Koncern Kruppa Spółka Akcyjna w Essen. Kopalnia i huta niklu w Szklarach koło Ząbkowic Śląskich.

Sygnatura
84/480/0
Liczba serii
10
Liczba skanów
0

Zawartość:

Na zawartość zespołu w przeważającej części składa się dokumentacja techniczna budynków oraz urządzeń produkcyjnych z okresu budowy i rozbudowy huty (okres 1900-1915 oraz 1935-1944), jak również dokumentacja geodezyjno – kartograficzna pól górniczych z okresu 1892-1918. Ponadto częściowo zachowały się materiały związane z organizacją gwarectwa i rejestracją w Sądzie Obwodowym w Ząbkowicach Śląskich. W ramach akt zespołu nie ma akt odnoszących się do spraw pracowniczych oraz produkcji realizowanej w okresie II wojny światowej. Zawartość i układ dokumentacji: 1. Dział Administracyjny, sygn. 1-2, 2 j.a., 0,05 mb, 1894-1940. 2. Dział Produkcji, sygn. 3-10, 8 j.a., 0,30 mb, 1917-1943. 3. Dział Techniczny, sygn. 11-206, 196 j.a. 1,08 mb, 1900-1944[1947-1949], 3.1. Dokumentacja techniczna budynków fabrycznych, sygn. 11-43, 33 j.a. 0,25 mb, 1900-1944, 3.2. Dokumentacja techniczna urządzeń produkcyjnych, sygn. 44-193, 150 j.a., 0,80 mb, 1933-1944[1947-1949], 3.3. Plany sytuacyjne zakładu, sygn. 194-206, 13 j.a., 0,03 mb, 1906-1940. 4. Dział Geologiczny, sygn. 207-309, 103 j.a., 0,26 mb, 1892-1944, 4.1. Opracowania dotyczące złóż niklu, sygn. 207-209, 3 j.a.,0,01 mb, 1905, 1944, 4.2. Książki prac poszukiwawczych i otworów badawczych, sygn. 210-217, 8 j.a., 0,15 mb, 1933-1939, 4.3. Mapy pól górniczych, sygn. 218-309, 92 j.a., 0,10 mb, 1892-1918.

Dzieje twórcy:

