akta spraw dotyczące umorzenia długu, rozłożenia na raty, skrócenia spłaty

Nadmierne zadłużenie w rolnictwie w latach trzydziestych zmusza rząd do podjęcia pewnych posunięć zmierzających do przezwyciężenie trudności płatniczych w rolnictwie. Gospodarstwa chłopskie w okresie wielkiego kryzysu ekonomicznego były zadłużone a kredyt stał się koniecznym czynnikiem umożliwiającym rolnikom prowadzenie swoich gospodarstw. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 23 sierpnia 1932 roku (Dz.U.RP, 1932 r. Nr 29, poz. 253)zostały utworzone Powiatowe Urzędy Rozjemcze do spraw kredytowych drobnej własności rolnej. Do ich kompetencji należało, stosownie do zdolności płatniczych i możliwości gospodarczych dłużnika określenie: terminów i warunków spłaty długów, wysokości korzyści majątkowych pobieranych przez wierzycieli pod postacią procentów lub innych świadczeń Urzędy Rozjemcze miały prawo: zbyt wysokie procenty pobierane przez wierzycieli zaliczyć na poczet długu, regulować sprawę czynszów dzierżawnych przez zmniejszenie ich stosownie do możliwości płatniczych dłużnika, wstrzymania wyznaczonej przez komornika sądowego licytacji majątku czy inwentarza Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 23 sierpnia 1932 roku objęło swym zasięgiem tylko zobowiązania w kredycie niezorganizowanym. Z działalności urzędów rozjemczych wyłączone zostały długi wobec Skarbu Państwa, przedsiębiorstw komunalnych, banków i instytucji kredytu zorganizowanego. Urzędy rozjemcze działały przy Powiatowych Związkach Komunalnych, a powoływanie lub odwoływanie przewodniczącego lub zastępcy i członków zależało od Prezesa Sądu Okręgowego, który był instancją odwoławczą od orzeczeń danego urzędu rozjemczego. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 sierpnia 1932 roku wydane w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych upoważniało izby rolnicze, organizacje rolnicze, zarządy gminne, wydziały powiatowe, nadleśnictwa państwowe, urzędy ziemskie do udzielania opinii o stanie gospodarczym dłużnika i wierzyciela. 28 marca 1933 roku została wydana Ustawa o zmianie nazwy urzędów rozjemczych na urzędy rozjemcze do spraw majątkowych posiadaczy gospodarstw wiejskich, do których zaliczone zostały również gospodarstwa leśne, ogrodowe, hodowlane i rybne o obszarze nie przekraczającym początkowo 50 ha a od 1933 roku 100 ha. Dalsze rozszerzenie kompetencji urzędów rozjemczych nastąpiło w wyniku wprowadzenia rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24 października 1934 roku (Dz.U.RP Nr 49, poz.840). Rozporządzenie to dawało prawo rozkładania długów rolniczych prywatnych na 28 półrocznych rat, płatnych od 1 kwietnia 1935 roku. Rozporządzenie to pozwalało urzędom rozjemczym nie tylko obniżać koszty sądowe, ale także dawało możliwość obniżania długu z tytułu ceny kupna nieruchomości ziemskich i działów rodzinnych. Urzędy rozjemcze w zakresie administracyjnym podlegały w pierwszych latach nadzorowi Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych.. dopiero zarządzenie Ministrów Sprawiedliwości i Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 10 stycznia 1935 roku ustala nadzór nad powiatowymi urzędami rozjemczymi obu ministerstw, za pośrednictwem Centralnego Biura do spraw Finansowo-Rolnych, które z kolei przelewało swą władzę na Wojewódzkie Biura do spraw Finansowo-Rolnych. Na czele urzędu stał przewodniczący, odpowiedzialny za całokształt pracy, który także decydował o przyjmowaniu i zwalnianiu pracowników. Czynności administracyjne oraz organizowanie pracy urzędu należało do kancelarii, w której pracowało dwie osoby. Obowiązkiem sekretarza było załatwianie spraw administracyjno-kancelaryjnych. Dochody i wydatki powiatowych urzędów rozjemczych ujmowane były w budżetach Wydziałów powiatowych. Także księgi rachunkowe prowadzone były przy wydziałach. Powiatowe urzędy rozjemcze działały przy powiatowych związkach samorządowych, a w sprawach orzecznictwa związane były ściśle z sądami. Mimo, że orzeczenia powiatowych urzędów rozjemczych były ostatecznymi, to jednak w wyjątkowych przypadkach wyroki podlegały zaskarżeniu do sądu okręgowego. Natomiast orzeczenia sądów okręgowych nie podlegały zaskarżeniu. W skład zespołu orzekającego powiatowych urzędów rozjemczych wchodził przewodniczący lub jego zastępca oraz dwóch ławników. Jeden z ławników był reprezentantem rolników, a drugi przedstawicielem innych zawodów. Członkowie zespołów orzekających powiatowych urzędów rozjemczych mianowani byli przez prezesa sądu okręgowego na wniosek wydziału powiatowego. Listy kandydatów sporządzał wydział powiatowy w porozumieniu z Wojewódzkim Biurem do spraw Finansowo-Rolnych. Ustawowo działalność urzędów rozjemczych została zakończona z dniem 17 lutego 1942 roku (Dz. Rozp. Gen. Gub. Nr 18) a praktycznie Urząd Rozjemczy we Włoszczowie przestał działać już pod koniec 1939 roku.

dawny numer zespołu 22/174 w oddziale zamiejscowym w Jędrzejowie