Narodowo - Socjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza, Kierownictwo Powiatowe w Tarnowskich Górach

Reference code
12/153/0
Number of series
3
Number of scans
0

Content:

Grupy Miejscowe NSDAP [NSDAP - Ortsgruppen]: raporty dla prasy z uroczystości partyjnych (wieców, zebrań, akcji propagandowych), akty mianowania burmistrzów [Bürgermeister] i asesorów [Beigeordneten] oraz radnych gminnych [Gemeinderäte] z lat 1939-1944, sygn. 1-30 Akta personalne pracowników Narodowo-Socjalistycznej Opieki Społecznej [NSV]: akta personalne przedszkolanek i opiekunek do dzieci zatrudnianych przez NSV z lat 1939-1944, sygn. 31-36 Spis roboczy: Okólniki dotyczące spraw finansowych, dokumentacja dotycząca Georga Kubitzy revisora powiatowego w Tarnowskich Górach z lat 1922-1944, sygn. 37

The history of the creator:

Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza [NSDAP] powstała w roku 1920. Po objęciu w roku 1933 urzędu Kanclerza Niemiec przez Adolfa Hitlera i delegalizacji względnie rozwiązaniu się innych partii stała się partią rządzącą i jedyną legalną formacją polityczną III Rzeszy. Już w okresie poprzedzającym przejęcie władzy była organizacją masową. W celu rozszerzeniu wpływów partii na całe państwo powstała bardzo złożona struktura urzędów centralnych i terenowych. W swojej historii NSDAP przeszła kilkukrotną reorganizację struktury terenowej. Początkowo stosunkowo niezależna pozycja grup miejscowych [Ortsgruppen] uległa osłabieniu w 1932 roku, kiedy to utworzono Kierownictwa Powiatowe NSDAP [Kreisleitungen] obejmujące kilka, bądź kilkanaście grup miejscowych. Gdy w roku 1933 NSDAP stała się partią rządzącą, zmieniły się zadania stawiane przed jej organizacjami terenowymi. Akcje propagandowe zmierzające do zdobycia władzy i werbunek nowych zwolenników zastąpione zostały przez zadanie objęcia kontroli nad całością społeczeństwa. Te cele oraz znaczące zwiększenie się liczby nowych członków, skłoniły kierownictwo partii do przeprowadzenia szeregu zmian organizacyjnych. Efektem nowych przepisów, wprowadzonych w latach 1934, 1936 i 1938, stała się jednolita struktura terenowa partii, która obowiązywała do końca istnienia III Rzeszy i NSDAP. Ostatecznie ukształtowała się ona następująco: największą jednostką terenową był Okręg [Gau]. Gau składał się z kierownictw powiatowych [Kreisleitung] tworzonych przez grupy miejscowe [Ortsgruppe]. Grupy miejscowe dzieliły się na Komórki [Zelle], a te na Bloki [Block]. Po wybuchu II wojny światowej tereny Górnego Śląska, należące przed 1939 rokiem do Polski, zostały włączone do Rzeszy i weszły, jako Rejencja Katowicka, w skład pruskiej Prowincji Śląskiej [Provinz Schlesien]. Już we wrześniu 1939 roku rozpoczęto w Rejencji Katowickiej, równolegle do budowy administracji państwowej, tworzenie górnośląskiej NSDAP. Powstałe wtedy kierownictwa powiatowe podlegały w latach 1939-1940 Kierownictwu Okręgowemu NSDAP we Wrocławiu [NSDAP Gauleitung Schlesien]. W roku 1941, w związku z utworzeniem Prowincji Górnośląskiej [Provinz Oberschlesien], obejmującej rejencje katowicką i opolską, powstało także osobne Kierownictwo Okręgowe NSDAP Górny Śląsk [Gauleitung Oberschlesien] z siedzibą w Katowicach. Na czele kierownictwa powiatowego NSDAP stał Kierownik Powiatowy [Kreisleiter], któremu podlegały następujące główne wydziały powiatowe [Hauptämter]: Wydział ds. Administracyjnych [Kreisgeschäftsführer] (od 1941 roku Sztab Powiatowy [Kreisstabsamt]), Wydział Organizacyjny [Kreisorganisationsamt], Wydział Szkoleniowy [Kreisschulungamt], Wydział Personalny [Kreispersonalamt], Wydział Propagandy [Kreispropagandaamt], Kasa Powiatowa [Kreiskasse] oraz kierownicy grup miejscowych, w ramach których działy odpowiedniki ww. wydziałów (np. Ortspropagandaamt). Obok wydziałów głównych istniał szereg wydziałów specjalnych, część z nich działała na terenie całej Rzeszy, funkcjonowanie innych wynikało z uwarunkowań regionalnych. W aktach Kierownictwa Powiatowego NSDAP w Tarnowskich Górach zachowała się dokumentacja jednego z takich