Greckokatolicki Urząd Dekanalny Biecki

Sygnatura
56/155/0
Liczba serii
2
Liczba skanów
0

Zawartość:

Zarządzenia jednostek nadrzędnych i własne:listy pasterskie biskupów przemyskich, kurendy dziekana do podległego duchowieństwa, protokoły sesji dekanalnych 1795-1822, sygn. 1-5; Akta Urzędu Dekanalnego: akta w układzie dziennika podawczego dotyczące całokształtu działalności Urzędu 1790-1832, sygn. 6-12; Kopiariusz zarządzeń i pism wychodzących z kancelarii Urzędu Dekanalnego 1819-1822, sygn. 13; Pomoce kancelaryjne: dzienniki podawcze 1822-1848, sygn. 14-15; Akta Urzędu Dekanalnego jako Powiatowego Urzędu Szkolnego: akta w układzie dziennika podawczego dotyczące całokształtu działalności Urzędu 1807-1830, sygn. 16-17; Pomoce kancelaryjne Powiatowego Urzędu Szkolnego: dziennik podawczy 1833-1846, sygn. 18; Akta Urzędu Dekanalnego: korespondencja i dokumenty gr. kat. biskupów przemyskich kierowane do Urzędu Dekanalnego Bieckiego; zarządzenia, okólniki, obwieszczenia, odezwy władz państwowych i samorządowych; pisma Urzędu Dekanalnego Bieckiego kierowane do władz państwowych; supliki mieszkańców parafii dekanatu bieckiego; korespondencja dziekana z podległymi parochami; zestawienia finansowe dot. spraw parafii dekanatu bieckiego 1772-1877, sygn. 19-26.

Dzieje twórcy:

Eparchie (diecezje) prawosławne na terenie Rzeczypospolitej dzieliły się na mniejsze jednostki terytorialne zwane namiestnictwami albo protopopiami. Na czele tych jednostek stali namiestnicy czyli protopopi. Po unii brzeskiej, a szczególnie po przyjęciu jej przez wszystkie eparchie i po synodzie zamojskim organizacja namiestnictw coraz bardziej upodabniała się do organizacji dekanatów kościoła łacińskiego. Reorganizacja polegała głównie na ograniczeniu dotychczasowej władzy sądowniczej namiestników. Odtąd coraz częściej nazywano ich dziekanami (dekany), choć w greckokatolickiej eparchii przemyskiej określenie „protopresbiter” zachowało się do XVIII w., a nazwa „namiestnik” (namistnyk) była używana przez cały niemal wiek XIX. Jakie były funkcje dziekanów greckokatolickich w XVIII-XIX wieku? Zostały one wyszczególnione w uchwałach synodów (soborów) diecezjalnych i prowincjonalnych. Jeżeli chodzi o eparchię przemyską sprawa dziekanów była sygnalizowana podczas synodu w roku 1693 w uchwałach następnego z 1740 r. występuje cały artykuł im poświęcony, w synodzie z 1818 r. są tylko wzmianki, a w uchwałach ostatniego z 1898 r. obok wzmianek artykuł zajmujący się kongregacjami (soborczykami) dekanalnymi. W synodach prowincjonalnych także tym zagadnieniom poświęcono wiele miejsca. Występują one w aktach synodu zamojskiego z roku 1720. Najwięcej uwagi funkcjom dziekanów zwanych zamiejscowymi zastępcami (zamistcewy zastupnyki) poświęcił synod lwowski z 1891 r. Szczegółowe zestawienie zadań dziekanów zawiera wydana w r. 1846 przez biskupa Jana Śnigurskiego „Instructu pro decanis foraneis Dioeceseos gr. cath. Premisliensis”. Do funkcji dziekanów należała przede wszystkim działalność administracyjno-kontrolna w stosunku do parafii dekanatu i ich rządców. Podstawową formą tej działalności były wizytacje parafii i kongregacje dekanatu, zarówno przez nie jak i poza nimi dziekani mieli sprawować nadzór nad podległym duchowieństwem w zakresie: a) nauczania wiernych prawd wiary, b) prawidłowego odprawiania liturgii i udzielania sakramentów, c) utrzymania porządku cerkwi i wyposażenia, d) wypełniania obowiązków duszpasterskich, e) przestrzegania zasad karności kościelnej, f) wykonywania zarządzeń biskupa, g) administracji dóbr parafialnych i fundacji cerkiewnych h) prowadzenia kancelarii parafialnych i archiwów. Do obowiązków dziekana należało także: i) zabezpieczania majątku cerkiewnego i dokumentów parafialnych po śmierci lub przeniesieniu rządcy parafii i wyznaczanie tymczasowego zastępcy, j) wprowadzanie nowego rządcy i przekazywanie mu parafii, k) udzielanie podległemu duchowieństwu krótkoterminowych urlopów i wyznaczanie zastępców, l) nadzór nad przybywającymi w dekanacie duchownymi zarówno diecezjalnymi, jak i obcymi m) nadzór nad budową cerkwi i na specjalne zezwolenie biskupa poświęcanie nowych cerkwi i cmentarzy, n) opiniowanie skarg i wniosków przesyłanych do konsystorza lub ordynariatu, o) pisemne informowanie władz diecezjalnych o wszelkich spostrzeżonych niedociągnięciach i nieprawidłowościach w parafiach dekanatu p) zbieranie składek i opłat diecezjalnych i przekazywanie ich konsystorzowi W XIX w. przypuszczalnie w związku z rozwojem inspirowanego przez biskupów przemyskich ukraińskiego ruchu narodowego do obowiązków dziekana doszły: r) zachęcanie duchowieństwa do czytania książek, s) nadzór nad biblioteką dekanalną i bibliotekami parafialnymi. Od końca wieku XVIII, niewątpliwie pod wpływem władz państwowych austriackich, nastąpiło rozszerzenie obowiązków dziekanów. Przejawiało się to głównie w coraz bardziej szczegółowych przepisach dotyczących prowadzenia kancelarii i nadzoru nad kancelariami parafialnymi oraz w zakresie statystyki organizacyjnych eparchii. Obok funkcji kościelnych pojawiły się także funkcje państwowe, z tym że, niektóre z nich trudno ściśle rozgraniczyć. Do funkcji tych należały: a) nadzór nad prowadzeniem ksiąg metrykalnych (akt stanu cywilnego) i sprawozdawczość w zakresie ruchu naturalnego ludności greckokatolickiej dekanatu b) ogłaszanie podległemu duchowieństwu zarządzeń państwowych i nadzór nad ich ogłaszaniem ludności i przestrzeganiem ich postanowień c) nadzór nad opłacaniem podatków. Wszystkie powyższe funkcje wykonywał dziekan obok obowiązków związanych z zarządem własnej parafii, dziekanem bowiem mianowano mającego największe doświadczenie i wyróżniającego się wzorowym wypełnianiem obowiązków parocha z terenu dekanatu. W wykonywaniu części powyższych zadań pomagał dziekanowi wicedziekan (mistodekan). Instytucjonalną formą zarządu dekanatu nazywano, zwłaszcza w XIX i XX wieku Urzędem Dekanalnym (Urjad Dekanalnyj, Rzyn dekanalnyj). Wicedziekan, oprócz pomocy i zastępstwa dziekana w części jego zadań, pełnił w latach 1817-1870 funkcję „powiatowwego szkół nadzoraj” (districtualis scholarum inspector). W związku z nadzorem nad szkołami ludowymi Urząd Dekanalny pełnił więc funkcję Powiatowego Urzędu Szkolnego (Disctrictuale Scholarum Officium). Przy omawianiu dziejów ustrojowych szczególnie ważna jest data powstania dekanatu bieckiego oraz jego likwidacji. Niestety, ani w aktach Greckokatolickiego Urzędu Dekanalnego Bieckiego ani w aktach biskupstwa greckokatolickiego w Przemyślu nie udało się znaleźć aktu powołującego tę jednostkę terytorialną. Dekanat biecki istniał w I połowie XVIII wieku, a jego istnienie potwierdzają zachowane akta wizytacji parafii tego dekanatu z lat 1743-1744. Dekanat biecki został zlikwidowany po I wojnie światowej (przed 1924 r.), a w jego miejsce utworzono dekanat gorlicki, z tym że, jego zasięg terytorialny był zbliżony do dekanatu bieckiego. Po utworzeniu Administracji Apostolskiej Łemkowszczyzny cały dekanat gorlicki wszedł w jej skład i funkcjonował do końca jej istnienia. [Na podstawie wstępu do inwentarza zespołu autorstwa A. Fenczaka, 1978 r.]

Daty skrajne:

1772-1877

Klasyfikacja:

instytucje wyznaniowe

Nazwa twórcy:

Daty:

1772-1877.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

ukraiński, polski, niemiecki, łaciński

Dostępność:

Udostępniany w całości

Ogółem jednostek archiwalnych:

26

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

26

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

1.06

Ogółem opracowanych metrów bieżących

1.06

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz kartkowy zatwierdzony Tak
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak sygn. 1-18
przewodnik po zespole Nie sygn. 19-26