Muzeum Powiatowe w Nysie jest najstarszą instytucją muzealną na Śląsku Opolskim. Powstało w 1897 r. z inicjatywy Towarzystwa Sztuki i Starożytności w Nysie, którego pierwszym przewodniczącym został Johannes Hellman (1840-1924). Patronat nad Towarzystwem objął biskup wrocławski kardynał Georg Kopp, a po jego śmierci kardynał dr Adolf Bertram. Towarzystwo skupiało przedstawicieli wielu profesji i grup społecznych ówczesnej Nysy: urzędników, nauczycieli, duchownych, właścicieli ziemskich i rzemieślników. Działalność prowadziło dzięki składkom członkowskim, darowiznom, dotacjom władz miasta oraz Ministerstwa Wyznań i Oświaty. Na siedzibę muzeum przeznaczono budynek "Starej Komendantury" nyskiego garnizonu - barokowy pałacyk przy obecnej ul. Grodzkiej. Początkowo Towarzystwo dysponowało 4 salami wystawienniczymi. W związku z rosnącą liczbą zbiorów (dzięki zakupom oraz darowiznom osób prywatnych i instytucji), w 1916 r. muzeum otrzymało w użytkowanie cały gmach Komendantury – 18 pomieszczeń ekspozycyjnych i biurowych. Na cele wystawiennicze przeznaczano również korytarz, sień i klatkę schodową. Jednostka znajduje się w zespole Akta miasta Nysy (E. Kucia, Historia Muzeum, www.muzeum.nysa.pl)