Rejestr biurowy (sygn. 1), skargi obywateli (sygn. 2, 4-7), księgi posiedzeń Komisji w 1906 r. (sygn. 3), wykazy uprawnionych do głosowania oraz uczestnictwa w zjazdach wyborców i pełnomocników miejskich i gminnych (sygn. 8-20, 22-26), informacje o przebiegu wyborów w powiecie (sygn. 21), dzienniki korespondencyjne (sygn. 27-28).

W roku 1904 wybuchła wojna rosyjsko-japońska. Wojna ta ujawniła słabość caratu, który w walce z Japonią poniósł szereg klęsk. W wyniku wojny nastąpiło ożywienie polityczne w Królestwie Polskim. Jesienią 1905 roku walki rewolucyjne w państwie rosyjskim osiągnęły szczytowe nasilenie. W dniu 30 października 1905 roku pod presją strajku powszechnego wydany został przez cara Mikołaja II manifest, który zapowiadał przeobrażenie Rosji w państwo konstytucyjne oraz wprowadzenie w państwie szeregu swobód obywatelskich. Władzę ustawodawczą i pewną kontrolę nad rządem sprawować miała Duma Państwowa wybrana na podstawie, zbliżonego do powszechnego, prawa wyborczego realizowanego systemem kurialnym. Według ustaw zasadniczych z maja 1906 roku, utwierdzających ścisły związek Królestwa z cesarstwem rosyjskim, także gubernie polskie zostały powołane do wzięcia udziału w parlamencie rosyjskim. Prawo wyborcze zostało w Królestwie Polskim skonstruowane nieco inaczej niż w samym cesarstwie, a to ze względu na brak samorządu, który istniał już w tym czasie na ziemiach rosyjskich. Pierwotnie Królestwo wysyłało 36 posłów w stosunku do 524 z całego państwa. Ukaz z 1907 roku zmniejszył tę reprezentację do 12 mandatów na 478 członków Dumy, przy czym 2 mandaty otrzymała mniejszość rosyjska w Warszawie i na Podlasiu. Ordynacja wyborcza przewidywała głosowanie tajne, równocześnie przyjęła ona zasadę dwu, trój, a nawet czterostopniowości wyborów. Wyborców w Królestwie podzielono na kurie: wielkiej i średniej własności ziemskiej, miejską, wiejską i robotniczą. I. Kuria własności ziemskiej – udział w zjazdach prawyborczych przyznano osobiście właścicielom i dożywotnikom ziemskim, posiadającym więcej niż 100 dziesięcin ziemi oraz administratorom i dzierżawcom dóbr, którzy mieli pisemny akt umowy dzierżawnej lub plenipotencji, posiadaczom terenów górniczych oraz właścicielami innych majątków nieruchomych z wyjątkiem zakładów przemysłowo-handlowych, o ile wartość nieruchomości wynosiła powyżej 15 tys. rb. II. Kuria miejska – miasta z wyjątkiem Warszawy i Łodzi. Zebrania prawyborców miały odbywać się w miastach powiatowych lub w innych wyznaczonych przez komisje powiatowe. Prawo wyborcze przyznano właścicielom nieruchomości, o ile płacili podatek państwowy lub miejski, przedsiębiorcom handlowo-przemysłowym, posiadającym świadectwa handlowe oraz osobom mającym własne mieszkanie. III. Kuria włościańska (wiejska) – wybory trzystopniowe. Zebrania gminne wybierały pełnomocników, po 2 od zebrania, a ci dopiero na zebraniu powiatu pod przewodnictwem sędziego pokoju dokonywali wyboru wyborców. Nowela z 24 grudnia 1905 r. dodała w Warszawie i Łodzi oraz w guberniach warszawskiej i piotrkowskiej IV kurię – robotniczą. Wybory w niej były dwustopniowe, przyznano prawo głosu robotnikom w przedsiębiorstwach fabryczno-przemysłowych, górniczych, metalurgicznych i warsztatach kolejowych, o ile przedsiębiorstwa zatrudniały więcej niż 50 robotników. Na terenie powiatów powołane zostały w celu przeprowadzenia wyborów Powiatowe Komisje do Spraw Wyborów do Dumy. Wyborów dokonywano do kolejnych Dum Państwowych I, II, III i IV kadencji w latach 1906 – 1912. Oprac. Marek Wojtylak

IZA - inwentarz skarbowy