Apostolska Administracja Łemkowszczyzny

Reference code
56/157/0
Number of series
14
Number of scans
14361

Content:

1. Organizacja, 1927-1945, sygn. 1-60; 2. Kandydaci do stanu duchownego, 1926-1944, sygn. 61-68; 3. Duchowieństwo, 1933-1943, sygn. 69-92; 4. Zakony, 1935-1944, sygn. 93-98; 5. Diacy, 1901-1944, sygn. 99-105; 6. Akta osobowe, 1901, 1907-1944, sygn. 106-116, 7. Sprawy duszpasterskie, 1926-1944, sygn. 117-134; 8. Akta sądowe, 1920, 1930-1944, sygn. 135-142; 9. Pełnomocnictwa, 1935-1944, sygn. 143-146; 10. Statystyka, 1936, 1940-1944, sygn. 147-156; 11. Sprawy majątkowe, 1923-1942, sygn. 157-172; 12. Administracja, 1931-1944, sygn. 173-197; 13. Akta metrykalne, 1931-1944, sygn. 198-288; 14. Aneks, 1935-1944, sygn. 289-291

About the Creator:

Apostolska Administracja Łemkowszczyy (dalej AAŁ) powołana została do życia dekretem „quo aptius consuleret" Watykańskiej Św. Kongregacji dla Kościołów Wschodnich z dnia 19 II 934 r. Na podstawie zarządzenia Stolicy Apostolskiej popartego odpowiednimi dokumentami prawnymi (m.m. Relatio de statu Administrationis in Łemkowszczyzna pro 1935/1936 annis) wydzielonych zostało spod Jurysdykcji greckokatolickiego biskupa przemy­skiego dziewięć południowo-zachodnich dekanatów: bukowski, dukielski, dynowski, gorlicki, grybowski, krośnieński, muszyński, rymanowski, sanocki. Wyłączone dekanaty miały podlegać bezpośrednio Watykanowi, którymi zarządzałby w imieniu papieża administrator apostolski wraz z trzema pomocnikami wchodzącymi w skład Kurii. AAŁ miała być dotowana przez Skarb Państwa, a rząd wyznaczył pensje dla administratora i członków Kurii. W tym celu zawarta została na okres dziesięciu lat specjalna konwencja pomiędzy Stolicą Apostolską a rządem RP z klauzulą, że jeśli w 1944 r. żadna ze stron jej nie wypowie automatycznie będzie ona obowiązywała na dalsze dziesięć lat. Zmiany te, uważane przez obie strony za tymczasowe, nie wpłynęły na treść konkordatu z 10 Il 1925 r. sankcjonowanego 23 IV 1925 r. (Dz. U. RP nr 47, poz. 324 z 11.05.1925). Siedzibą AAŁ został Rymanów-Zdrój, a liczba podległych jej parafii wynosiła 129 dla 309 wsi (128 tys. wiernych). Sieć parafialna nie pokrywała się z etnicznym obszarem łemkowskim wychodząc na południowym-wschodzie poza jego granicę (dekanat bukowski i dynowski oraz kilka wsi dekanatu sanockiego). Powstanie AAŁ wywołało burzę wśród polityków ukraińskich. Krytykowano bezprawne, ich zdaniem, wyłączenie Łemkowszczyzny spod władzy biskupa przemyskiego J. Kocyłowskiego, wykluczenie jego imienia z tekstów Mszy Św. na łemkowskim terytorium (zarządzenie AAŁ nr 28/35 z dnia 25.02.1935 r. ). Uznano to jako niebezpieczny eksperyment i intrygę moskalofili (silna orientacja polityczna wśród Łemków, przed I wojną światową po­pularna w Galicji Wschodniej zanim nie straciła wpływu na rzecz ruchu ukraińskiego) oraz władz polskich. Cel zasadniczy, czyli próba ratowania Cerkwi greckokatolickiej wobec szerzącego się prawosławia i zachowanie jej stanu posiadania nie został w ogóle dostrzeżony. Ukraińska Reprezentacja Parlamentarna zaatakowała rozpoczętą między Kurią AAŁ a Kurią Biskupią w Przemyślu wymianę księży ukraińskich na moskalofili w parafiach diecezji przemyskiej na obszarze zarządzanym przez AAŁ. Ukraińscy politycy przeciwstawiali się także wysyłaniu kleryków łemkowskich na naukę do Seminarium Duchownego w Krakowie zamiast do Lwowa lub Przemyśla. Starania 0 powołanie do życia odrębnej struktury kościelnej dla grekokatolików na