Archiwum fotograficzne Stanisława Magierskiego

Reference code
3/152/0
Number of series
0
Number of scans
1975

Content:

Zespół jest niejednorodny tematycznie. Można w nim wyróżnić następujące główne grupy: Lublin i okolice (architektura, sceny uliczne, panoramy) Kazimierz Dolny i okolice (pola i lasy wokół miasta, Janowiec) Wsie na Lubelszczyźnie (Choiny, Dębówka, Krzczonów, Wrzelowiec, Zaklików, Truszków) Miasta (Zamość, Sandomierz, Kraków, Szybenik, Dubrownik) Tatry (widoki, rodzina Magierskich na wycieczkach) Zdjęcia prywatne (portrety rodziny i znajomych, rodzina podczas wypoczynku) Wydarzenia (święto ludowe, skoki z wieży spadochronowej) Varia (przyroda, martwa natura) Fotografie Stanisława Magierskiego mają bardzo wysoką wartość dokumentalną, szczególnie jeśli chodzi o przedwojenny Lublin. Magierski fotografował rzadko uwieczniane rejony miasta, które uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej i w latach powojennych. Żydowska dzielnica wokół Zamku Lubelskiego została zamieniona w getto (1941), a następnie, po wymordowaniu ludności w niemieckich obozach zagłady, całkowicie zrównana z ziemią (1942-1943). Po wojnie urządzono w 1954 r. na miejscu jej południowej części Plac Zebrań Ludowych (obecnie Pl. Zamkowy) zaś w 1972 r. w miejscu części północnej przeprowadzono Al. Tysiąclecia, stanowiącą fragment lubelskiej Trasy W-Z. Również dolina Czechówki, często fotografowana przez Magierskiego, uległa znacznej przebudowie podczas budowy wspomnianej Trasy. Fotografie Stanisława Magierskiego, bogate w szczegóły, pozwalają odtworzyć nieistniejący już przedwojenny układ urbanistyczny Lublina. Z kolei Kazimierz Dolny, drugi ulubiony plener Magierskiego, nie ucierpiał zbytnio podczas wojny, utracił jednak liczną społeczność żydowską, jak również tradycyjne targowiska. Na zdjęciach Magierskiego widzimy również wypoczynek w Kazimierzu, szczególnie modny wśród artystycznej społeczności lat 30. XX w. Wraz z rodziną Magierskich widoczny jest m.in. Stanisław Szukalski, rzeźbiarz i ideolog Szczepu Rogate Serce wraz z żoną, Lee Donovan-Szukalską i psem Bacą, a także Irena Kunicka, zanim jeszcze została znaną rzeźbiarką. Zdjęcia te ukazują wypoczynek zamożnej rodziny w latach 30. XX w. Stanisław Magierski nie koncentrował się tylko na architekturze, ale często fotografował ludzi. W portretowaniu był bezpośredni, skracał dystans, starał się uchwycić modela w sposób naturalny, choć większość jego portretów jest pozowana. Na jego zdjęciach widać flisaków spławiających drewno w Kazimierzu Dolnym czy żebraków spod kazimierskiej fary, jak również rodzinę cygańską obozującą pod Lublinem. Bardzo chętnie fotografował swoją rodzinę i przyjaciół, zarówno podczas wycieczek w plenerze, jak i sesji improwizowanych w domu. Na osobną uwagę zasługuje film, złożony z 3 rolek taśmy 8 mm, nakręconych przez Stanisława Magierskiego w Lublinie i Kazimierzu Dolnym. Pierwsza część przedstawia architekturę Lublina, sceny uliczne i fragment obchodów święta Konstytucji 3 Maja na pl. Litewskim. Kolejny fragment to Kazimierz Dolny - widzimy tu Danutę Magierską z synem Janem w wózku, targ na Rynku oraz Danutę Magierską z Jadwigą Sękowską na spacerze nad Wisłą. Ostatni fragment, kolorowy, również dotyczy Kazimierza: targ na Rynku, Danutę Magierską z Janem i zabawy nierozpoznanych chłopców nad Wisłą. Sceny z filmu pokrywają się w znacznej części z fotografiami znajdującymi się w zespole. Najwcześniejsze zdjęcia pochodzą z początku lat 30. XX w. Ostatnie to reprodukcje portretów Stanisława Magierskiego i Hanny Magierskiej-Sikorskiej wykonane na błonie negatywowej ORWO, zatem wykonane po 1964 r., kiedy powstała ta marka [19. https://pl.wikipedia.org/wiki/ORWO (dostęp: 19.01.2022)]. Dla tych zdjęć przyjęto orientacyjny zakres lat 1964-1970.

