Zespół
Content:
1. Źródła do dziejów Nysy opracowane przez Augusta Kastnera - 1810–1872[1936], 33 j.a. m.in teksty statutów i reguł klasztornych i kapłańskich (w tym przygotowanie do życia kapłańskiego), protokoły powizytacyjne, spory na tle majątkowym w kościele nyskim, rozmiary majątków, jakimi rozporządzał kościół nyski, sprawy zatargów o dochody oraz sprawy kolegium jezuickiego, spisy imienne kapłanów, archiwum parafialne parafii św. Jakuba i św. Agnieszki Nysie, spuścizna Johanna Felixa Pedewitza, rachunki nyskich kościołów, regulaminy biblioteczne, opisy kościołów, kaplic, zestawienia i opisy ołtarzy w nyskich kościołach, chronologiczne zestawienia przepisanych dokumentów, zarys dziejów seminarium św. Anny w Nysie, dzieje poszczególnych parafii biskupstwa, opisy klasztorów i konwentów, wykazy imienne prałatów, proboszczów, sytuacja w Nysie w okresie wojen husyckich i wojen śląskich, pobyt Sasów i Duńczyków w Nysie, sprawy walut obiegowych na Śląsku, dzieje powiatów grodkowskiego i nyskiego, chronologiczne zestawienia dokumentów od 1291 do 1766 roku, wykazy imienne osób, które otrzymały prawa miejskie, testamenty biskupa Karola Ferdynanda (w tym wybory nowej głowy kościoła wrocławskiego po jego śmierci) i św. Jadwigi z Trzebnicy, informacje o najeździe Tatarów na Śląsk, kronika Nysy, topograficzny opis regionów Nysy, sytuacja w Nysie po przejęciu miasta przez Prusy, oblężenie miasta z 1807 r. przez Francuzów, ordynacja miejska z 1808 r. 2. Biskupstwo wrocławskie – źródła i przyczynki - [1623]1810-1872, 9 j.a. kronika biskupstwa wrocławskiego napisana przez pryzmat biskupów wrocławskich – ich życia, działalności i zasług w trakcie pełnienia godności biskupiej, korespondencja biskupów z duchownymi kościołów diecezji i z kościołami z Niemiec (np. Mainz, Trier) oraz z książętami i władcami (m.in. cesarzami austriackimi), przywileje i statuty wydawane przez biskupstwo, testamenty duchownych, synody biskupie (wymieniani są m.in. polscy dygnitarze kościelni: Stanisław Karnkowski, Władysław Piotr Dunin Wolski, Piotr Kostka, Jakub Uchański), sprawy mszy świętych, parafii i kościołów diecezji (m.in. parafia św. Maurycego we Wrocławiu), odpisy dokumentów o kanonizacji św. Jacka, żywot św. Bronisławy i św. Jacka Odrowążów. 3. Katedra wrocławska - 1810–1872, 5 j.a. rękopisy i wypisy do dziejów katedry wrocławskiej, odpisy listów kapituły. 4. Prałaci i kanonicy katedry wrocławskiej - [1751]1810–1872, 8 j.a. wykazy prałatów i kanoników wrocławskich. 5. Kościoły, klasztory i parafie biskupstwa wrocławskiego - [1335]1810–1872[1935], 11 j.a. kościoły i klasztory nyskie, cysterki w Trzebnicy, kaplice kościoła parafialnego pw. , parafie nyskie, nyscy proboszczowie, ludzie nyskiego kościoła, archiprezbiterat nyski, wykazy kościołów i parafii nyskich, spuścizna Johanna Felixa Pedewitza, instrukcje biskupie dla nyskiego kościoła, kościoły i parafie otmuchowskie, kapłan Johannes Klein z Jarnołtówka (m.in. jego opis oblężenia Nysy). 