Łemkowszczyźnie rozpoczęte zostały na początku lat trzydziestych, już całkiem poważne od połowy roku 1933. Głównymi propagatorami tej idei byli Łemkowie o orientacji starorusko-moskalofilskiej. Było to według nich jedyne rozwiązanie, które w sposób radykalny odcięłoby mieszkańców beskidzkich wiosek od propagandy ukraińskich ośrodków polityczno-kościelnych we Lwowie i Przemyślu, a tym samym powstrzymanie rozszerzającego się na Łemkowszczyźnie prawosławia. W roku 1926 wybuchła w Tylawie tzw. wojna religijna, której efektem masowe przechodzenie greckokatolickich Łemków na prawosławie. Ogółem do roku 1934 wyznanie zmieniło 17 tysięcy wiernych głównie w dekanatach: gorlickim, muszyńskim i krośnieńskim. Działacze łemkowscy wykorzystali pobyt w krynickim sanatorium nuncjusza apostolskiego abp. F. Marmaggi, by przedstawić mu prośbę o wstawiennictwo w Rzymie w poważnej sprawie . Argumentowano, że bp J. Kocyłowski świadomie obsadza łemkowskie parafie zdeklarowanymi proukraińsko księżmi, co w większości przypadków doprowadza do ostrych konfliktów między parafianami a ich duszpasterzami, co w konsekwencji powoduje odcho­dzenie od wiary greckokatolickiej. Delegacja złożona z przywódców moskalofilskich, tj.: I.Polańskiego, O. Hnatyszaka i M. Trochanowskiego dotarła również do metropolity rzymskokatolickiego Augusta Hlonda zapoznając go z podstawowymi problemami Łemkowszczyzny. Zabiegi Łemków o utworze­nie odrębnego biskupstwa ze Stolicą w Krynicy poparli: starosta nowosądecki i wojewoda krakowski zwracając się jednocześnie do rządu o interwencję w tej sprawie w Stolicy Apo­stolskiej. W porozumieniu z władzami polskimi papież mianował pierwszym administratorem dla nowoutworzonej AAŁ o. dr. Mikołaja Nahoriańskiego, byłego kapelana Wojska Polskie­go, ale ten nominacji nie przyjął. Wobec tego w okresie prawie roku starano się znaleźć na to stanowisko nowego kandydata. Z początkiem roku 1935 funkcję administratora AAŁ objął były wykładowca seminarium duchownego w Przemyślu, ks. dr Bazyli Mościuch. Swoje urzędowanie rozpoczął w Sanoku od uroczystego odprawienia nabożeństwa z okazji Święta Jordanu w dniu 19 I 1935 r. Ponieważ konflikty między prawosławnymi a grekokatolikami nie ustawały, a niektóre wioski wręcz domagały się usunięcia z parafii proukraińskich księży, grożąc zmianą obrządku, o. Mościuch swą misję duszpasterską zaczął od prób załagodzenia konfliktów lokalnych. Na początek przeniesiony został paroch z Banicy o. G. Nowosad. Ad­ministrator apostolski wystosował pismo do starostwa w Krośnie z prośbą o interwencję, by niektórzy sołtysi zaniechali agitacji miejscowej ludności za przejściem na prawosławie. Cho­dziło głównie o M. Klimowskiego z Ciechani. Do Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wystosowany został protest w sprawie kradzieży przedmiotów liturgicznych z cerkwi, wybijania szyb, dyskryminowania dzieci katolickich w niektórych szkołach (np. w Bartnem) oraz szerzeniu nienawiści wśród swoich parafian przez duchownych prawosławnych. Dnia 12 maja B. Mościuch przybył na wizytację do wsi Uście Ruskie. W tej okolicy rozprzestrzeniało się prawosławie. W miejscowej cerkwi odprawiona została panachida za ofiary Talerhofu (obóz koncentracyjny, w którym w czasie I wojny światowej Austriacy prze­trzymywali podejrzanych o zdradę Monarchii). W październiku AAŁ powołała do życia Szkołę Diaków we Wróbliku. Prefektem szkoły został o. S. Pilch. Na początek zgłosiło się ośmiu kandydatów. Nauka miała trwać