wydziałów: Powiatowego Wydziału Opieki Społecznej [Kreisamt für Volkswohlfahrt]. Kierownik Wydziału Opieki Społecznej stał jednocześnie na czele powiatowego biura Narodowosocjalistycznej Opieki Społecznej [Nationalsozialistische Volkswohlfahrt - NSV] oraz był powiatowym pełnomocnikiem ds. akcji „Pomocy Zimowej” [Winterhilfswerke]. Organizacje te ściśle współpracowały z organami partyjnymi, a dyscyplinarny nadzór ich działalności sprawował właśnie Wydział Opieki Społecznej NSDAP (podczas gdy „fachowo” podlegały swoim organom centralnym). W związku z charakterystyczną dla III Rzeszy totalizacją życia społecznego, skupiały one w sobie całą działalność dobroczynną i socjalną na terenie Niemiec i były ważnym czynnikiem kontroli społeczeństwa przez państwo (zwłaszcza NSV będąca jedną z najliczniejszych organizacji narodowo-socjalistycznych). 26 października 1939 roku z ziem przedwojennego polskiego powiatu tarnogórskiego utworzono Kreis Tarnowitz. Nie udało się natomiast ustalić dokładnej daty powstania Kierownictwa Powiatowego NSDAP w Tarnowskich Górach. Większość struktur partyjnych na „wschodnich terenach wcielonych” powstało w okresie od października do listopada 1939 roku, aby osiągnąć pełny kształt w roku 1940. Obszar działania Kierownictwa Powiatowego NSDAP w Tarnowskich Górach został ostatecznie ukształtowany w 1941 roku, kiedy to (01.06.1941) tereny Kreis Tarnowitz połączono z resztkami ziemskich powiatów bytomskiego i tarnogórskiego, które po 1922 roku pozostały w Niemczech i utworzono Bytomsko-Tarnogórski Powiat Ziemski [Landkreis Beuthen-Tarnowitz]. W związku z tym (z dniem 01.07.1941) pod zwierzchność tarnogórskiego ośrodka NSDAP przeszły wówczas grupy miejscowe (obejmujące gminy wiejskie) należące wcześniej do Kierownictwa Powiatowego NSDAP w Bytomiu [NSDAP Kreisleitung Beuthen]. Działalność Kierownictwa Powiatowego NSDAP w Tarnowskich Górach trwała do ostatniej dekady stycznia 1945 roku, kiedy to teren powiatu został zajęty przez Armię Czerwoną. Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza [NSDAP] powstała w roku 1920. Po objęciu w roku 1933 urzędu Kanclerza Niemiec przez Adolfa Hitlera i delegalizacji względnie rozwiązaniu się innych partii stała się partią rządzącą i jedyną legalną formacją polityczną III Rzeszy. Już w okresie poprzedzającym przejęcie władzy była organizacją masową. W celu rozszerzeniu wpływów partii na całe państwo powstała bardzo złożona struktura urzędów centralnych i terenowych. W swojej historii NSDAP przeszła kilkukrotną reorganizację swojej struktury terenowej. Początkowo stosunkowo niezależna pozycja grup miejscowych [Ortsgruppen] uległa osłabieniu w 1932 roku, kiedy to utworzono Kierownictwa Powiatowe NSDAP [Kreisleitungen] obejmujące klika, bądź kilkanaście grup miejscowych. Gdy w roku 1933 NSDAP stała się partią rządzącą, zmieniły się zadania stawiane przed jej organizacjami terenowymi. Akcje propagandowe zmierzające do zdobycia władzy i werbunek nowych zwolenników zastąpione zostały przez zadanie objęcia kontroli nad całością społeczeństwa. Te cele oraz znaczące zwiększenie się liczby nowych członków, skłoniły kierownictwo partii do przeprowadzenia szeregu zmian organizacyjnych. Efektem nowych przepisów, wprowadzonych w latach 1934, 1936 i 1938, stała się jednolita struktura terenowa partii, która obowiązywała do końca istnienia III Rzeszy i NSDAP . Ostatecznie ukształtowała się ona następująco: największą jednostką terenową był Okręg [Gau]. Gau składał się z kierownictw powiatowych [Kreisleitung] tworzonych przez grupy miejscowe [Ortsgruppe]. Grupy miejscowe dzieliły się na Komórki [Zelle], a te na Bloki [Block]. Po wybuchu II wojny światowej tereny Górnego Śląska, należące przed 1939 r. do Polski, zostały włączone do Rzeszy i weszły, jako Rejencja Katowicka, w skład pruskiej Prowincji Śląskiej [Provinz Schlesien]. Już we wrześniu 1939 roku rozpoczęto w Rejencji Katowickiej, równolegle do budowy administracji państwowej, tworzenie górnośląskiej NSDAP. Powstałe wtedy kierownictwa powiatowe