6. Opactwo cystersów w Kamieniu Ząbkowickim - [1755]1810–1872, 5 j.a. historia oraz chronologiczne wykazy dokumentów dotyczących opactwa cystersów, rysunki cystersów. 7. Kolegiata nyska - 1810–1872, 3 j.a źródła do dziejów fundacji i kościoła kolegiackiego, prałaci i kanonicy kolegiaty nyskiej. 8. Fundacje nyskie - [1648]1810–1872, 4 j.a. historia fundacji św. Krzyża w Nysie (Kreuzstift), osoby związane z fundacjami nyskimi, fundacje opieki/ fundacje dobroczynne. 9. Materiały do dziejów Nysy - [1444]1810–1872, 17 j.a. historia księstwa i miasta Nysa, kościół parafialny św. Jakuba i św. Agnieszki Nysie, wypisy z wybranych dokumentów pergaminowych nt. historii Nysy, wypisy z nyskich ksiąg ziemskich i miejskich, przyczynki do topografii Nysy, akta dotyczące oblężenia Nysy w 1807 r., roczniki miasta Nysy, kościoły i klasztory nyskie, odpisy z akt, wizytacje, gimnazjum przy kościele parafialnym św. Jakuba i św. Agnieszki Nysie, seminarium nyskie, nyska biblioteka parafialna, testament biskupa Balthasara von Promnitza, „umowy pokutne” (Sühnenverträge) z księstwa nyskiego, rękopisy dotyczące księstwa legnickiego i brzeskiego. 10. Księgi ziemskie i miejskie Nysy - 1810–1872[1927], 5 j.a. wypisy z nyskich ksiąg ziemskich i miejskich. 11. Zbiór różnych materiałów do historii Nysy i biskupstwa wrocławskiego - [1298]1810–1845, 7 j.a. m.in. testament biskupa wrocławskiego Jana (1601 r.), testament Hansa Sitscha von Bandtke, Hansa von Schimonsky i Martina Fikusa, sprawy religijne w Nysie, protokoły wizytacyjne biskupów wrocławskich, statut cechu szewców w Nysie, kaplica św. Elżbiety we Wrocławiu, fundacja kościoła parafialnego w Otmuchowie, fundacja św. Jana we Wrocławiu, dobra w miejscowości Uniemyśl, sprawy Sulisławic, korespondencja kanoników opolskich z biskupstwem wrocławskim, sprawy biskupów wrocławskich, sprawy finansowe kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu oraz fundacji kolegiaty w Otmuchowie i kapituły we Wrocławiu, kopie dokumentów fundacji nyskich, pisma dotyczące szpitala w Ząbkowicach Śląskich, spór o sołtysa z Dziewiętlic, korespondencja kanoników legnickich i wrocławskich, kopie dokumentów dotyczące "Altersakramentskapelle", dokumenty nt. kanoników nyskich, spis biskupów wrocławskich, zestawienia przywilejów i dokumentów dotyczących długów wrocławskiego i nyskiego kościoła, odpisy bulli Klemensa XI i Leona X, dokumenty fundacji nyskiej („Kreuzstift”) i innych fundacji, dokumenty dotyczące świadczeń pieniężnych i w naturze na rzecz armii pruskiej oraz miejscowości Kijów (powiat nyski), Nadziejów (powiat otmuchowski) i Łączki (powiat nyski; w tym urbarz) oraz gminy Ścinawa, sprawy chłopów z Grądów, regulamin cechu browarów w Nysie, sprawy biskupów (w tym obejmowanie godności biskupiej przez kolejnych biskupów) i kanoników wrocławskich oraz sprawy miasta Nysy, edykty, obwieszczenia/odezwy (m.in. Filipa Gotharda von Schaffgotsch, Mauritiusa von Strachwitza), druki i śpiewniki okolicznościowe, korespondencja, listy, pisma, zarządzenia i listy pasterskie biskupów wrocławskich (m.in. biskupa Josepha Christiana