dwa lata (nauczanie i mieszkanie bezpłatne). Szkołę wspomagał Instytut Stawropigialny ze Lwo­wa. Bazyli Mościuch zmarł nagle 10 III 1936 r. Jego zgon obóz staroruski zinterpretował jednoznacznie jako zamach ukraiński na osobę administratora apostolskiego. Wysunięto przypuszczenie, że przyczyną śmierci było otrucie. Obrzędy pogrzebowe odbywały się w Nowej Wsi, rodzinnej wiosce zmarłego. Uroczystościom przewodniczył bp J. Kocyłowski w asyście dwóch biskupów rzymskokatolickich. Episkopat greckokatolicki zbojkotował pogrzeb. 7 października papież na opuszczone stanowisko wyznaczył o. dr. Jakowa Medwieckiego, .profesora seminarium w Stanisławowie, mitrata stanisławowskiej kapituły. Wyborowi temu, jako poprzednio, byli przeciwni Ukraińcy. 14 maja, tj. w okresie gdy AAŁ pozostawała bez administratora, członkowie ukraińskiej partii UNDO na wiecu w Sanoku domagali się m. in. rozwiązania AAŁ. Na jesieni (14 IX) w Rymanowie odbył się zjazd diaków cerkiewnych z Łemkowszczyzny, którzy radzili nad powołaniem własnej organizacji "zawodowej" oraz nad projektem pragmatyki służbowej. Projekt przyjęto z małymi poprawkami, utworzono także Towarzystwo Wzajemnej Pomocy. Od początku roku 1937 w prasie ukraińskiej („Diło", „Nasz Łemko" i inne) zaczęły się pojawiać ostre artykuły skierowane przeciwko istnieniu AAŁ, krytykujące postępowanie i działalność „rymanowskich polityków". Domagano się powrotu Łemkowszczyzny do diecezji przemyskiej. Wzburzenie i emocje w obozie ukraińskim wzrosły szczególnie po ogłoszeniu w XI-tym numerze "Wisti Apostolskoji Administracji" zakazu czytania i kolportażu na Łemkowszczyźnie czasopism: „Nasz Łemko" i "Ukraiński Beshid", a także szerzenie polityki cerkwi i śpiewania hymnu "Boże Wielki". Decyzję tę podpisał nowy kanclerz o. Siekierzyński, motywując je chęcią zapobieżenia coraz bardziej wzmacniającego się podziału Łemków na tle wyznaniowym i politycznym. Za nieprzestrzeganie zarządzenia AAŁ już w sierpniu obniżono pensję 30-tu duchownym. 14 listopada 1937 r. starosta nowosądecki wystosował do wojewody krakowskiego pismo, w którym zaproponował aby rząd polski wyjednał dla Medwieckiego sakrę biskupią za dotychczasową działalność i położone zasługi w hamowaniu postępów prawosławia. Propozycja ta pozostała pozostała bez echa, natomiast zaostrzyła się walka o wpływy na Łemkowszczyźnie prawosławia prowadzona między y AAŁ a ruchem ukraińskim. Ukraińcy po wydarzeniach na Rusi Zakarpackiej (1938 r.) I wobec polskiej polityki polonizacyjnej zaczęli zyskiwać coraz więcej zwo­lenników wśród Łemków. Jesienią 1939.r., gdy w wyniku napaści wojsk niemieckich i sowieckich Rzeczypospolita.Polska przestała istnieć, teren Łemkowszczyny, a wraz z nią AAŁ, znalazły się pod okupacja niemiecką w tworze administracyjnym nazywanym Generalną Gubernią (ze stolicą w Krakowie). Schorowany o. Medwiecki w sierpniu 1940 r. pod naciskiem przedstawicieli kolabora­cyjnego Ukraińskiego Centralnego Komitetu (przewodniczący W. Kubijowicz) i władz nie­mieckich wyznaczył na swojego następcę o. A. Malinowskiego, wikariusza generalnego. Tymczasem po napływie na obszar łemkowski ok. 20 tys. ukraińskich uchodźców z Małopol­ski Wschodniej, uciekających przed władzą sowiecką, zaostrzyły się konflikty wyznaniowe i narodowościowe. Ludność napływowa, nie orientująca się zupełnie w stosunkach panujących na łemkowskiej ziemi, doprowadziła do zaognienia istniejących sporów. Zaczęła się ukraini­zacja Łemków prowadzona w sposób brutalny, a wspomagana