Spuścizna arcybiskupa Józefa Teofila Teodorowicza (1864-1938)

Reference code
345/25/0
Number of series
88
Number of scans
0

Content:

Na spuściznę arcybiskupa Józefa Teofila Teodorowicza składają się dokumenty, fotografie, a także obiekty o charakterze muzealnym, m.in. przedwojenne płyty decelitowe z zapisem kazań wygłoszonych w końcówce lat 30-tych na falach Polskiego Radia. Do spuścizny arcybiskupa należy też zapewne część przedwojennych książek znajdujących się w zasobie Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, jednak wobec niemożliwości prawidłowego wydzielenia pozycji z biblioteki Teodorowicza, książki te zostały zewidencjonowane w zbiorach: "Księgozbiór" i "Starodruki". Spuścizna została podzielona na 8 serii i kolejne 80 podserii. Są to: seria I "Prace twórcy spuścizny" z podziałem na: 1/Opracowania, artykuły, referaty, prace literackie, 2/Materiały warsztatowe (zapiski, kartoteki, bibliografie, wypisy i notatki z literatury, wypisy archiwalne), 3/Wykłady, kazania, konferencje, 4/Recenzje, opinie o pracach, 5/Wywiady, prelekcje, artykuły do środków masowego przekazu, 6/Przemówienia okolicznościowe, mowy pogrzebowe, 7/Tłumaczenia z języków obcych; seria II "Materiały działalności twórcy spuścizny" z podziałem na: 1/Materiały działalności wydawniczej, 2/Materiały działalności kościelnej i społeczno-politycznej, 3/Materiały działalności administracyjnej; seria III "Materiały biograficzne" z podziałem na: 1/Jubileusz 1927, 2/Jubileusz 1937, 3/Choroba, śmierć i żałoba, 4/Kondolencje, 5/Wizytówki (własne i obce), 6/Zaproszenia, zawiadomienia, 7/Materiały majątkowe i gospodarcze, 8/Fotografie arcybiskupa, 9/Odznaczenia, gratulacje, dokumenty osobiste, 10/Konsekracja, 11/Zeszyty, notatki, pamiętniki, dzienniki; seria IV "Korespondencja" z podziałem na korespondencję wychodzącą i wpływającą, podzielone alfabetycznie według adresatów i nadawców; seria V "Materiały o twórcy spuścizny" z podziałem na: Życiorysy i wspomnienia, 2/Bibliografie, spisy, 3/ Recenzje, polemiki; seria VI "Materiały rodzinne"; seria VII "Materiały obce" z podziałem na: 1/Zakon Panien Benedyktynek Ormiańskich we Lwowie, 2/Kuria Metropolitalna i parafia archikatedralna obrządku ormiańskiego we Lwowie, 3/Dokumenty metrykalne, osobiste, testamenty, 4/Varia; seria VIII "Załączniki"

About the Creator:

Abp Józef Teofil Teodorowicz (ur. 25 lipca 1864 w Żywaczowie na Pokuciu, zm. 4 grudnia 1938 we Lwowie) – arcybiskup lwowski obrządku ormiańskiego, teolog, polityk, poseł na Sejm Ustawodawczy, a następnie senator I kadencji w II RP. Józef Teodorowicz urodził się w majątku Żywaczów, koło Horodenki na Pokuciu, jako syn Grzegorza i Gertrudy z ormiańskiej rodziny Ohanowiczów. Po ukończeniu gimnazjum w Stanisławowie i zdaniu tam matury w 1882, rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Czerniowcach na Bukowinie, ale porzucił studia świeckie i wstąpił do seminarium duchownego we Lwowie. 2 stycznia 1887 Józef Teodorowicz przyjął święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa ormiańskokatolickiego Izaaka Mikołaja Isakowicza, odprawiając mszę św. prymicyjną przed cudownym obrazem Matki Bożej w Stanisławowie. Posługę kapłańską w archidiecezji ormiańskiej pełnił najpierw jako proboszcz w Brzeżanach, a następnie kanonik gremialny we Lwowie. Był równocześnie radnym miasta Lwowa i współzałożycielem dzienników katolickich. Po śmierci arcybiskupa Isakowicza w 1901 Józef Teodorowicz został mianowany jego następcą. Jako arcybiskup był gorliwym rządcą archidiecezji. Ze względu na małą ilość powołań rodzimych przyjął do archidiecezji wielu kapłanów łacińskich oraz kilku kapłanów ormiańskich z Bliskiego Wschodu. Opiekował się instytucjami archidiecezjalnymi, do których należały m.in.: Bursa Ormiańska im. dr. Józefa Torosiewicza, Bank Zastawniczy „Mons Pius”, jedyny ormiański klasztor - Panien Benedyktynek Ormiańskich we Lwowie oraz Archidiecezjalny Związek Ormian w Polsce. W latach 1908-1930 przeprowadził gruntowną renowację katedry ormiańskiej we Lwowie, którą Jan Henryk Rosen ozdobił słynnymi dziś malowidłami, a Józef Mehoffer mozaikami. Był uczestnikiem synodów ormiańskich w Rzymie w latach 1911 i 1928 oraz wielu międzynarodowych kongresów eucharystycznych i mariologicznych, a także krajowych kongresów i zjazdów o charakterze patriotycznym i religijnym. W 1937 dokonał wraz z kard. Augustem Hlondem koronacji cudownego obrazu Matki Bożej Łaskawej w Stanisławowie. W latach 1902-1918 zasiadał w Sejmie Krajowym we Lwowie i w Izbie Panów w Wiedniu, gdzie bronił spraw polskich. W 1905 jako jedyny biskup galicyjski zaangażował się w sprawę strajków szkolnych w Wielkopolsce, a w 1906 również jako jedyny biskup galicyjski wziął udział w pogrzebie arcybiskupa poznańsko-gnieźnieńskiego Floriana Stablewskiego, nawiązując przy tym szereg kontaktów z tamtejszymi środowiskami patriotycznymi. Józef Teodorowicz kontynuował działalności parlamentarną także w okresie I wojny światowej oraz w pierwszych latach po jej zakończeniu. Popierał antyniemiecką i antyaustriacką koncepcję odzyskania niepodległości, nakreśloną przez Romana Dmowskiego. W odrodzonej Polsce związał się ściśle z Narodową Demokracją. Z jej listy zasiadał w latach 1919-1922 w Sejmie Konstytucyjnym jako poseł ziemi siedleckiej. Natomiast w latach 1922-1923, wraz z Adamem Stefanem Sapiehą, wówczas już biskupem krakowskim – zasiadał w Senacie, uzyskując na to dyspensę papieską. Od 1921 był również delegatem wyznaniowym w Radzie Szkolnej Krajowej. Za swoją działalność społeczną otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Lwowskiego oraz honorowe obywatelstwo Lwowa i Brzeżan. Do historii polskiego parlamentaryzmu przeszło także słynne kazanie Teodorowicza (znane jako "Kazanie sejmowe"), wygłoszone 9 lutego 1919 w katedrze św. Jana w Warszawie na rozpoczęcie obrad polskiego Sejmu Ustawodawczego. Abp Teodorowicz zaangażował się też w sprawę przywrócenia Górnego Śląska do Macierzy. Wraz z innymi biskupami apelował do Górnoślązaków o głosowanie za Polską oraz przeciwstawiał się polityce niemieckich władz kościelnych, które pod karą suspensy zabraniały polskim księżom angażować się w sprawy plebiscytowe. W czasach śląskiego plebiscytu abp Teodorowicz zetknął się z Wojciechem Korfantym, którego niesłychanie cenił tak za patriotyzm, jak i za jego poglądy na sprawy społeczne i robotnicze. W następnych latach bronił go publicznie przed atakami przeciwników politycznych. Teodorowicz zmarł 4 grudnia 1938 we Lwowie. Przeżył 74 lata, w tym 52 lata kapłaństwa i 36 lat biskupstwa. Za zasługi dla Ojczyzny pochowany został na Cmentarzu Orląt Lwowskich na Łyczakowie. Jego pogrzeb miał charakter manifestacyjny i był ostatnią tego typu uroczystością w przedwojennym Lwowie. Zawiłe losy łyczakowskiej nekropolii sprawiły, że ciało ostatniego arcybiskupa ormiańskiego nie spoczywało do 2011 w grobowcu, w którym złożono jego szczątki w dniu pogrzebu. Współpracownicy i wychowankowie Teodorowicza, obawiając się profanacji grobu ze strony władz radzieckich, przenieśli po kryjomu ciało arcybiskupa do grobowca jednej z rodzin lwowskich. Według jednej wersji wydarzenie to miało mieć miejsce już w 1940, a więc w czasie pierwszej okupacji sowieckiej; według innej w 1971, a więc w roku niszczenia Cmentarza Orląt. Od 1991 środowisko ormiańskie w Polsce czyniło starania o godny pochówek arcybiskupa, ale sprawa ta długo nie mogła znaleźć swojego szczęśliwego finału. Do uroczystego ponownego pochówku szczątków arcybiskupa w grobie na Cmentarzu Obrońców Lwowa doszło 7 czerwca 2011 roku.

Border dates:

1846-1999

Classification:

archiwa prywatne i spuścizny

Creator's name:

Dates:

1846-1999.

Former name:

Foreign language name:

Languages:

włoski, ukraiński, rumuński, rosyjski, polski, ormiański, niemiecki, łaciński, grecki, francuski, czeski, angielski

Availability:

Available in full

Total archival files:

0

Total archival files processed:

0

Total archival files without records:

0

Total linear metres

0.0

Total linear metres processed

0.0

Total linear metres without records

0.0

Total archival files:

0

Total files:

0

Total size (in MB):

0.0

Total documents

0

Total cases

0

Total classes

0

Total archival files:

0.0

Total running meters :

0.0

Dates of non-archival documentation :

Name Quantity Inventory uwagi
Book inventory draft No data