Akta hipoteki wojewódzkiej: hipoteka wielkiej własności ziemskiej, kolonii, folwarków i własności drobniejszej wydzielonej z wielkich majątków 1805-1946[1975] 1485 j.a.; Akta hipoteki powiatowej: akta hipoteczne nieruchomości miejskich i drobnej własności 1824-1973 851 j.a.

Wprowadzenie w Księstwie Warszawskim prawa obowiązującego – Kodeksu Napoleona i przepisów z zakresu hipoteki francuskiej nie było przystosowane do panujących stosunków społeczno – ekonomicznych. Według tego prawa dla uzyskania własności nie wymagano wpisywania aktów w księgach. Na podstawie tego prawa utworzono przy Trybunale Cywilnym Lubelskim Urząd Konserwatora Hipotek województwa lubelskiego, gdzie prowadzono księgi ingrossacji, intabulacji i ekstabulacji, stanowiące dawną hipotekę województwa lubelskiego. Konserwator hipoteczny prowadzący powyższe księgi nie badał legalności i zasadności dokumentów stanowiących podstawę wpisów. Wpisy hipoteczne w myśl tego prawa stanowiły przywilej i hipotekę przez 10 lat, po tym okresie, jeżeli nie zostały odnowione, uległy przedawnieniu. System hipoteczny i związana z nim ewidencja zapisów nie stanowiły zbytniej rękojmi. W 1815 r. podjęto kroki zmierzające do zreformowania systemu hipotecznego opartego oprawa francuskie. Reformę tego systemu przeprowadzono uchwałą sejmową z 14/26 kwietnia 1818 r. w prawie o przywilejach i hipotekach. Prawo to regulowało wyłącznie wielką własność ziemską i nieruchomości miejskie. Instytucje hipoteczne ustanowiono w miastach, w których zasiadał trybunał. Zreformowane prawo hipoteczne oparto na zasadach przejrzystości, legalności i jawności wpisów, zagwarantowaniu bezpieczeństwa raz nabytego prawa. Nowością było postanowienie o zakładaniu oddzielnych ksiąg dla każdej nieruchomości. Uchwała sejmowa z 1/13 czerwca 1825 r. o prawie stanowczym o przywilejach i hipotekach miała na celu uzupełnienie prawa z 1818 r. w zakresie wierzytelności uprzywilejowanych, ustalenie i kontrolę prawa własności oraz uregulowanie stanu prawnego mniejszej własności ziemskiej. Według prawa z 1825 r. wpis prawa własności w księgach hipotecznych nie był obowiązkowy. Regulacja hipoteki następowała na wyraźny wniosek strony zainteresowanej. Na podstawie prawa z 1818 r. przy trybunałach cywilnych utworzono tzw. Hipotekę wojewódzką, zwaną później gubernialną, a następnie okręgową. Przy wydziałach hipotecznych trybunałów cywilnych działała zwierzchność hipoteczna wojewódzka. Hipoteka powiatowa „mała” utworzona na podstawie prawa z 1825 r. działała przy sądach pokoju, istniała również przy tych sądach zwierzchność hipoteczna powiatowa. Stanowili ją podsędek, pisarz i podpisarz. Wpisów do ksiąg hipotecznych dokonywał rejent na prośbę stron. Po reformie sądowej z 1876 r. wydziały hipoteczne istniały przy sądach okręgowych. Nominacji i dymisji konserwatorów (sekretarzy) hipoteki dokonywał prezes odnośnego sądu. Przepisy tymczasowe o urządzeniu sądownictwa w Królestwie Polskim z 1917 r. art. 18 Dz. Urz. Dep. Sprawiedliwości z 1917 r. nr 1, poz. 1 uznają istnienie wydziałów hipotecznych przy sadach okręgowych i pokoju, urzędujących na podstawie prawa z 1818 r. Z dniem 1 września 1917 r. przestał obowiązywać przepis z 1916 r. stanowiący o przyłączeniu wydziałów hipotecznych do sądów okręgowych (Dz. Rozporządzeń nr 54, rozp. 201). Przywrócone zostały hipoteki powiatowe we wszystkich miastach, w których poprzednio istniały przy sądach pokoju. W 1928 r. prawo o ustaleniu własności dóbr nieruchomych, o przywilejach i hipotekach utrzymuje istnienie hipotek przy sądach okręgowych. Pierwsze księgi większych dóbr ziemskich powiatu tomaszowskiego zakładane były w wydziale hipotecznym Trybunału Cywilnego Lubelskiego w 1823 r., oznaczonym jako termin regulacji hipoteki. Na podstawie prawa z 1825 r. powstała hipoteka powiatowa, w której obowiązki pisarza sprawował pisarz sądu pokoju. Wszelkich wpisów do ksiąg dokonywał rejent. Rejenci powiatowi mieli mniejsze uprawnienia niż rejenci gubernialni, wynikające m.in. z mniejszego terenu działania. Mogli wpisywać do ksiąg akty, spisywać akty dobrej woli tylko w miejscowościach należących do jurysdykcji sądów pokoju. Hipoteka powiatowa nie rozwijała się ze względu na brak przymusu zakładania hipoteki dla drobnej własności i konieczność uiszczania opłat. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 listopada 1946 r. o prowadzeniu dotychczasowych ksiąg hipotecznych (gruntowych, wieczystych) po dniu 31 XII 1946 r. nakazywało urządzenie dla każdego wykazu hipotecznego, przy każdym wpisie sporządzonym po 31 XII 1946 r. dalszego tomu w postaci nowej księgi wieczystej, w wypadku, gdy pierwszy wpis po tej dacie dotyczył przeniesienia całej nieruchomości do innej księgi, przeniesienie to ujawnia się w dotychczasowej księdze i zamykało się ją zgodnie a art. 27 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 listopada 1946 r. o urządzaniu i prowadzeniu ksiąg wieczystych. Księgi te przekazywano do archiwum zakładowego i wpisywano do repertorium "Ar". Natomiast na mocy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 lipca 1986 r. w prawie prowadzenia ksiąg wieczystych założonych przed dniem 1 stycznia 1947 r. oraz utraty mocy prawnej niektórych takich ksiąg urzędowemu zamknięciu (z mocy niniejszego rozporządzenia) podlegały te księgi sprzed 1 stycznia 1947 r., które w działach drugim, trzecim i czwartym nie zawierały żadnych wpisów dokonanych po powyższej dacie. Jednocześnie księgi te traciły moc prawną.