przez niemieckie władze oku­pacyjne. Wielu Łemków o (orientacji staroruskiej) w wyniku denuncjacji trafiło do obozów koncentracyjnych i niemieckich więzień, wiele wywieziono na roboty do Niemiec. W styczniu 1941 r. w szpitalu OO. Bonifratrów zmarł ks. Medwiecki. Nuncjusz apo­stolski rezydujący w Berlinie mianował wówczas na administratora AAŁ, wyznaczonego już wcześniej, ks. A. Malinowskiego, oficera armii austriackiej z okresu I wojny światowej, set­nika armii ukraińskiej i uczestnika wojny polsko-ukraińskiej. Nowy zwierzchnik „Die Kurie Apostolische Administratur von Lemki in Sanok" (siedziba AAŁ została przeniesiona z Ry­manowa do Sanoka 30 IV 1938 r.) zabrał się energicznie do ukrainizowania Łemków wyko­rzystując do tego celu duchownych greckokatolickich, uciekinierów z Ukrainy. Jego zamia­rom przeszkodziła niemiecka klęska na wschodzie i postępy Armii Czerwonej, która w lecie 1944 r. przekroczyła rzekę San. Administrator Apostolski ks. Malinowski przez jakiś czas ukrywał się w okolicy Sanoka, a później - dzięki pomocy wycofującego się na Zachód od­ działu UPA - przedostał się na teren Czechosłowacji, a stamtąd, przez Austrię, do Niemiec. Zmarł w 1957 r. w Anglii. W latach 1944-1946, w ramach porozumienia o wymianie ludności zawartego między PKWN a USRR (9 IX 1944), Łemków uznanych przez stalinowskie wła­dze za Ukraińców objęła najpierw dobrowolna, a później przymusowa repatriacja. W sumie przesiedlono do 15-tu obwodów USRR ok. 70-80 tys. mieszkańców Łemkowszczyzny. Resztę, tj. ok. 35 tys. wysiedlono w ramach akcji „Wisła" na Ziemie Odzyskane w 1947 r. W ro­dzinnych wioskach, w znacznym procencie zniszczonych przez działania wojenne, pozostali tylko nieliczni. Księża greckokatoliccy, którzy nie zdołali wyjechać lub ukryć się, trafili do obozu pracy w Jaworznie. Ostatni tymczasowy administrator AAŁ, ks. Andrzej Złupko, w bardzo ciężkich warunkach przetrwał na swym stanowisku do roku 1949, w którym AAŁ ostatecznie przestała istnieć. Trzy lata wcześniej, za wschodnią granicą, władze radzieckie zainscenizowały synod Cerkwi Greckokatolickiej we Lwowie, który ogłosił (w synodzie nie uczestniczył żaden z hierarchów, którzy przebywali wtedy w radzieckich więzieniach i obo­zach pracy przymusowej), że Ukraińska Cerkiew Greckokatolicka kończy swoją działalność, a wierni i duchowieństwo przechodzą do Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Majątek AAŁ przejęty został v latach 1947-1949 na rzecz Skarbu Państwa, a ocalałe cerkwie przekazano w użytkowanie parafiom rzymskokatolickim, prawosławnym lub po­ wstającym PGR-om na magazyny. Nieliczne cerkwie ograbione z wyposażenia pozostawiono swojemu losowi. W skład Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny wchodziły następujące deka­naty i parafie (wg Szematyzmu grecko- katolickiego duchowieństwa połączonych eparchii: przemyskiej, samborskiej i sanockiej na rok Boży 1938-1939, Przemyśl 1938, s. 136-137): 1. Dekanat Bukowski: Wisłok Górny, Wisłok Niżny, Wolica, Karlików, Morochów, Nowosiółki-Gniewosz, Pełnia, Połonna, Puławy, Sękowa Wola, Tokarnia· 2. Dekanat Gorlicki: Bodnarka, Bartne, Wysowa, Hańczowa Gładyszów, Doliny, Zdynia, Klimkówka , Leszczyny, Krywa, Małastów, Męcina Wielka, Nowica, Regietów, Rozdziele, Rychwałd, Smerekowiec, Uście Ruskie; 3.Dekanat Grybowski: Banica, Berest, Binczarowa, Brunary Wyżne, Izba, Kamienna, Królowa Ruska, Śnietnica, Florynka, Czyrna; 4. Dekanat Dynowski: Bachów, Hłudno, Dobra