Księgi ziemskie krasnostawskie

Reference code
35/5/0
Number of series
8
Number of scans
44512

Content:

Zapisy [inscriptiones], 1470-1796, 19 j.a. Wyroki [decreta], 1498-1797, 30 j.a. Relacje [relationes, RMO], 1783-1796, 4 j.a. Ingrosacje [ingrosationes], 1796-1811, 18 j.a. Fragmenty ksiąg, ekstrakty, 1586-1810, 4 j.a. Widendarze, 1740-1796, 5 j.a. Wpisy spraw [regestra causarum], 1635-1792, 8 j.a. Księgi Cesarsko-Królewskiego Sądu Ziemskiego Krasnostawskiego i Kancelarii ziemskiej krasnostrawskiej, 1802-1824, 2 j.a.

About the Creator:

Pierwsze wzmianki dotyczące działalności sądu ziemskiego chełmskiego sięgają pierwszej połowy XV w., natomiast ślady odbywania odrębnych sądów krasnostawskich pochodzą z drugiej połowy XV w. Sąd ziemski był organem pierwszej instancji a jego jurysdykcji podlegały wszystkie sprawy szlachty osiadłej z dziedziny sądownictwa spornego, z wyłączeniem należących do grodu 4 artykułów starościńskich (podpalenie, napad na drodze publicznej, najście na dom, zgwałcenie). Ponadto do 1631 r. jako jedyny na tym terenie miał prawo przyjmowania do swoich akt wpisów związanych z nabywaniem lub zbywaniem dóbr ziemskich (tzw. prawo wieczności). Obszarem działania sądu chełmskiego była wchodząca w skład województwa ruskiego ziemia chełmska z powiatem krasnostawskim włącznie. Ten sam skład sędziowski sprawował w określonych prawem terminach sądy w Chełmie dla ziemi chełmskiej, a tuż po nich w Krasnymstawie dla powiatu krasnostawskiego. Skład sędziowski stanowili wybierani na sejmikach i zatwierdzani przez króla: sędzia (iudex terrestris), podsędek (subiudex terrestris) i pisarz ziemski (notarius terrestris). Konstytucje sejmowe szczegółowo regulowały zasady wyboru, zatwierdzania, składania przysięgi oraz trybu sprawowania funkcji. Sąd sprawował swe funkcje okresowo, na rokach ziemskich (termini terrestres). Przed ich rozpoczęciem odbywało się leżenie ksiąg (positio actorum), podczas którego pisarz i komornicy przyjmowali wpisy od stron. Terminy regulowane były zwyczajem oraz konstytucjami sejmowymi. W 1792 r. Sejm Wielki dokonał reformy sądownictwa szlacheckiego I instancji, zastępując dotychczasowe sądy ziemskie i grodzkie sądami ziemiańskimi. Pozostawiono im uprawnienia obu dotychczasowych sądów, wprowadzając jednocześnie zmiany w składzie sądu oraz trybie sprawowania czynności jurysdykcyjnych – „sąd zawsze gotowy”. Dla ziemi chełmskiej i powiatu krasnostawskiego ustalono jeden sąd, który miał obradować na sesjach odbywających się na zmianę w Chełmie i Krasnymstawie (VL IX, s. 370-376). Konstytucja grodzieńska z 23 XI 1793 r. na krótko przywróciła sądy ziemskie, utrzymując przy tym szeroką kolegialność sądu, zasady funkcjonowania i wprowadzony w sądach ziemiańskich urzędowy język polski (VL X, s. 286-294). Po III rozbiorze władze austriackie stopniowo likwidowały na terenie Galicji Zachodniej polskie sądownictwo ziemskie. W latach 1796-1810 w Krasnymstawie funkcjonowała jedynie kancelaria ziemska, przyjmująca wpisy spraw o charakterze niespornym i wydająca wypisy z ksiąg, konieczne do regulacji spraw majątkowych.

Border dates:

1470-1811

Classification:

instytucje ochrony prawa i wymiaru sprawiedliwości

Creator's name:

Dates:

1470-1811.

Former name:

Foreign language name:

Acta terrestria Crasnostaviensia

Languages:

polski, niemiecki, łaciński

Availability:

Available in full

Total archival files:

90

Total archival files processed:

90

Total archival files without records:

0

Total linear metres

8.67

Total linear metres processed

8.67

Total linear metres without records

0.0

Total archival files:

0

Total files:

0

Total size (in MB):

0.0

Total documents

0

Total cases

0

Total classes

0

Total archival files:

0.0

Total running meters :

0.0

Dates of non-archival documentation :

Name Quantity Inventory uwagi
Published inventory Nie Archiwum Państwowe w Lublinie. Inwentarz ksiąg dawnych, opr. J. Riabinin, W 1931
Approved book inventory Tak spis ksiąg ziemskich krasnostawskich wykonany podczas skontrum,

3 księgi z lat 1538-1596 znajdują się w Narodowym Archiwum Republiki Białorusi w Mińsku