I. Akta łowickie: Muzeum Starożytności i Pamiątek Historycznych i Muzeum Miejskiego im. W. Tarczyńskiego w Łowiczu 1905-1937: spisy inwentarzowe i przedmiotowe muzeum, skorowidze szaf katalogowych, wykazy zwiedzających, księgi kasowe (sygn. 1-11). Akta osobiste Tarczyńskiego i jego rodziny 1881-1936: podziękowania, dyplomy, zaświadczenia, fotografie, w tym związane z działalnością w Ochotniczej Straży Ogniowej, rękopisy prac (sygn. 12-28). Przywileje dla miasta Łowicza i inne dokumenty wydane przez prymasów 1633-1862: wykazy przywilejów, inwentarze dóbr, pokwitowania dziesięcin, akta Komisji Dobrego Porządku (sygn. 29-36). Akta sądów grodzkich i starościńskich 1641-1865: księgi posiedzeń i uchwał, postanowienia burmistrzów, kwity i asygnaty podatkowe (sygn. 37-44). Akta cechowe 1652-1830: kopie przywilejów, księgi przychodów i wydatków, wykazy członków, korespondencja w sprawie ograniczeń dla Żydów (sygn. 45-57). Akta z okresu zaboru pruskiego 1791-1794: postanowienia władz, świadectwa rzemieślnicze, sprawozdanie z działalności manufaktury płótna, dokumenty rodziny Szabrańskich (sygn. 58-64). Akta rodziny Zawadzkich 1772-1918: kronika rodzinna i społeczna, dowody działalności kupieckiej (nadania, nominacje i przywileje), taryfy jarmarczne, testamenty, akty notarialne (sygn. 65-82). Akta z okresu Księstwa Warszawskiego 1806-1866: taryfy wydatków armii napoleońskiej, zestawienia rachunkowe kosztów stacjonowania w mieście żołnierzy francuskich, w tym tabele furażu, kosztorysy przebudowy budynków kościelnych i wystawienia koszar (sygn. 83-95). Różne dokumenty łowickie z lat 1650-1920: listy Andrzeja Kazimierza Cebrowskiego, aptekarza i lekarza prymasów, korespondencja starostów łowickich, projekty regulacji rzeki Bzury, dokumenty osobiste F. Eichhorna – budowniczego powiatowego, inwentarze kościołów, sprawy działalności stowarzyszeń, w tym Koła Polskiej Macierzy Szkolnej i PCK, dokumenty komitetów wyborczych do Dumy Państwowej (sygn. 96-128). II. Dokumenty do dziejów Polski Okres staropolski 1677-1837: korespondencja dygnitarzy Kościoła i państwa, kopie przywilejów królewskich i arcybiskupich, akta sądowe, akta byłych miast Głowna i Soboty, wizytacje kościołów, testamenty (sygn. 129-169). Księstwo Warszawskie 1807-1815 [1830]: odezwy i proklamacje dowódców wojsk i Rady Stanu, zbiory przepisów i ustaw dla administracji skarbowej, akty nominacji wojskowych (sygn.170-183). Królestwo Kongresowe 1815-1830 [1855]: dokumenty służby wojskowej, druki sejmowe, manifesty i proklamacje carów Mikołaja I i Aleksandra II (sygn. 184-206). Powstanie Listopadowe [1817] 1830-1831] 1840: rozkazy gen. J. Chłopickiego i M. Radziwiłła, rozporządzenia Rządu Narodowego, rozkazy i korespondencja gen. S. Klickiego - Naczelnego Wodza Sił Zbrojnych na lewym brzegu Wisły (sygn. 207-214). Królestwo Polskie 1837-1861: manifesty, odezwy i rozporządzenia władz rosyjskich, w tym namiestników Królestwa, wykaz poddanych pod sąd za udział w powstaniu (sygn. 215-224). Powstanie Styczniowe [1861] 1863-1864 [1914]: opis wypadków warszawskich 1861 r., w tym fotografie uczestników manifestacji, odezwy namiestników, reskrypty carskie, listy osób pozbawionych szlachectwa (sygn. 225-231). Różne dokumenty z lat 1837-1918: opis statystyczny Mińska Mazowieckiego, akta sprzedaży i kupna dóbr Wąsewo i Świątniki na Kujawach, dokumenty Towarzystwa Rolniczego, rozporządzenia i okólniki władz kościelnych (sygn. 232-240). III. Zbiory biblioteczne Łowickie 1858-1935: katalogi wystaw rolniczych w Łowiczu, wycinki z gazet dotyczących Łowicza i regionu, ogłoszenia, odezwy i klepsydry, dokumenty wyborów samorządowych w Łowiczu, wyborów do Sejmu Ustawodawczego w 1919 r., Sejmu i Senatu w 1923, 1928, 1930 i 1935 r. (sygn. 241-251). IV. Inne 1740-1941: Geografia historyczno-polityczna wszystkich części świata Władysława Łubieńskiego, konstytucje sejmowe, sprawozdania Rady Stanu, egzemplarze prasy codziennej, wycinki z gazet, kalendarze domowe i gospodarskie, karty pocztowe i fotografie, afisze i programy teatralne, wydawnictwa autorstwa Hipolita Bogumiła Tarczyńskiego (sygn. 252-402); notatnik osobisty W. Tarczyńskiego materiały związane z historią straży, korespondencja Mariana Tarczyńskiego z córką Anną (sygn. 403-407), fotografie i dokumenty osobiste Mariana i Jadwigi Tarczyńskich, kronika dziejów Łowicza pierwszych 9 miesięcy Wielkiej Wojny 1914-1915 (sygn. 408-411), list do syna Mariana z 1903 r. (sygn. 413), dokumenty z niewoli niemieckiej 1915-1916 (sygn. 412, 414-415), odpis aktu notarialnego darowizny muzeum z 1927 r. (sygn. 416). Oprac. Marek Wojtylak