Szlachecka, Izdebki, Końskie, Łubno, Pawłokoma, Siedliska, Ulucz, Jabłonica Ruska; 5. Dekanat Dukielski: Wola Cieklińska, Grab, Chyrowa, Desznica, Zyndramowa, Krempna, Mszana, Myscowa, Olchowiec, Pielgrzymka, Polany, Radocyna, Rozstajne, Świątkowa, Tylawa, Ciechania, Czarne; 6. Dekanat Krośnieński: Bliźnianka, Bonarówka, Węglówka, Krasne, Oparówka, Ropnik, Czamorzeki; 7. Dekanat Muszyński: Werchomla Wielka, Wojkowa, Żegiestów, Złockie, Krynica, Łabowa, Leluchów, Maciejowa, Milik, Mochnaczka Niżna, Nowa.Wieś, Nowy Sącz, Powróźnik, Roztoka Wielka, Słotwiny, Tylicz, Szlachtowa, Jaworki; 8. Dekanat Rymanowski: Besko, Wola Niżna, Wróblik Królówski, Deszno, Daliowa, Zawadka, Królik Wołoski, Lipo­ wiec, Odrzechowa, Polany Surowicze, Sieniawa, Surowica, Tarnawka, Szklary, Jabłonica Polska, Jasień; 9. Dekanat Sanocki: Hłomcza, Zagórz, Załuż-Wujsko, Kostarowce, Międzybród, Olchowce, Prusiek, Stróże Wiel­kie, Sanok, Tyrawa Silna, Trepcza, Czerteż, Jurowce, Lalin. Kuria Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny Apostolska Administracja Łemkowszczyzny powstała, jak wspomniano, w roku 1934 n odstawie dekretu Stolicy Apostolski ej. Według prawa kanonicznego (kan. 312-318) pa­pież tylko w wyjątkowych wypadkach i dla ważnych przyczyn wykonuje swoją bezpośrednią władzę przez administratorów apostolskich Administrator apostolski to prałat, który z posta­nowienia papieża sprawuje rządy w diecezji kanonicznie erygowanej. Może być ustanowiony na stałe (dla trwałych przyczyn) lub czasowo; przy czym mianowanie ad nutum Sanctae Sedis oznacza mianowanie stałe. W przypadku Kościoła Wschodniego sprawy te reguluje kanon 257. Jeżeli pismo, którym został ustanowiony administrator apostolski, nie określa szczegó­łowo jego praw i obowiązków, postanowiono, że władzę tę regulują kanony 315-318. Admi­nistrator apostolski stały ma te same prawa, obowiązki i honory, co biskup rezydencjonalny i może ustanowić wikariusza generalnego. Jeśli administrator nie ma sakry biskupiej przysłu­gują mu honory protonotariusza de numera participantium. W przypadku, gdy administrator został ustanowiony dla diecezji obsadzonej, to jurysdykcja biskupa i jego wikariusza general­nego na określonym terytorium zostaje zawieszona i Administrator nie podlega biskupowi, ale nie powinien się również mieszać do spraw spornych lub kompetencji karnych biskupa. W przypadku śmierci administratora apostolskiego rządy diecezją przechodzą na kapitułę, która w ciągu ośmiu dni ma ustanowić wikariusza kapitulnego, lecz tylko w sytuacji kiedy admini­strator apostolski nie wyznaczył swojego wikariusza generalnego. Urząd administratora ustaje z chwilą, gdy nowy biskup obejmuje prawnie w posiadanie wakującą diecezję. Główną przyczyną utworzenia AAŁ z 9-ciu dekanatów, wydzielonych z greckokato­lickiej diecezji przemyskiej, była próba zahamowania gwałtownych postępów prawosławia na Łemkowszczyźnie w latach 1926-1934, a także utrata zaufania do poczynań biskupa J. Kocy­łowskiego u licznej rzeszy duchowieństwa i wiernych z Łemkowszczyzny. Z chwilą nominacji ks. dr. B. Maściucha (17 XI 1934) przez papieża Piusa XI ad nu­ tum Sanctae Sadis i wydaniem dekretu przez Św. Kongregację dla Kościołów Wschodnich (11 XII 1934; nr 531) ustała władza bp. Kocyłowskiego nad omawianym terytorium. Admini­strator AAŁ w celu zarządzania diecezją powołał zarząd diecezji zwany Ordynariatem AAŁ. W jego skład wchodzili: ks. I. Polański - kanclerz i ks. H. Semeniuk - notariusz. Obok wy­ mienionych funkcji ustanowiono