Hohenlohe-Bartenstein), korespondencja Stolicy Apostolskiej z biskupstwem wrocławskim (Klemensa XIV, Piusa VI), proklamacje do mieszkańców Śląska, instrukcje archiprezbiteratu wrocławskiego, przywileje, patenty, druki, akty, dokumenty/obwieszczenia duchownych i książąt śląskich oraz władców pruskich i cesarzy austriackich (w tym przede wszystkim Fryderyka II Wielkiego), sprawy kapucynów nyskich i cechu szewców, dokumenty nyskiego magistratu (w tym testament burmistrza Nysy Martina Grossa), reguły klasztorne, druki okolicznościowe na cześć biskupów wrocławskich, wiersze, pieśni), różne dokumenty dotyczące historii Nysy (m.in. dziennik z oblężenia Nysy w 1807 r.) i magistratu nyskiego, spory między kościołem a magistratem nyskim, zarządzenia i rachunki kościelne, dokumenty dotyczące Kłodzka. 12. Zarządzenia, listy władz świeckich i kościelnych - [1684–1793], 3 j.a. patenty, regulaminy, listy pasterskie, list króla pruskiego Fryderyka II Wielkiego 13. Rzemiosło (cechy) - [1251]1810–1872[1931], 3 j.a. statuty cechowe m.in. pisarczyków, kaligrafów i rzeźników, instrukcje egzaminacyjne dla czeladników ciesielskich. 14. Szkolnictwo nyskie - [1800]1810–1865, 2 j.a. materiały do historii gimnazjum katolickiego w Nysie. 15. Bractwa kurkowe w Nysie - 1849–1850, 2 j.a 16. Wiersze i pieśni okolicznościowe - [1804]1810–1872, 6 j.a. przemowy, wiersze wydane z okazji różnych jubileuszy, nuty muzyczne i teksty (m.in. marszów na cześć pruskich żołnierzy), pieśni o Zmartwychwstaniu Pańskim z akompaniamentem instrumentów dętych i organów, wybór ulubionych tańców. 17. Spisy, katalog, indeksy - 1810–1872[1945], 3 j.a. katalogi dokumentów do zbioru Augusta Kastnera, różne spisy do akt, map i literatury, rejestry do śląskich akt o charakterze religijnym spisane przez Gottfrieda Buckischa. 18. Miscellanea - [1558]1810–1861, 11 j.a. m.in. testament biskupa Karola Ferdynanda, testament św. Jadwigi z Trzebnicy, opis pożaru w Głogowie z 1517 r., najazd Tatarów na Śląsk, proces opętanej przez diabła Anny Marii Steinerin, reformacja na Śląsku, kronika Nysy za 1842 rok, franciszkanie nyscy, ordynacja miejska w Nysie, apteki nyskie, Żydzi w Nysie, materiały różne do historii kościoła na Śląsku, okolicznościowe pieśni, wiersze, przemówienia dotyczące nyskiego gimnazjum, pieśni na cześć: cara Aleksandra I, dyrektora nyskiego gimnazjum Josefa Scholza, nauczyciela Josefa Biedermanna, Franza Poppelacka, kanonika Franza von Zoffelna, kanonika Matthiasa Sandera, księdza Wilhelma von Plotho, archiprezbitera Johanna Haucka, lekarza Eugena Lamperta, aptekarza Josepha Kunze, doktora Carla Larischa, urzędnika Franza Gintera, biskupa Henrico Förstera, kanonika Franza Xaviera Hoffmanna, proboszcza Floriana Pelza oraz notatki o Josefie Knauerze, ustawy szkolne nyskiego gimnazjum, zarządzenie wobec długów studentów pruskich uniwersytetów, katalogi biblioteki Johanna Pedewitza, esej prof. Reinkensa zatytułowy „czy Ślązacy byli państwowymi oszustami”, opis podróży Augusta Kastnera po Sudetach w 1842 r. (maszynopis przepisany w 1944 r.)
