Akta urodzeń, małżeństw, zgonów 1890-1914 sygn. 1-25, nab. 5616/2018 - 30 j.a. akta urodzeń, małżeństw, zgonów z lat 1826-1880, scalenie z zesp. 4/539/0, sygn.26-55

Parafia Prawosławna pw. Przemienienia Pańskiego w Drohiczynie Ruskim (zwanym też Ruską Stroną). W księgach występują wpisy dotyczące mieszkańców: osady Drohiczyn, Ruskiej Strony, Bużysk, wsi Góry. Na przełomie XV i XVI w. na Ruskiej Stronie za Bugiem powstał klasztor prawosławnych mnichów. W zespole klasztornym główną świątynią była cerkiew Przemienienia Pańskiego - Spasa. Prócz niej do klasztoru należała również cerkiew parafialna pw. św. Eliasza.1659r. król Jan Kazimierz potwierdził dawne prawa klasztoru Przemienienia Pańskiego, 1656-1657- monaster wraz z cerkwią św. Spasa został spalony. Pod koniec I Rzeczypospolitej na Ruskiej Stronie znajdowało się jedynie 30 drewnianych domów i monaster z cerkwią św. Spasa. III rozbiór podzielił miasto Drohiczyn. Od 1795r. funkcjonowały dwa miasta o nazwie Drohiczyn- prawobrzeżna znajdowała się w Prusach, lewobrzeżna pod władzą Austrii. W 1807r. mocą traktatu tylżyckiego miasto prawobrzeżne znalazło się w Imperium Rosyjskim, a w 1809r. lewobrzeżna część miasta znalazła się w granicach napoleońskiego Księstwa Warszawskiego. W 1805r. pożar, w 1813r. powódź zniszczyły lewobrzeżną część miasta, którą w 1863r. przekształcono w wieś pod nazwą Ruska Strona, jednak większość mieszkańców przeniosła się na skraj gruntów i założyła wieś Góry. Należała do gminy Korczew powiatu sokołowskiego. Parafia i cerkiew pozostały do 1915r, kiedy w trakcie działań wojennych Kozacy zniszczyli wieś, a mieszkańców zmuszono do wyjazdu do Rosji. Część z nich wróciła (w 1921r - 16 mieszkańców), ale należeli do parafi prawosławnej św. Mikołaja w Drohiczynie prawobrzeżnym (tzw. Lackim). Parafia należała do Chełmsko-Warszawskiego Prawosławnego Konsystorza z biskupem lubelskim na czele z siedzibą w Chełmie, "Sedleckogo Błagoczinia", które obejmowało parafie Hołubla (360 wiernych), Gródek (625 w.) , Drohiczyn (158w), Łosice (795), Łuków (453w), Łysów (761w) Próchenki (1479w), Rogów (389w), Seroczyn (525w), Sokołów (1603w), Czekanów (159w), Czołomyje (1201w), Szkopy (566w), Węgrów (260w), cerkiew siedlecka (1285) (dane na podst. Pamiatnaja Kniżka Sedleckoj Gubernii 1895, 1896). Pop- Nazary Witorzyński, Na mocy art.. 69 konstytucji z 1807r wprowadzony został w Księstwie Warszawskim Kodeks Napoleona, a wraz z nim urzędy i księgi stanu cywilnego. Dekret Króla Saskiego Fryderyka Augusta z 23.02. 1809r. regulował sposób prowadzenia akt stanu cywilnego (Dz PKW nr 9/10 art.. 1-12). W zasadzie księgi mieli prowadzić świeccy urzędnicy, w praktyce obowiązki te powierzono duchownym. Na mocy Kodeksu Cywilnego Królestwa Polskiego (Postanowienie Rady Administracyjnej z 3.11. 1825 Dodatek do rozdz. IV Dz. P. KP T.10) w 1825r akta stanu cywilnego złączono z księgami kościelnymi. Proboszcz parafii był jednocześnie urzędnikiem stanu cywilnego. Przepisy szczegółowo regulowały sposób prowadzenia ksiąg, ich kontroli (2 egz. protokółu sprawdzenia akt). Księgi prowadzono w formie duplikatów służących do zapisywania urodzeń, małżeństw, zgonów z jednego roku lub unikatów, gdzie zapisywano jeden rodzaj zdarzeń (tylko urodzenia, tylko małżeństwa, tylko zgonu) w jednej księdze z kilku lat aż do wyczerpania kart. Duplikaty przechowywały archiwa hipoteczne sądu pokoju, drugi w miejscu tworzenia. Nadzór nad księgami stanu cywilnego prowadzonymi przez proboszcza sprawował dziekan danego dekanatu oraz władze sądowe. Rada Państwa 04.06.1901r zwolniła sędziów pokoju z tego obowiązku (Zb. Pr i Rozp. Nr 67 poz.1346). 24.06.1836 ukazało się prawo o małżeństwie (DzP KP T.18), które skutki cywilne zawarcia aktu oddawało sądom cywilnym, ograniczało swobodę wyznania dzieci z małżeństw mieszanych - katolików z prawosławnymi (musiały przyjąć prawosławie). (od 1847r odstępstwo od prawosławia karano jako przestępstwo.) Od 1.01. 1868r na mocy rozporządzenia Komitetu Urządzającego księgi prowadzono w języku rosyjskim. Bibliografia: Prawo cywilne obowiązujace w guberniach Królestwa Polskiego T. I Petersburg 1875. Zbiór przepisów prawnych w sprawach rejestracji stanu cywilnego wydanych po odzyskaniu niepodległości państwowej Warszawa 1931opr. J. Litwin.

Mikrofilmy dla ksiąg z AP Białystok sygn. 26-55, nr mikrofilmów C 351, C 357-C360, C362-C372, C 5594-5606, C 5870.