About the Creator:

Stanisław Jacek Magierski urodził się 21 sierpnia 1904 r. w Lublinie jako syn Jana Marka Magierskiego (1871-1918) i Lucyny Marii z Jaroszyńskich (1873-1926). Jego ojciec prowadził w Lublinie Magazyn Materiałów Aptecznych i Farb przy ul. Krakowskie Przedmieście 143 (obecnie 25) róg ul. Staszica. Stanisław Magierski od najmłodszych lat przejawiał zainteresowania artystyczne, szczególnie w zakresie malarstwa i gry na fortepianie. Przedwczesna śmierć ojca w 1918 r. zmusiła go do porzucenia planów nauki w konserwatorium i podjęcia w wieku 14 lat prowadzenia rodzinnej firmy, która wkrótce popadła w długi. Stanisław Magierski uczył się w Gimnazjum Humanistycznym Męskim „Szkoła Lubelska”. Podczas nauki szkolnej należał do 2 Lubelskiej Drużyny Harcerzy, a w roku 1918 należał do „Pogotowia Młodzieży”, harcerskiej organizacji rozbrajającej okupantów po odzyskaniu niepodległości przez Polskę [1. Artur Misiewicz, Fotografia w Lublinie w latach 1918-1939, praca magisterka pod kierunkiem dr. J. Rybickiego, Wydział Pedagogiki UMCS, Lublin 1986, https://biblioteka.teatrnn.pl/Content/46453/FOTOGRAFIA_W_LUBLINIE_Misiewicz.pdf (dostęp: 19.01.2022)]. W 1920 r., podczas wojny polsko-bolszewickiej, służył w Harcerskim Batalionie Wartowniczym w Lublinie. W 1923 r. ukończył gimnazjum, a następnie podjął studia farmaceutyczne na Uniwersytecie Warszawskim, ukończone w 1927 r. Przejął wówczas rodzinną firmę, wydobył z długów i zakończył współpracę z udziałowcami. Następnie znacznie rozwinął jej działalność, szczególnie w założonym przez siebie dziale perfumeryjnym. Opracowywał tam autorskie kosmetyki (mydła, perfumy, pasty do zębów), jednocześnie projektując do nich opakowania. Wkrótce w podziemiach apteki otworzył nowoczesne laboratorium fotograficzne, wyposażone w całości przez firmę Agfa, i sklep z materiałami fotochemicznymi oraz sprzętem fotograficznym, takim jak aparaty i powiększalniki. Jego firma stała się jednym z głównych źródeł zaopatrzenia lubelskich fotografów, dostarczając nawet nietypowych, rzadkich materiałów, jak np. chlorek złota do złotobromów. Stanisław Magierski wówczas zaczął również fotografować oraz współtworzyć prężnie rozwijające się lubelskie środowisko fotograficzne. Wspólnie m.in. z Edwardem Hartwigiem pod koniec 1936 r. założył Lubelskie Towarzystwo Fotograficzne [2. http://www.ltf.org.pl/historia.html (dostęp: 19.01.2022)]. Zadebiutował w 1937 r. na X Międzynarodowym Salonie Fotografiki w Warszawie [3. https://mnkd.pl/eksponat-z-historia-fotografie-kazimierza-dolnego-z-lat-30-xx-w-autorstwa-stanislawa-jacka-magierskiego/ (dostęp: 19.01.2022)]. Swoje prace wystawiał na wielu wystawach krajowych i zagranicznych, m.in. na I Ogólnopolskiej Wystawie Fotografii Ojczystej w Warszawie w 1938 r. [4. Pierwsza Polska Wystawa Fotografiki Ojczystej Warszawa 1938-1939 – katalog wystawy, https://academica.edu.pl/reading/readSingle?page=15&uid=84088111 (dostęp: 19.01.2022)] czy na wystawie fotograficznej Birmingham Photographic Society w Birmingham w 1937 r. [5. Artur Misiewicz, op. cit., s. 47]. Uczestniczył też w kolejnych Dorocznych Wystawach Fotografiki Polskiej we Lwowie (XVII – 1937, XVIII – 1938 i XIX – 1939). Zorganizował także Pierwszą Ogólnopolską Wystawę Fotografiki Polskiej w Lublinie (27.02-18.03.1938). Był również mecenasem różnych wydarzeń kulturalnych w Lublinie, a w wolnym czasie, oprócz fotografowania, malował i komponował. Podjął też studia prawnicze, które jednak przerwał po dwóch latach z powodu braku czasu. W 1937 r. przy pomocy kamery Agfa Movex 8 [6. https://second.wiki/wiki/agfa_movex#Movex_8 (dostęp: 19.01.2022)] nakręcił w Lublinie i Kazimierzu Dolnym trwający 7 minut film, z którego 2,5 minutowa sekwencja jest jedynym zachowanym do dziś amatorskim filmem z przedwojennego Lublina [7. Joanna Zętar, Film Stanisława Magierskiego o Lublinie z 1937 roku, https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/film-stanislawa-magierskiego-o-lublinie-z-1937-roku/ (dostęp: 19.01.2022)]. W 1932 r. Stanisław Magierski ożenił się z Danutą Jankowską (1910-1984), absolwentką polonistyki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, harcmistrzynią, przyszłą komendantką Lubelskiej Chorągwi Harcerek. Małżeństwo miało dwoje dzieci: syna Jana (1936-2021), fotografa, chemika i doktora nauk rolniczych oraz córkę Martę (1939-2020). Podczas okupacji Stanisław Magierski działał w konspiracji pod pseudonimem „Jacek II”. Jego firma, przejęta pod zarząd niemiecki jako „Apothekenwaren-Grosshandlung Drogerie, Photo- u. Parfüm-Laboratorium J. Magierski”, uczestniczyła w dostarczaniu lekarstw i środków opatrunkowych dla konspiracji [8. https://www.kierunekchemia.pl/perypetie-permedii,3718,art.html (dostęp: 19.01.2022)]. Stanisław Magierski, nadal będąc zatrudnionym w swojej firmie, wykonywał nielegalnie dodatkowe odbitki zdjęć, zrobionych przez Niemców w obozie