podlegały w latach 1939-1940 Kierownictwu Okręgowemu NSDAP we Wrocławiu [NSDAP Gauleitung Schlesien]. W roku 1941, w związku z utworzeniem Prowincji Górnośląskiej [Provinz Oberschlesien] (obejmującej rejencje katowicką i opolską) powstało także osobne Kierownictwo Okręgowe NSDAP Górny Śląsk [Gauleitung Oberschlesien] z siedzibą w Katowicach. Na czele kierownictwa powiatowego NSDAP stał Kierownik Powiatowy [Kreisleiter], któremu podlegały następujące główne wydziały powiatowe [Hauptämter]: Wydział ds. Administracyjnych [Kreisgeschäftsführer] (od 1941 roku Sztab Powiatowy [Kreisstabsamt]), -Wydział Organizacyjny [Kreisorganisationsamt], Wydział Szkoleniowy [Kreisschulungamt], Wydział Personalny [Kreispersonalamt], Wydział Propagandy [Kreispropagandaamt], Kasa Powiatowa [Kreiskasse] oraz kierownicy grup miejscowych, w ramach których działy odpowiedniki ww. wydziałów (np. Ortspropagandaamt). Obok wydziałów głównych istniały także szereg wydziałów specjalnych, część z nich działała na terenie całej Rzeszy, funkcjonowanie innych wynikało z uwarunkowań regionalnych. W aktach Kierownictwa Powiatowego NSDAP w Tarnowskich Górach zachowała się dokumentacja jednego z takich wydziałów: Powiatowego Wydziału Opieki Społecznej [Kreisamt für Volkswohlfahrt]. Kierownik Wydziału Opieki Społecznej stał jednocześnie na czele powiatowego biura Narodowosocjalistycznej Opieki Społecznej [Nationalsozialistische Volkswohlfahrt - NSV] oraz był powiatowym pełnomocnikiem ds. akcji „Pomocy Zimowej” [Winterhilfswerke]. Organizacje te ściśle współpracowały z organami partyjnymi, a dyscyplinarny nadzór ich działalności sprawował właśnie Wydział Opieki Społecznej NSDAP (podczas gdy „fachowo” podlegały swoim organom centralnym). W związku z charakterystyczną dla III Rzeszy totalizacją życia społecznego, skupiały one w sobie całą działalność dobroczynną i socjalną na terenie Niemiec i były ważnym czynnikiem kontroli społeczeństwa przez państwo (zwłaszcza NSV będąca jedną z najliczniejszych organizacji narodowo-socjalistycznych). 26 października 1939 roku z ziem przedwojennego polskiego powiatu tarnogórskiego utworzono Kreis Tarnowitz. Nie udało się natomiast ustalić dokładnej daty powstania Kierownictwa Powiatowego NSDAP w Tarnowskich Górach. Większość struktur partyjnych na „wschodnich terenach wcielonych” powstało w okresie od października do listopada 1939 roku, aby osiągnąć pełny kształt w roku 1940. Jednak obszar działania Kierownictwa Powiatowego NSDAP w Tarnowskich Górach został ostatecznie ukształtowany w 1941 roku., kiedy to (01.06.1941) tereny Kreis Tarnowitz połączono z resztkami ziemskich powiatów bytomskiego i tarnogórskiego, które po 1922 roku pozostały w Niemczech i utworzono Bytomsko-Tarnogórski Powiat Ziemski [Landkreis Beuthen-Tarnowitz]. W związku z tym (z dniem 01.07.1941) pod zwierzchność tarnogórskiego ośrodka NSDAP przeszły wówczas grupy miejscowe (obejmujące gminy wiejskie) należące wcześniej do Kierownictwa Powiatowego NSDAP w Bytomiu [NSDAP Kreisleitung Beuthen]. Działalność Kierownictwa Powiatowego NSDAP w Tarnowskich Górach trwała do ostatniej dekady stycznia 1945 roku, kiedy to teren powiatu został zajęty przez Armię Czerwoną. [na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. M. Węcki, Katowice 2007]

Border dates:

[1922] 1939-1944

Classification:

The name of the creator:

Dates:

1922-1939, 1939-1944.

Former name:

Foreign language name:

NSDAP Kreisleitung Tarnowitz

Languages:

Availability:

Total archival files:

37

Total archival files processed:

36

Total archival files without records:

0

Total linear metres

0.0

Total linear metres processed

0.4

Total archival files without records

0.0

Total archival files:

0

Total files:

0

Total size (in MB):

0.0

Total documents

0

Total cases

0

Total classes

0

Total archival files:

0.0

Total running meters :

0.0

Dates of non-archival documentation :

Name Inventory tax uwagi
Book inventory approved Tak 36 j. - sygn. 1-36
Working list Tak sygn. 37

KM 13.04.2007, 0010-1/07