About the Creator:
August Kastner urodził się 2 lipca 1810 r. w Radochowie (Reyersdorf) koło Lądka Zdroju (Landeck) jako syn blichownika Józefa Kastnera i Renaty z domu Heider. Dzieciństwo i lata młodzieńcze spędził jednak w Idzikowie w powiecie Bystrzyca Kłodzka, gdzie jego ojciec kupił bielarnię. W 1822 r. August Kastner rozpoczął swoją edukację w gimnazjum w Kłodzku. Uczył się bardzo dobrze i wyróżniał wśród rówieśników. Okres nauki w Kłodzku był również czasem wielu jego podróży po Śląsku. Zwiedził także Wiedeń. W październiku 1830 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie Wrocławskim. Studiował filozofię, matematykę, fizykę i historię. Czas wolny we Wrocławiu spędzał głównie chodząc do teatru i opery. Od sierpnia 1831 r. do stycznia 1832 r., w związku z szalejącą epidemią cholery, Kastner przebywał w rodzinnym domu w Idzikowie. Czas ten poświęcił na zbieranie literatury, poezji i podań ludowych, czego efektem było wydanie w 1838 r. publikacji pt. „Schlesisches Sagenbuch”. Do druku przygotował jeszcze cztery tomy podań pod tym tytułem. Niestety śmierć w 1872 r. przekreśliła plany ich wydania. W kwietniu 1835 r. ukończył z wyróżnieniem studia, otrzymując uprawnienia do nauczania fizyki, matematyki, historii i geografii oraz języka niemieckiego we wszystkich klasach gimnazjum. Mógł także nauczać łaciny w klasach średnich i greki w klasach najmłodszych. W okresie od listopada 1835 r. do kwietnia 1837 r. Kastner odbył staż jako nauczyciel w Katolickim Gimnazjum św. Macieja (St. Matthias-Gymnasium) we Wrocławiu. Od wiosny 1836 r. do 1837 r. pracował jednocześnie w Państwowym Gimnazjum im. Fryderyka we Wrocławiu (Friedrichsgymnasium). W 1837 r. wziął ślub z córką rachmistrza klasztoru sióstr boromeuszek w Trzebnicy, Anną Heidrich. 11 kwietnia 1838 r. został zatrudniony w Caolinum - Królewskim Gimnazjum Katolickim w Nysie (Carolinum-Staatliche Oberschule für Jungen in Neisse). W 1848 r. otrzymał awans na starszego nauczyciela (Oberlehrer), a w 1868 r. nadano mu tytuł profesora. Wykładał matematykę i fizykę. Wśród kadry nauczycielskiej i uczniów ceniono go za zaangażowanie i profesjonalizm. Cechował się także wysoką kulturą osobistą tak w szkole jak, i poza nią. Prywatnie przyjaźnił się z biskupem wrocławskim Heinrichem Ernstem Karlem Försterem. Mimo, że August Kastner nie wykładał historii, to właśnie ta dziedzina nauki stała się jego pasją. Dał się poznać przede wszystkim jako badacz dziejów Nysy i biskupstwa wrocławskiego (księstwa biskupiego nysko-otmuchowsko-grodkowskiego) od czasów najdawniejszych po jemu współczesne. Od 1838 r., aż do swojej śmierci, związany był z Archiwum Miejskim w Nysie. Wówczas to rozpoczął badania nad historią Nysy i biskupstwa wrocławskiego. Eksplorował w tym celu zasoby Królewskiego Śląskiego Prowincjonalnego Archiwum we Wrocławiu, archiwów miejskich w Nysie i Grodkowie, archiwów magistratury nyskiej i głuchołaskiej, nyskich archiwów i bibliotek kościelnych, archiwum Sądu Powiatowego w Nysie, przeglądał zbiory Biblioteki i Archiwum Państwowego Gimnazjum Męskiego w Nysie "Carolinum" oraz archiwa parafialne w Kamieńcu, Otmuchowie, Wierzbięcicach, Głuchołazach i Nowym Świętowie. Prowadził również kwerendę w archiwach w Pradze. Owocem jego pond trzydziestoletniej pracy archiwalno-badawczej było stworzenie własnego zbioru, w oparciu o który ogłaszał następnie drukiem rozprawy dotyczące szeroko pojętej historii Nysy i diecezji wrocławskiej. Szczególne miejsce w tym zbiorze stanowi zbiór dokumentów/odpisów z oryginałów, opatrzonych wspólnym tytułem "Scriptores rerum Nissensium collecti cura et studio Augusti Kastner". Stanowią one dość szczegółowe opracowanie dotyczące najważniejszych wydarzeń z dziejów Nysy i nyskiego kościoła. Na