit Nie
Buchbestand genehmigt Tak

zmikrofilmowano inwentarz z 1964 roku oraz 128 jednostek akt generaliów; inne pomoce: wykaz publikacji, czasopism, broszur, wykaz osobowy