Zawiera jeden poszyt - zbiór akt spraw cywilnych z 1876 r. oraz pomoce ewidencyjne – repertoria i skorowidze spraw cywilnych i opiekuńczych. - Poszyt [ zbiór ] akt spraw cywilnych 1876 (1 j.a) - Repertoria i skorowidze spraw opiekuńczych - 1876, 1893-1913 - (4 j.a.) - Skorowidze i repertoria spraw cywilnych - 1876 – 1915 - (54 j.a.) [ Przechowuje także AP m. st. Warszawy OT w Otwocku, zespół Nr 78/274 „ Sąd Gminny I Okręgu Powiatu Nowomińskiego z siedzibą w Nowomińsku [1863 ] 1876 – 1915 [ 1952 ], 926 j.a., inw. ks. ]

Reformy sądownictwa w Królestwie Polskim dokonano na mocy ukazu z dnia 19 II/3 III 1875 r. ( wszedł w życie od 1/13 VII 1876 r. , Zbiór Praw t. 6, Warszawa 1881), który wprowadził rosyjskie ustawy sądowe z 20 XI/2 XII 1864 r., dotyczące organizacji sądów, kar wymierzanych przez sądy pokoju, procedury karnej i procedury cywilnej. Nowa organizacja sądownictwa opierała się na zasadzie rozdzielenia jurysdykcji w sprawach mniejszej wagi od sądzenia spraw poważniejszych. Dla sądzenia spraw cywilnych i karnych mniejszej wagi właściwe było sądownictwo pokojowe – sądy gminne dla ludności wiejskiej, sędziowie pokoju dla mieszkańców miast oraz zjazdy sędziów pokoju i sędziów gminnych jako instancja apelacyjno – kasacyjna. Sądownictwo ogólne, przewidziane jako organ rozstrzygający w sprawach większej wagi stanowiły sądy okręgowe w I i sądy apelacyjne, zwane izbami sądowymi w II instancji. Instancje kasacyjne w sądownictwie ogólnym stanowiły departamenty Cywilny i Karny Senatu. Sądy gminne ( gminnyj sud ) zostały powołane na podstawie ukazu z dnia 19 II/2 III 1864 r. i zreformowane na postawie w/w przepisów w 1876 r. Ich organizację i zakres działania w latach 1864 – 1875 normował ukaz z dnia 19 II./2 III 1864 r. o urządzeniu gmin wiejskich ( DPKP t. 62) a w późniejszym okresie Postanowienie o zastosowaniu ustaw sądowych z 20 listopada 1864 r. do warszawskiego okręgu sądowego, oraz Etat instytucji sądowych warszawskiego okręgu sądowego, ogłoszone ukazem Senatu Rządzącego z dnia 6/18 marca 1875 r. (Sobranie Uzakonienii... 11 III 1875 r. Nr 20). Początkowo sąd istniał w każdej gminie a funkcję sędziego z urzędu sprawował wójt. W 1876 r. dokonano komasacji sądów, tak że jeden sąd obejmował swoim okręgiem od 1 do 4 gmin. Od tego czasu zarówno ławnicy jak i sędziowie byli wybierani przez zgromadzenie gminne i zatwierdzani przez ministra sprawiedliwości ( sędziowie ) i generał – gubernatora ( ławnicy ). W skład sądu wchodził sędzia i co najmniej 3 ławników. Komplet sądzący stanowiło minimum 3 członków. W latach 1864 – 1876 sądy gminne orzekały w sprawach cywilnych spory o przedmioty wartości do 100 rubli, w sprawach spadków chłopskich ( bez względu na wartość sporu ). W sprawach karnych wykroczenia zagrożone karą nagany, grzywny do 3 rubli oraz aresztu do 7 dni. Od 1876 r. ich właściwości podlegały sprawy cywilne dotyczące zobowiązań osobistych, umów, spory o ruchomości, wynagrodzenie szkód i wyrównanie strat, wartości do 250 rubli, sprawy o przywrócenie zakłóconego posiadania - jeżeli od naruszenia nie minęło więcej niż 6 miesięcy , sprawy spadkowe, jeżeli w skład spadku wchodziły prawa nabyte na mocy ukazów uwłaszczeniowych z 1864 r., sprawy ustanowienia opieki nad nieletnimi i majątkiem pozostałymi po zmarłych mieszkańcach wsi. Z zakresu prawa karnego rozpatrywały sprawy o przestępstwa zagrożone karą upomnienia, nagany, grzywny do 300 rubli, aresztu do 3 miesięcy i więzienia do 1 roku. Instancją odwoławczą od ich postanowień były Zjazdy Sędziów Pokoju. Sądy gminne w niezmienionym charakterze działały do lipca 1915 r. tj. do czasu wycofania się Rosjan z terenu Królestwa Polskiego. Dalszą działalność prowadziły w okresie I wojny światowej na podstawie przepisów niemieckich władz okupacyjnych. Siedzibą Sądu Gminnego 1 Okręgu Powiatu Nowomińskiego był Mińsk Mazowiecki [wówczas Nowomińsk]

część akt zniszczona, bez okładek