opracowanie to składają się 34 księgi/tomy opatrzone numeracją rzymską od I do XXXIV. „Scriptores…” tworzy około 2000 odpisów dokumentów przepisanych z wielką dokładnością, dzięki czemu możliwe jest dość szczegółowe odtworzenie stosunków kościelnych w biskupstwie czy realiów życia duchownych świeckich i zakonnych. Odpisy sporządzone są w języku łacińskim i niemieckim. W przepisywaniu oryginalnych dokumentów pomagali Kastnerowi najpewniej jego uczniowie z gimnazjum "Carolinum", władający na dobrym lub bardzo dobrym poziomie językiem łacińskim, niezbędnym w tej pracy. Jeszcze wówczas pieczołowicie pielęgnowano naukę języków starożytnych, zwłaszcza łaciny. Co więcej, Kastner nie ograniczał się tylko do mechanicznego przepisywania oryginalnych dokumentów, z którymi pracował. Niemal każdy z nich poddawał krytyce, czego dowodem mogą być liczne notatki/uwagi na marginesach lub na końcu przepisanego tekstu. Mają one z reguły charakter mniej lub bardziej obszernych wyjaśnień i uzupełnień do treści w oryginalnym dokumencie. W niektórych przypadkach skreślał zapisane wcześniej na marginesie notatki i obok sporządzał nowe, dodając więcej szczegółów lub precyzyjniej opisując co na przykład pod daną datą się wydarzyło. W uwagach tych tłumaczył również powody naniesionych poprawek. Dopiski te świadczą ponadto o przeprowadzanej niekiedy przez Kastnera konfrontacji teksu oryginalnego z powstałą już wcześniej kopią, by prostować w razie potrzeby błędy kopisty. Szeroka wiedza na temat, którym się zajmował, pozwalała mu też na uzupełnianie dat w przepisywanym tekście, jeśli w oryginale ich brakowało. Odpisy zawierają wreszcie źródła pochodzenia oryginału, a w nawiasach na końcu przepisanego tekstu podany jest czasem rok, w którym przepisano dokument lub dodatkowa uwaga czy notatka odnosząca się bezpośrednio do niego. Uwagi te mają niekiedy charakter techniczny. Kastner korygował w ten sposób także swoich pomocników a nie można wykluczyć, że również samego siebie. Spuścizna Kastnera zdominowana jest tematyką kościelną. Nawet jeśli odtwarzał on historię Nysy, robił to z reguły poprzez pryzmat nyskiego kościoła i ludzi z nim związanych m.in. w formie mniej lub bardziej obszernych biogramów kolejnych biskupów wrocławskich czy kanoników i proboszczów. Kastner skrupulatnie odnotowywał każde nazwisko, które nawet w najmniejszym stopniu zasłużyło się dla diecezji lub Nysy. Znajdziemy wśród nich nie tylko hierarchów kościelnych, lecz także składy chórów nyskiego kościoła lub kandydatów na księży, a nawet luźne kartki z obliczeniami matematycznymi. Nie mają one oczywiście nic wspólnego z zawartością zbioru, nie powinny jednak dziwić jeżeli wiadomo, że Kastner wykładał m.in. matematykę. W wydawaniu wspomnianych prac, szczególnie tych obejmujących dzieje kościoła, wsparcia finansowego udzielało Kastnerowi najpewniej również biskupstwo we Wrocławiu. Świadczyć może o tym pośrednio jego list do biskupstwa z 1863 r., jaki skierował wraz z trzecim tomem serii "Archiv für die Geschichte des Bisthums Breslau". Czytamy w nim m.in. o prośbie wsparcia finansowego na potrzeby prac i wydania czwartego tomu tej serii. Przegląd zbioru rękopisów Augusta Kastnera świadczy o niezwykle sumiennie i profesjonalnie wykonanej – wręcz mrówczej – pracy jego twórcy. Pracy, która była niewątpliwie jego wielką pasją. August Kastner zmarł 5 kwietnia 1872 r. Spoczął na cmentarzu przy kościele św. Rocha i św. Sebastiana w Nysie w części północnej cmentarza. Praca Augusta Kastnera w Archiwum Miejskim w Nysie oraz jego spuścizna zostały wykorzystane i docenione w okresie międzywojennym przez nyskiego archiwistę Ericha Grabera. Jemu to powierzono zadanie przygotowania materiałów do trzydziestego szóstego tomu „Codex Diplomaticus