Sprawy organizacyjne 1944-1953 30 j.a.; Zatargi zbiorowe i indywidualne 1944-1952 43 j.a.; Ochrona pracy kobiet i młodocianych 1944-1952 28 j.a.; Sprawy związków zawodowych 1944-1948 36 j.a.

Dnia 13 stycznia 1919 roku Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej powołało Inspekcję Pracy. Organami inspekcji były: główny inspektor pracy, inspektorzy okręgowi i obwodowi, kolegialne organy inspekcji pracy (centralny i okręgowe). Główni inspektorzy pracy oraz inspektorzy okręgowi i obwodowi mianowani byli na wniosek Ministra Pracy i Opieki Społecznej. Główny Inspektor Pracy nadzorował i kierował czynnościami podległych mu inspektorów. Inspektorzy okręgowi i obwodowi nadzorowali wykonania przez przedsiębiorców i robotników przepisów określających ich wzajemny stosunek i obowiązki, nadzorowali przedsiębiorstwa w zakresie pracy małoletnich pracowników. Byli arbitrami w sprawach spornych między pracownikiem a pracodawcą. Inspektor pracy miał prawo stosowania kar grzywny lub też poprzez sąd kary więzienia. Inspektor pracy wydawał opinie w sprawie otwarcia i przebudowy zakładów przemysłowych, zatrudniających więcej niż 5-ciu robotników z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy. Od nakazu inspektora pracy można było się odwołać do Komisji przy Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. Z inspekcją współdziałały organa policji państwowej i władze samorządowe. Informowały one inspekcję o przekroczeniach przepisów normujących stosunki pracy, sporządzały protokóły wykroczeń, na wniosek inspektora sprawdzały wykonanie przepisów o czasie pracy i zatrudnieniu kobiet i młodocianych. Inspektor pracy kontrolował ilość godzin pracy na dobę, kontrolował pracę nocną, wprowadzał zakazy tej pracy lub w koniecznych wypadkach udzielał zezwoleń na pracę nocną na podległym mu terenie. Kontrolował zakłady państwowe, spółdzielcze i prywatne oraz instytucje rolne państwowe, spółdzielcze i prywatne gospodarstwa. Szczególną opieką otaczał inspektor pracy zakłady zatrudniające ponad 50-ciu pracowników. Inspektor utrzymywał stały kontakt z Ubezpieczalnią Społeczną, otrzymywał od niej wykazy zatrudnionych młodocianych. Często interweniował w zakładach pracy w sprawie badań lekarskich pracowników, wysyłania młodocianych do szkoły a także w obronie krzywdzonej młodzieży. Sprawy między pracodawcą a pracownikiem inspektor pracy rozstrzygał sam, albo powoływał Komisje Rozjemczą, której przewodniczył a w skład której wchodzili przedstawiciele Związków Zawodowych oraz przedstawiciele Starostwa. Wyrok komisji był prawomocny. W 1928 roku teren Rzeczypospolitej Polskiej podzielony został na XII Okręgów, które dzieliły się na Obwody. Razem było 65 Obwodów Inspekcji Pracy. Województwo lubelskie wraz z wołyńskim stanowiło V Okręg. Okręg V dzielił się na 6 obwodów (26,27,28 z województwa lubelskiego). Obwód 27 miał siedzibę w Zamościu, obsługiwał powiaty: biłgorajski, hrubieszowski, tomaszowski i zamojski. Obwód 26 miał siedzibę w mieście Lublinie a 28 w Chełmie Lub. Z dniem 11 IX 1944 r. pismem Resortu Pracy i Opieki Społecznej i Zdrowia PKWN w Lublinie zmieniono podział terytorialny i w zakresie 27 obwodu oprócz powiatów: biłgorajskiego, tomaszowskiego i zamojskiego znalazł się powiat krasnostawski, powiat hrubieszowski przeszedł do Obwodu 28 w Chełmie Lub. W styczniu 1948 r. w związku z nowym podziałem kraju na okręgi w Zamościu ustanowiono 26 obwód, w Lublinie 25 a w Chełmie Lub. 27. Do dnia 31 grudnia 1945 r. Inspektorem Pracy 27 Obwodu w Zamościu był Witold Ancuta. Od 1 stycznia 1946 roku urząd przejął Ludwik Kopczyński, sprawował funkcję inspektora do września 1950 roku. Po nim obowiązki inspektora pracy pełnili kolejno Henryk Rudziński i Konstanty Studziński. [na podstawie wstępu do inwentarza]