Część opracowana: Dokumenty, 1549-1871, sygnatury: 1-99 (układ chronologiczny), Materiały aktowe: I.Księgi miejskie, 1558-1689, sygnatury: 1-3, II.Protokoły zebrań Rady Miejskiej, 1854-1933, sygnatury: 4-23, III.Księgi uchwał i protokołów, 1898-1939, sygnatury: 24-35 (uchwały i protokoły komisji), IV.Akta wyborcze, 1933-1938, sygnatury: 36-39 (sprawy wyborów do Reichstagu, plebiscyty), V.Księgi kar policyjnych, 1874-1932, sygnatury: 40-43, VI.Opieka społeczna, 1928-1932, sygnatury: 44-49 (listy chorych, ksiąg zapomóg), VII.Sprawy szkolne, 1890, sygnatura: 50 (akta kierownictwa szkół katolickich), VIII.Sprawy kwaterunkowo-meldunkowe i kombatanckie, 1885-1944, sygnatury: 51-59 (księgi ewidencyjne, zapomogi dla kombatantów), IX.Sprawy majątkowe miasta, 1889, sygnatura: 60 (spór miasta Nowa Ruda z Władowicami), X.Sprawy policyjne, nadzór nad związkami i stowarzyszeniami, 1848-1944, sygnatury: 61-89 (zarządzenia policyjne, powstanie związku wojskowego, motorowego, stowarzyszenia świętej Cecylii, stowarzyszenia narciarskiego, sprawy paszportowe), XI.Akta dotyczące umysłowo chorych i kalek, 1914-1939, sygnatury: 90-94, XII.Sprawy sanitarne i przeciwpożarowe, 1851-1945, sygnatury: 95-110 (zwalczanie wścieklizny, grużlicy, sprawy chorób wenerycznych, sprawy przeciwpożarowe, nadzór wodny), XIII.Przemysł i handel, 1880-1945, sygnatury: 111-151 (zwolnienia handlowe i rzemieślnicze, koncesje na prowadzenie hoteli i zajazdów, na wyszynk wódki, wina i piwa, kontrola miar, nadzór nad prasą, ochrona zwierząt, taryfy opłat), XIV.Sprawy budowlane, 1887-1945, sygnatury: 152-221 (budowa Kopalni "Piast", rozbudowa dworca kolejowego, budowa tkalni, remizy, kolonii mieszkalnej, plany i rysunki techniczne), XV.Sprawy finansowe, 1848-1942, sygnatury: 222-1546 (księgi wpływów i wydatków magistratu, bilanse, księgi kasowe, księgi kasy depozytowej, księgi budownictwa, szkolnictwa, lesnictwa, domów starców i sierot, kas ubogich, rachunki urzędu miar, cmentarzy, szpitali, wodociągów), ANEKS: sygnatury: 1-37, 1a-11a. Rejestry miesznańców miasta Nowa Ruda. Braki: - część opracowana (wykazane w toku skontrum zespołu, przeprowadzonego w dniach 16-18 kwiecień 1997 roku) - sygnatury: 101, 106, 109, 156, 181, 199, 219, 220, 1058, 1059; łącznie 10j.a., zespół przyjęto z brakami w dniu 03.07.1992 roku z zlikwidowanej Ekspozytury w Kłodzku Przesunięcia międzyzespołowe: Dokumentacja wyodrębniona z akt przejętych z Archiwum Państwowego we Wrocławiu Oddział w Wałbrzychu z/s w Boguszowie Gorcach: dawny numer zespołu 66 - Kolekcja Powiatowego Archiwum Państwowego w Wałbrzychu, 1547-1944 (akta włączone po przejęciu do zespołu numer 84/485 - Kolekcja - akta niemieckie do 1945 roku). Dokumentacja przemieszczona następnie do innych zespołów archiwalnych (na podstawie przynależności zespołowej akt) - decyzja Komisji Metodycznej AP Wrocław z dnia 14 października 2004 roku. 2006 r., 17, Przes.: do zespołu nr 136 przesunięto 1 j.a., 0,10 mb, z lat 1697-1804 (dawna sygnatura w ramach akt Kolekcji AP O. Wałbrzych z/s w Boguszowie Gorcach: 317).

Początki osadnictwa na terenie głębokiej doliny Włodzicy sięgają II poł. XIII w., a prawo lokacyjne miasto (ówczesnie Nevwen) otrzymało prawdopodobnie ok.1336 r. (odnowienie praw nastąpiło w 1434 r.). Od 1347 r. Nowa Ruda należała do rozległych dóbr rodu von Wusthub, a od 1352 r. właścicielem miasta wraz z dworem i młynem wodnym, Włodowicami, Woliborzem, Jugowem, Ludwikowicami Kł., Drogosławem oraz Świerkami była rodzina von Donyn. Od 1472 do 1804 r. państewko noworudzkie znajdowało się w rękach rodu von Stillfried z Ratenitz. W 1782 r. Nowa Ruda otrzymała nowe prawa miejskie i podlegała już tylko samorządowi i władzom pruskim. Ziemie należące do Stillfriedów nabył w 1804 r. baron von Magnis z Bożkowa, i pozostały one w rękach jego rodziny do końca II wojny światowej. Ze względu na położenie i ukształtowanie terenu, miasto nie było ufortyfikowane i rozwijało się głównie jako ośrodek przemysłowy. Już na przełomie XIV/XV w. istniał tu cech sukienników i szewców. Od I poł. XVIII w. sukiennictwo wypierane było przez płóciennictwo, a później przez tkactwo bawełny. Po 1840 r. powstały tu pierwsze większe manufaktury tkackie; działała tu także wytwórnia tabaki. Nowa Ruda była również znaczącym ośrodkiem górnictwa węgla kamiennego, które wydobywano już od II poł. XV w. Dynamiczna rozbudowa kopalń nastąpiła po 1804 r. i zaowocowała utworzeniem w 1898 r. gwarectwa Neuroder Kohlen und Thonwerke, skupiającego prawie wszystkie kopalnie prywatne i gwarectwa działające: w Nowej Rudzie, Słupcu, Przygórzu, Zaciszu, Dzikowcu i Jugowie. Rozwojowi miasta sprzyjało doprowadzenie w 1879 r. linii kolejowej z Kłodzka, i przedłużenie jej do Wałbrzycha w 1880 r. Od II poł. XIX w. dużą rolę odgrywała tu także turystyka. W latach 1854-1932 miasto było również siedzibą powiatu.