koncentracyjnym na Majdanku [9. Małgorzata Karwicka-Wrzosek, Fotografia portretowa w dawnych atelier Lublina, praca magisterska napisana pod kierunkiem Adi. Dobrosława Bagińskiego, Instytut Wychowania Artystycznego UMCS, Lublin 1996, https://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/doccontent?id=46286 (dostęp: 19.01.2022)]. Oprócz tego zajmował się ukrywaniem osób i materiałów, przede wszystkim dla Lotnego Oddziału Partyzanckiego, którym dowodził podporucznik Wojciech Rokicki „Nerwa” [10. https://oddzialpartyzanckinerwa.blogspot.com/2009/11/notki-biograficzne.html (dostęp: 19.01.2022)]. W działalność podziemną zaangażowana była też jego żona Danuta (pseudonim „Aniela”, „Weronika”), działająca w Szarych Szeregach i Wojskowej Służbie Kobiet. Z powodu działalności konspiracyjnej rodzina Magierskich musiała się przeprowadzać aż 8 razy. Od 1943 r. Stanisław Magierski pełnił funkcję zastępcy dowódcy Biura Informacji i Propagandy Okręgu Lubelskiego Armii Krajowej. W związku z pełnionymi obowiązkami wizytował oddziały partyzanckie i fotografował ich żołnierzy. W czasie jednej z takich wypraw został ranny w nogę. Podczas wojny skomponował wiele piosenek partyzanckich łącznie z najsłynniejszą „Kołysanką leśną”, znaną od pierwszych słów jako „Dziś do ciebie przyjść nie mogę” [11. https://bibliotekapiosenki.pl/utwory/Dzis_do_ciebie_przyjsc_nie_moge (dostęp: 19.01.2022)]. Podczas okupacji Stanisław Magierski był dwukrotnie aresztowany: w 1941 r. za niezapłacenie cła i w 1943 r. w łapance. Ostatecznie Niemcy nie znaleźli przeciwko niemu wystarczających dowodów, a żonie udało się go wykupić za wysoką łapówkę [12. http://a-pesni.org/ww2-polsk/a-derecki.htm (dostęp: 19.01.2022)]. Od razu po wyzwoleniu Lublina w lipcu 1944 r. Stanisław Magierski wraz z Edwardem Hartwigiem wykonał dokumentację niemieckich zbrodni na Zamku Lubelskim a także w obozie koncentracyjnym na Majdanku. Zdjęcia te posłużyły za dowody w procesie norymberskim. W grudniu 1944 r. został aresztowany przez NKWD i osadzony w więzieniu na Zamku Lubelskim. Z powodu swojej działalności konspiracyjnej otrzymał wyrok 10 lat pozbawienia wolności, który odbywał w więzieniu we Wronkach. Został zwolniony po 2 latach na mocy amnestii ogłoszonej 22 lutego 1947 r. W 1947 r. został przewodniczącym Rady Opiekuńczej Gimnazjum i Liceum Chemicznego w Lublinie, a w 1948 r. mianowano go radcą sekcji przemysłowej Izby Przemysłowo-Handlowej w Lublinie [13. Karol Dąbrowski, Izba Przemysłowo-Handlowa w Lublinie w latach 1944–1950, Ryki 2016, https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/10288/D%C4%85browski%2C%20Izba%20Przemys%C5%82owo-Handlowa%202016.pdf (dostęp: 19.01.2022)]. Jego firma była nękana domiarami podatkowymi przez władze komunistyczne w ramach likwidacji „prywatnej inicjatywy” i ostatecznie upadła w połowie 1949 r. Jej majątek Stanisław Magierski przekazał utworzonej w 1950 r. przez byłych pracowników Perfumeryjno-Kosmetycznej Spółdzielni Pracy „Permedia” [14. https://pl.wikipedia.org/wiki/Permedia (dostęp: 19.01.2022)], sam zaś został w niej zatrudniony jako kierownik techniczny. Zaangażował się wówczas w działalność teatru amatorskiego „Latarnia” Barbary Koterwas, funkcjonującego przy tej spółdzielni. Pisał teksty, komponował muzykę i wykonywał dekoracje na potrzeby przedstawień [15. https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/barbara-koterwas-1912-1983/ (dostęp: 19.01.2022)]. Recenzował też koncerty w Lubelskiej Filharmonii dla czasopisma „Muzyka”. W latach powojennych, z powodu ciągłych represji Urzędu Bezpieczeństwa, Stanisław Magierski, podobnie jak wielu innych lubelskich fotografów, spalił część swojego archiwum fotograficznego [16. Barbara Odnous, Były czary i dziwy, „Na przykład”, nr 60 z 1998 r. https://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/show-content/publication/edition/9196?id=9196 (dostęp: 19.01.2022)]. W tych latach rodzina dużo jeździła w Tatry, zatrzymując się w schronisku na Hali Miętusiej, prowadzonym przez Bronisławę Staszel-Polankową. W latach 1952-1954 więziona była też Danuta Magierska, zaś Stanisław często był tymczasowo aresztowany i przesłuchiwany. Dziećmi opiekowała się wówczas Maria Majewska, pseudonim Pola (1921-1991), która, początkowo zatrzymawszy się w mieszkaniu Magierskich po wyjściu z więzienia, wkrótce stała się faktycznym członkiem rodziny [17. Jan Magierski, Majewska z d. Ślusarczyk Maria ps. Pola, 1921 - 1991, pracownik kultury, ppor. dowódca plutonu łączności 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty A.K., biogram w zbiorach NAC]. Po wojnie Stanisław Magierski znacznie podupadł na zdrowiu, w roku 1956 leczył się w sanatorium w Nałęczowie i zmarł nagle 28 stycznia 1957 r. w wieku 53 lat. Pochowany został na cmentarzu przy ul. Unickiej (sekcja 23a) [18. http://unicka.cmentarz.lublin.pl/wazne-miejsca/slawni-ludzie/ (dostęp: 19.01.2022)].

