Pierwsze ślady obecności bazylianów w Chełmie pochodzą z lat 30. XVII w. W 1638 r. biskup unicki Metody Terlecki rozpoczął przebudowę katedry połączoną z rozbudową kompleksu monasterskiego, rok później tworząc przy nim gimnazjum prowadzone przez bazylianów. Sam klasztor został wzniesiony w l. 1640-49. W drugiej połowie XVII w. klasztor był głównym ośrodkiem monastycznym diecezji chełmskiej, a jego rolę umocniło utworzenie nowicjatu bazyliańskiego oraz coraz większy kult ikony Matki Boskiej Chełmskiej. Wraz z rozbiorami Rzeczypospolitej monaster stracił na znaczeniu jako ośrodek religijny w skali całego państwa. Po likwidacji zgromadzenia i kasacie unii w 1875 r. klasztor zaadaptowano na mieszkania dla duchownych prawosławnych. Prezentowane materiały pochodzą z połowy XIX w. Źródło skanów: Akta miasta Chełma, Akta Szczególne Klasztoru Księży Bazylianów Chełmskich, sygn. 73.