Silesiae”, poświęconemu niepaństwowym archiwaliom dokumentującym dzieje Nysy. Graber wykorzystał także spuściznę Kastnera. W przedmowie do owego tomu wspomniał o wielkich zasługach, jakie Kastner położył w porządkowaniu dokumentów do dziejów miasta Nysy, podkreślając przy tym dużą wartość samej spuścizny Kastnera. Graber zaznaczył ponadto, iż Kastner sporządził wypisy nyskich ksiąg miejskich, co okazało się mieć pierwszorzędne znacznie, gdyż oryginały tych ksiąg się nie zachowały. Wypisy te znajdują się nota bene w spuściźnie Kastnera. Wykaz prac Augusta Kastnera 1. Die Vorgänge in und bei der Stadt Neisse in der Zeit, als dieselbe preussisch wurde (1741), Verhandlundlungen der philomathie Gesselschaft zu Neisse 1854-1855, s. 25–31. 2. Archiv für die Geschichte des Bisthums Breslau, Bd. 1, Beiträge zur Geschichte des Bisthums Breslau von 1500 bis 1655, Neisse 1858. 3. Archiv für die Geschichte des Bisthums Breslau, Bd. 2, Geschichte und Beschreibung des fürstlichen jungfräulichen Klosterstiftes Cistercienser Ordens in Trebnitz [...], Neisse 1859. 4. Archiv für die Geschichte des Bisthums Breslau, Bd. 3, Actenmässige Beiträge zur Geschichte des Bisthums Breslau von 1599 bis 1649, Neisse 1863. 5. Archiv für die Geschichte des Bisthums Breslau, Bd. 4, Geschichte der Stadt Neisse mit besonderer Berücksichtigung des kirchlichen Lebens in der Stadt und dem Fürstenthume Neisse, T. 1, Bd. 3, Geschichte des Pfarrgymnasiums bei der Pfarrkirche zum heiligen Jacobus in Neisse. Geschichte des bischöflichen Clericalseminariums in Neisse von 1575 bis 1656 und Geschichte der Neisser Pfarrbibliothek, Neisse 1866. 6. Chronik der jetztigen Gymnasialkirche der Himmelfahrt Mariens in Neisse, „Schlessischer Kirchenblatt”, Jg. 27 (1861), s. 29–33. 7. Chronik der Parochie und Curatie Altstadt Neisse, „Schlesischer Kirchenblatt”, Jg. 28 (1862), s. 613. 8. Wenzel Cromer von Knippendorf Bichöflicher Kanzler Rath und Hauptmann auf Freiwaldau, Verfasser der schlesischen Geschichte und sein Testament, „Denkschrift der Philomatie Neisse” 1863, s. 137–158. 9. Geschichte der Apotheken der Stadt Neisse (Neisse 1865), „Bericht der Philomatie in Neisse” 1865, s. 1–22. 10. Beispiele früherer Sitte und Rechtspflege, „Bericht der Philomatie in Neisse” 1867, s. 69–73. 11. Eine Urkunde zur Geschichte der Neisser Erbvogtei (Neisse den 23. Mai 1315), „Bericht der Philomatie in Neisse” 1867, s. 64–67. 12. Fünf Urkunden über den Bürgerwalde der Stadt Neisse bei Rothhaus mitgetheilt von August Kastner, „Bericht der Philomatie in Neisse”1869, s. 116–122. 13. Engelmann Johann Adolf: Tagebuch über die Belagerung von Neisse 1807, „Bericht der Philomatie in Neisse” 1872, s. 54–152. 14. Der Glockenturm (des Saint Jacobus – Pfarrkirche zu Neisse) bisher uneröffentlich Manuscript mitgetilt von Stadtarchiv Neisse, Festbeilage der Neisser Zeitung von 10. August 1930, s. 6–7 (wydanie pośmiertne w 120 rocznicę urodzin Kastnera).
Border dates:
[1251]1810-1872 [1945]
Classification:
archiwa prywatne i spuścizny
Creator's name:
August Kastner
Dates:
1251-1945.
Former name:
Zbiór rękopisów Augusta Kastnera
Foreign language name:
Languages:
włoski, niemiecki, łaciński, jidysz, hebrajski, francuski, czeski
Availability:
Available in full
Total archival files:
138
Total archival files processed:
0
Total archival files without records:
0
Total linear metres
3.39
Total linear metres processed
0.0
Total linear metres without records
0.0
Total archival files:
0
Total files:
0
Total size (in MB):
0.0
Total documents
0
Total cases
0
Total classes
0
Total archival files:
0.0
Total running meters :
0.0
Dates of non-archival documentation :
Name | Quantity Inventory | uwagi |
---|---|---|
Electronic archive inventory approved | No data |