Dzieje górnictwa na obszarze położonych w południowo-zachodniej części Dolnego Śląska Wzgórz Szklarskich związane są z prowadzoną od drugiej połowy XVIII wieku eksploatacją złóż chryzoprazu. Przeprowadzone wówczas analizy chemiczne potwierdziły występowanie innych minerałów w tym niklu. Zapotrzebowanie na w/w surowiec wzrosło w końcu XIX wieku, kiedy to we Francji oraz Szkocji opracowano metody produkcji stopów żelazo-niklowych oraz stali niklowej, korzystając z badań Theodora Schuchardta, który opisał szczegółowo dwa minerały niklowe pimelit oraz schuchardtyt (szuchardyt). W latach 80-tych XIX wieku inżynier górnik Adolf Reitsch z Ząbkowic Śląskich zbadał Wzgórza Szklarskie pod względem geologicznym dostrzegając analogię ich budowy geologicznej do znanych już wówczas złóż rud niklowych na Nowej Kaledonii. We wrześniu 1889 roku Wyższy Urząd Górniczy we Wrocławiu (OBB Breslau), wydał koncesję na prowadzenie prac górniczych na obszarze Wzgórz Szklarskich dla berlińskiego kupca Benno Sommera oraz inżyniera Adolfa Reitsch z Ząbkowic Śląskich. Początkowo zezwolenie obejmowało pola górnicze „Selma” w pobliżu wsi Braszowice (Baumgarten) oraz „Martha” na gruntach wsi Zwrócona (Protzan). W latach 1890-1892 roku zezwolenie rozszerzono o pola górnicze „Benno” zlokalizowane na gruntach wsi Koźmice (Kosemitz) oraz „Alwine”, „Adolf” i „Maria” – grunty wsi Bobolice (Kaubitz) i Grochowa (Grochau). W marcu 1901 roku do gwarectwa włączono pole górnicze „Michael”, zlokalizowane na gruntach wsi Szklary (Gläsendorf). W październiku 1894 roku w Kolonii założono Gwarectwo Śląskie Zakłady Niklu (Gewerkschaft Schlesische Nickelwerke) z siedzibą w Ząbkowicach Śląskich, w którym udziały (kuksy) nabyli między innymi kupiec Ludwig Lekebusch, graf Marcus von Pfeil, Reinhold Biermann, Hermann Kellermann oraz Ludwig Mond. Połowę udziałów posiadał Rudolf Härche z Ząbkowic Śląskich, który został dyrektorem kopalni. Dwa miesiące później uregulowano prawne podstawy funkcjonowania gwarectwa rejestrując je w Sądzie Obwodowym w Ząbkowicach Śląskich. W początkowym okresie funkcjonowania kopalni wydobycie prowadzono w oparciu o szyby wydrążone w polach „Martha” oraz „Benno”, jednak pozyskiwana ruda była niskiej jakości, co skłoniło władze spółki do prowadzenia dalszych poszukiwań. Aby zapewnić dalsze finansowanie działalności górniczej pod koniec XIX wieku Rudolf Härche nawiązał kontakt z bankiem „Union des Capitalistas”, w Brukseli. Tym sposobem udziałowcami gwarectwa zostali Lucien Pietron z Paryża, Louis Plant z Brukseli, Henry de Roberts z Paryża, Leon van Dyck z Ixells oraz Karl Prasse i Arthur Schmidt z Berlina. Do pracy zaangażowano wówczas inżyniera Wihelma Wolthana, który nadzorował budowę huty oraz zakładu przerobu rudy. Inwestycję zakończono na początku 1901 roku a jej koszt oszacowano na ponad milion marek. Zakład dysponował wówczas dwoma piecami szybowymi a roczne wydobycie rudy osiągnęło poziom ponad 7000 ton. W 1915 roku akcje spółki zostały wykupione przez koncern Kruppa z siedzibą w Essen. Jednocześnie rozpoczęto modernizację zakładu wznosząc zabudowania tzw. Nowej Huty, dysponującej trzema piecami szybowymi. Dla zwiększenia wydobycia w polu „Martha” wydrążono nowy szyb wydobywczy „Ludwig” o głębokości 100 m, który połączył poziomy (-80) z poziomem (-54). Zakład zyskał też własną bocznicę kolejową umożliwiającą transport rudy do stacji kolejowej w Ząbkowicach Śląskich. W latach 1914-1917 powiększono obszar kopalni w Szklarach wykupując na rzecz gwarectwa grunty we wsiach Bobolice, Siodłowice, Sulisławice i Zwrócona. Ponadto uruchomiono zlokalizowane w pobliżu miejscowości Wirki i Kiełczyn kopalnie „Siegfried” oraz „Max”. W roku 1920 wobec występowania w Szklarach rud o niskiej zawartości niklu (1-1,5%), zdecydowano o zamknięciu kopalni a dwa lata później huty. Przerób rudy niklu wznowiono w roku 1926 sprowadzając z Grecji rudę o zawartości 6% niklu. Zakład zatrudniał wówczas 45 pracowników. Na początku lat 30-tych XX wieku wraz z rozwojem w Niemczech przemysłu ciężkiego dla huty w Szklarach opracowano nową technologie produkcji tzw. żelgrudy niklowej (stop niklu i żelaza) z wykorzystaniem pieców obrotowych. Eksploatację złóż prowadzono metodą odkrywkową na polach górniczych "Benno", „Martha” oraz „Michael” a produkcją uboczną stało się pozyskiwanie chryzoprazu, osiągającego wówczas wysokie ceny na światowych rynkach. W okresie II wojny światowej rocznie wydobywano od 80.000 do 120.000 ton rudy niklu. Zakład zatrudniał wówczas ponad 200 pracowników, w tym kilkudziesięciu jeńców radzieckich. Na początku maja 1945 roku kopalnia oraz huta w pełnej zdolności produkcyjnej zostały zajęte przez oddziały „trofiejne” Armii Czerwonej, które zdemontowały całkowicie wszystkie urządzenia, w tym piece obrotowe oraz separatory elektromagnetyczne. We wrześniu 1945 roku teren kopalni oraz huty niklu w Szklarach został przekazany przedstawicielom polskiej administracji i podporządkowany Centralnemu Zarządowi Przemysłu Metali Nieżelaznych w Katowicach. Wkrótce później powołano przedsiębiorstwo Zakłady Górniczo-Hutnicze „Szklary” w Szklarach, funkcjonujące do połowy lat 90-tych XX wieku.

Daty skrajne:

1892 - 1944 [1947 - 1949]

Klasyfikacja:

instytucje gospodarcze

Nazwa twórcy:

Friedrich Krupp Aktien Gesellschaft Essen. Schlesische Nickelwerke Frankenstein in Schlesien.

Daty:

1892-1944, 1947-1949.

Nazwa dawna:

Gewerkschaft Schlesische Nickelwerke in Frankenstein Gewerkschaft Schlesische Nickelwerke Gläsendorf bei Frankenstein in Schlesien

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

niemiecki, francuski

Dostępność:

Udostępniany w całości

Ogółem jednostek archiwalnych:

309

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

309

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

1.69

Ogółem opracowanych metrów bieżących

1.69

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
elektroniczny inwentarz archiwalny zatwierdzony Brak danych 309 j.a.