Zarządzanie z lat 1950-1960, sygn. 1-7 Gromadzenie i opracowanie państwowego zasobu archiwalnego z lat 1951-1962, sygn. 8-20 Nadzór nad narastającym zasobem archiwalnym z lat 1951-1958, sygn. 21-35 Wykorzystanie materiałów archiwalnych z lat 1952-1957, sygn. 36-38

Powiatowe archiwa państwowe zostały utworzone zarządzeniem Ministra Oświaty z 21 lipca 1950 roku, jako oddziały powiatowe archiwów państwowych działających w miastach wojewódzkich. Ich zadania zostały określone w Instrukcji w sprawie prowadzenia oddziałów powiatowych archiwów państwowych, wydanej w 1951 roku przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. Do czasu ukazania się dekretu z 29 marca 1951 roku o archiwach państwowych, którego mocą zostały przemianowane na powiatowe archiwa państwowe, oddziały powiatowe, jako placówki archiwalne o charakterze państwowym, działały na podstawie dekretu z 7 lutego 1919 roku o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami. Zarządzenie nr 9 Prezesa Rady Ministrów z 14 stycznia 1952 roku w sprawie sieci archiwalnej, jako zarządzenie wykonawcze do sekretu z dnia 29 marca 1951 roku, uregulowało min. zasięg terytorialny, zakres i sposób działania archiwów państwowych. Powiatowe archiwa państwowe przechowywały zasób archiwalny tylko przez pewien czas. Do ich podstawowych zadań należało: zabezpieczanie, gromadzenie i udostępnianie akt, sprawowanie nadzoru nad składnicami akt zakładów na swoim terenie działania, prowadzenie ewidencji zakładów i składnic, działalność szkoleniowa oraz przekazywanie akt do archiwów wojewódzkich po pięcioletnim okresie przechowywania ich u siebie. Powiatowe archiwa państwowe podlegały Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych za pośrednictwem wojewódzkich archiwów. Zmianę w zakresie roli archiwów powiatowych wprowadziło rozporządzenie Rady Ministrów z 19 lutego 1957 roku w sprawie państwowego zasobu archiwalnego, ze zmianami wprowadzonymi rozporządzeniem Rady Ministrów z 30 grudnia 1958 roku. Powiatowe archiwa zostały upoważnione do przechowywania wieczyście stałego zasobu historycznego. Zakres działalności tych archiwów z biegiem czasu poszerzył się. Powiatowe archiwa prowadziły również kwerendy dla urzędów lub dla celów naukowych i prywatnych. Zostały zobowiązane do prac naukowych i kulturalno-oświatowych, do popularyzowania archiwów w regionie. Powiatowe Archiwum Państwowe w Zawierciu zostało utworzone wymienionym zarządzeniem z 21 lipca 1950 roku, jako jeden z dwunastu oddziałów powiatowych Archiwum Państwowego w Katowicach. Działalność swą rozpoczęło w dniu 1 października 1950 roku, jako Odział Powiatowy Archiwum Państwowego w Zawierciu. Do właściwości terytorialnej w pierwszym okresie działania Archiwum należał powiat: zawierciański z miastem Zawiercie. Zgromadzonych akt Archiwum nie przekazywało do Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Katowicach, ponieważ placówki te były traktowane, jako ośrodki które winny mieć bazę do badań regionalnych. Po przejściu od 1 lutego 1956 roku kierownika Archiwum do Powiatowego Archiwum Państwowego w Będzinie, placówka przez kilka lat była nieczynna. Jej agendy załatwiały wspólnie Archiwum w Będzinie i Oddział Terenowy w Częstochowie Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Katowicach, do zasięgu którego został przyłączony utworzony w 1956 roku powiat myszkowski. Powiat zawierciański został objęty właściwością terytorialną Archiwum w Będzinie. Z powodu niemożności obsadzenia stanowiska kierownika Powiatowego Archiwum w Zawierciu, Archiwum to zostało zlikwidowane w 1963 roku, a jego zasób został przejęty przez Powiatowe Archiwum Państwowe w Będzinie. [na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. I. Pampuch, Będzin 1989]

KM 27.03.1990, 0014-1/90