jeszcze: promotora sprawiedliwości, obrońcę węzła małżeń­skiego i święceń, sędziów i egzaminatorów synodalnych, proboszczów konsultorów, człon­ków biskupiej rady majątkowej, członków rady dla strzeżenia czystości wiary i obyczajów, wreszcie cenzorów treści religijnych. Powołani zostali także dwaj doradcy ordynariaccy i or­dynariaccy delegaci do powiatowych rad szkolnych w liczbie pięciu księży. Ks. dr Maściuch stworzył też Radę AAŁ złożoną z sześciu księży, a zastępującą Kapitułę Katedralną. Do roku 1940 kurię AAŁ tworzyli kanclerz i notariusz. Prawo kanoniczne określa jako główne zadanie kanclerza: obowiązek strzeżenia złożonych w archiwum akt kurii, ich chro­nologiczne porządkowanie oraz sporządzanie spisu akt. Kanclerz na mocy swojego urzędu jest notariuszem i musi spełniać następujące warunki - mieć święcenia kapłańskie i być bie­głym w prawie kanonicznym. Oprócz kanclerza biskup może mianować jeszcze innych nota­riuszów. Sporządzone przez nich lub opatrzone ich podpisem akta nabierają charakteru urzę­dowego świadectwa i stają się dokumentem publicznych. W wyjątkowych wypadkach nota­riuszem mogła zostać osoba świecka. W latach 1935-1940 w Kurii AAŁ zatrudniony był kanclerz i notariusz, zaś po roku 1940 także wikariusz generalny, oficjał, dwóch sekretarzy, a także maszynistka i stenografist­ka. Świadczy to o znacznym rozbudowaniu kancelarii w latach okupacji niemieckiej. W roku 1941 wprowadzono nowe rozporządzenie dotyczące kancelarii, spraw urzędowych, archiwów dekanalnych i parafialnych. Opublikowano je w „Wistiach AAŁ" nr 12 z 1940 r. 1 nr 15-16 z 1941 roku. Językiem urzędowym Ordynariatu i kancelarii AAŁ od 1935 r. był język ukraiński. Natomiast pisma kierowane do urzędów i w aktach stron sporządzone były w języku polskim, a po roku 1939 w języku niemieckim. Także po roku 1939 dla języka ukraińskiego wprowadzono zapis fonetyczny przyjęty i ustanowiony przez kompetentne czynniki na terenie Generalnej Guberni. W korespondencji z Nuncjaturą Apostolską w Warszawie (w okresie okupacji w Ber­ linie) oraz ze Stolicą Apostolską używano języka łacińskiego, a w bardzo rzadkich przypad­kach także języka włoskiego lub francuskiego. Jeśli chodzi o sprawy urzędowe załatwione na terenie AAŁ to obowiązywała procedu­ra taka, jak w diecezjach rzymskokatolickich, tj. sprawy mniejszej wagi załatwiały urzędy pa­rafialne i dekanalne (w ramach swoich kompetencji) pozostałe, jak np. sądowe, majątkowe, dyspensy, kierowane były do Ordynariatu AAŁ. Ordynariat AAŁ wydał w sprawie pism do niego wpływających instrukcję („Wisti" nr 13 z 1940 r.), w której m. in. polecono dziekanom i proboszczom sporządzać dla każdej spra­wy odrębne pismo. Każde pismo miało być zaopatrzone w nagłówku w numer zgodny z nu­ merem księgi czynności parafii lub dekanatu, informację o nadawcy, datę i nazwę urzędu pocztowego. Polecono księżom dziekanom zbierać i rejestrować wszystkie pisma przecho­dzące przez urząd dekanalny, także kopie pism wysłanych (w księdze czynności adnotacja, że oryginał odesłano do Ordynariatu). Sprawy te były skrupulatnie sprawdzane podczas wizyta­cji. Ordynariat wydał też zalecenia w sprawie zabezpieczania w parafiach starych kronik i ich kontynuowania, a w przypadku ich braku, zakładania nowych. W roku 1943 w Kancelarii AAŁ zaczął obowiązywać nowy wzór jednolitych druków urzędowych. Dla wszystkich urzędów parafialnych i dekanalnych wprowadzono jednolite pie­czątki nagłówkowe. W samym Ordynariacie wprowadzono zmianę