Władysław Tarczyński urodził się w Płocku w 1845 r. w rodzinie, której namiętnością było kolekcjonerstwo. Zarówno ojciec Kazimierz, jak i brat Franciszek znani byli ze swych pasji, pierwszy do kolekcjonowania monet, drugi do zbierania archeologicznych i historycznych pamiątek. Szczególnie dużo zebrał ich Franciszek w czasie pobytu na Syberii, gdzie przebywał jako zesłaniec po upadku powstania styczniowego. Władysław Tarczyński po ukończeniu Szkoły Realnej w Płocku przeniósł się i osiadł na stałe w Łowiczu w 1862 r. Tu też rozpoczął swą pracę zawodową jako stroiciel fortepianów (ojciec Władysława był właścicielem fabryki fortepianów). Treścią jednak całego jego życia stała się praca społeczna. W 1879 r. założył i prowadził wspólnie razem z żona Marią z Karpowiczów pierwszą w mieście bezpłatną wypożyczalnie książek. Był członkiem założycielem Ochotniczej Straży Pożarnej w 1879 r. Przeszedł w niej wszystkie stopnie od szeregowca do prezesa, był ponadto projektodawcą strażackiego wozu rekwizytowego. O ile w służbie strażackiej wiodło się dobrze Władysławowi, to jako bibliotekarza zaczęły go gnębić kłopoty, z zakazem prowadzenia wypożyczalni i zamknięciem jej przez władze carskie w 1885 r. W r. 1894 Władysław Tarczyński został członkiem Archikonfraterni Literackiej przy kościele metropolitalnym św. Jana w Warszawie. Wiele pisał - były to zarówno artykuły zamieszczane w miejscowej prasie, jak i większe próby literackie, niskiego jednak lotu. Do tych ostatnich należą: „Łowicz. Wiadomości historyczne”, „Pomoc cierpiącym, nabożeństwa żałobne”. Kolejną cezurą w życiorysie Władysława Tarczyńskiego był 1901 r., w którym organizował Towarzystwo Wzajemnego Kredytu i został członkiem zarządu Towarzystwa Pomocy dla Biednych. Brał także czynny udział w pracach łowickiego koła Polskiej Macierzy Szkolnej, należąc od 1905 do 1907 r. do sekcji odczytowej i zarządu, oraz koła Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Przede wszystkim jednak wzorem ojca i brata był namiętnym kolekcjonerem. Wykonywany przez Tarczyńskiego zawód umożliwiał mu nawiązywanie kontaktów z bliskimi i odległymi dworami i rodzinami mieszczańskimi, przechowującymi w swych domach liczne, stare pamiątki rodzinne, posiadające niekiedy duże znaczenie historyczne. Ciesząc się szacunkiem swych klientów, otrzymywał od nich w darze przedmioty i akta dla swych zbiorów. Wszelkie otrzymane przedmioty określał wspólną nazwą „Starożytności”. Od 1905 r. opisywał je dokładnie w księdze inwentarzowej. W krótkim też czasie mała kolekcja prywatna rozrosła się do 1000 pozycji inwentarzowych. Tarczyński nadał im nazwę „Zbiory Starożytności Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu”. We wrześniu 1906 r. uzyskał dla swych zbiorów i muzeum zezwolenie od Warszawskiego Generała-Gubernatora. Dnia 22 kwietnia 1907 r. Muzeum Starożytności i Pamiątek Władysława Tarczyńskiego w Łowiczu zostało udostępnione publiczności, najpierw w budynku Ochotniczej Straży Ogniowej, a następnie Towarzystwa Wzajemnego Kredytu. Kres doskonale rozwijającej się nowej instytucji w Łowiczu położyła I wojna światowa. Tarczyński wraz ze swym zięciem Emilem Balcerem znaleźli się w obozie jenieckim w Niemczech. Po powrocie w r. 1916 przystąpił Tarczyński do restauracji zdewastowanej kolekcji. Pomimo śmierci żony Marii i syna Władysława-Kazimierza, inżyniera wydziału przedsiębiorstw miejskich m. st. Warszawy w r. 1916 oraz podeszłego już wieku, nadal uzupełniał swą kolekcję. Krótko przed śmiercią przekazał swe zbiory swym dzieciom Marianowi i Jadwidze z Tarczyńskich Balcerowej oraz zięciowi Emilowi. Wolą Tarczyńskiego było, aby zgromadzone przez niego pamiątki służyły Łowiczowi i nigdy nie były rozproszone. Władysław Tarczyński zmarł 6 października 1918 r. i został pochowany na cmentarzu Emaus w Łowiczu w wieku 73 lat. Oprac. Marek Wojtylak

Zespół częściowo zmikrofilmowany - sygn. 1-260, 383 i 402, nr mikr. 13599-13860; IZA - inwentarz skarbowy