Border dates:

1934-1956

Classification:

archiwa prywatne i spuścizny

Creator's name:

Stanisław Magierski

Dates:

1934-1956.

Former name:

Foreign language name:

Languages:

Availability:

Available in full

Total archival files:

29

Total archival files processed:

0

Total archival files without records:

0

Total linear metres

1.4

Total linear metres processed

0.0

Total linear metres without records

0.0

Total archival files:

0

Total files:

0

Total size (in MB):

0.0

Total documents

0

Total cases

0

Total classes

0

Total archival files:

0.0

Total running meters :

0.0

Dates of non-archival documentation :

Name Quantity Inventory uwagi
Electronic archive inventory approved No data
Delivery and acceptance list No data 6 j.a. (2401 klatek negatywów) i 20 j.a. pozytywów

Negatywy czarno-białe formatu 24x36 firmy „Agfa” oraz nieliczne „ORWO”. Pojedynczy negatyw formatu 85x110 mm. Odbitki dużego formatu, głównie 240x300 mm, na papierze bromosrebrowym, zwykle naklejone na karton lub we współczesnych passe-partout z papieru kredowego. Pojedyncze odbitki małego formatu 6x9 i 7,5x10,5, naklejone na czarny papier formatu A4. Filmy formatu 8 mm, 2 czarno-białe (2:35 i 2:58 min), 1 barwny (2:54), nieme.