pieczęci w roku 1940. Z akt zachowanych w zespole Apostolska Administracja Łemkowszczyzny wynika, że korespondencję wpływającą i wypływającą do Kancelarii AAŁ, tzw. manipulacyjną, po wyłą­czeniu do odrębnych tek pism, którym nadano klasyfikację poprzez zaznaczenie w nagłówku hasła, np. „dyspenzy'', „misje", „szkolne", „nuncjatura", „obce ordynariaty" itp. układano chronologicznie, w obrębie roku według numeru sprawy nadanego przez kancelarię. Każde pismo przechodzące przez Kancelarię AAŁ otrzymywało pieczątkę z napisem: „Kancelaria AAŁ", „wpłynęło" lub „wyszło"; datę z nadanym numerem (dla danego roku). O działalności Kancelarii AAŁ można uzyskać wiele informacji z zachowanych po­ mocy kancelaryjnych, tj. z „kniżki" ekspedycyjnej (1935-1936) alfabetycznego indeksu do akt (1935-40), alfabetycznego indeksu do akt Kurii AAŁ z lat 1936-1937, spisu swiaszczenników i parochii do odszukania aktów (1936-1937) oraz protokołu otrzymywanych i wysyłanych pism (1943-45). Dokumenty niezwykłej wagi wychodzące z Ordynariatu AAŁ, jak np. „hramoty" na­ dające parafie, godności, udzielające dyspens, pisma administratorów apostolskich itd. były pieczętowane dużą pieczęcią okrągłą z napisem: „Administracja AP. Łemk." w otoku i wize­runkiem Matki Boskiej. Były,jak udało się ustalić, co najmniej dwie wersje tej pieczęci, z na­pisem w języku łacińskim i ukraińskim (od r. 1940 inny wizerunek Matki Boskiej). Ordynariat AAŁ działał od roku 1935 do 1949 (do 1949 nominalnie, a faktycznie do roku 1947). Materiał archiwalny zachowany w Archiwum Państwowym w Przemyślu obej­muje lata 1935-1945. Pierwsza siedziba Ordynariatu znajdowała się w Rymanowie-Zdroju . W roku 1938 przeniesiono ją do Sanoka a w 1944, na czas działań wojennych, do Krynicy-Wsi. Kolejnymi administratorami apostolskimi byli: ks. dr B. Maściuch (1935-1936), ks. dr J. Medwiecki (1936-1941), ks. A. Malinowski (1941-1945). Ponadto od marca do lipca 1936 roku AAŁ zarządzał ks. I.Polański, jako tymczasowy wikariusz kapitulny sede vacante, zaś w latach 1945-1949 wikariusz generalny ks. A. Złupko. W r. 1947 otrzymał on zatwierdzenie na wikariusza od ks. kardynała A. Hlonda (od r. 1945 specjalnego delegata papieskiego dla wier­nych obrządku wschodniego w Polsce). Nowy Prymas Polski ks. kardynał Stefan Wyszyński (1949) zniósł wikariat dla AAŁ mianując wikariusza generalnego dla wszystkich grekokatoli­ków zamieszkałych w granicach państwa polskiego. [Na podstawie wstępu do inwentarza zespołu autorstwa K. Nowakowskiego, 1991 r.]

Border dates:

[1901-1933] 1934-1945

Classification:

instytucje wyznaniowe

Creator's name:

Dates:

1901-1933, 1934-1945.

Former name:

Foreign language name:

Languages:

ukraiński, ruski, polski, niemiecki, łaciński

Availability:

Provided partially

Total archival files:

250

Total archival files processed:

250

Total archival files without records:

0

Total linear metres

2.71

Total linear metres processed

2.71

Total linear metres without records

0.0

Total archival files:

0

Total files:

0

Total size (in MB):

0.0

Total documents

0

Total cases

0

Total classes

0

Total archival files:

0.0

Total running meters :

0.0

Dates of non-archival documentation :

Name Quantity Inventory uwagi
Draft list Nie
Approved book inventory Tak
Guide to fonds Nie

Zespół zmikrofilmowany - nr mkrf. PP-l 1295–PP-l 1543 (jednostki o sygn. 67, 161, 391, 392, 431, 432, 483, 485, 489 wyłączono z mikrofilmowania ze względu na zły stan zachowania).