Referat Ogólno-Organizacyjny: normatywne,podział administracyjny, zjazdy i konferencje, osobowe 1944-1950 94 j.a.; Referat Budżetowo-Gospodarczy:normatywne,sprawy budżetowe 1945-1950 11 j.a.; Referat Społeczno-Polityczny: normatywne, wyznaniowe, narodowościowe, sprawozdania sytuacyjne, straty wojenne 1943-1950 116 j.a.; Referat Administracyjny: sprawy USC, konsularne, obywatelstwa, spis ludności 1944-1950 106 j.a.; Referat Karno-Administracyjny: rejestry spraw karno-administracyjnych 1944-1949 6 j.a.; Referat Wojskowy: rejestracja inwalidów wojennych 1944-1948 14 j.a.; Referat Opieki Społecznej: wykazy podopiecznych, sprawozdania, statystyka 1944-1949 32 j.a.; Referat Zdrowia: rejestracja personelu medycznego, zakłady lecznicze, higiena więzień, higiena przemysłowa, sprawy cmentarzy, choroby, sprawozdawczość i statystyka 1944-1950 37 j.a.; Referat Weterynarii: lecznica weterynaryjna, sprawozdania 1947-1948 9 j.a.; Referat Przemysłu i Handlu: normatywne, nadzór nad rzemiosłem, statystyka 1945-1950 56 j.a.; Referat Aprowizacjii: normatywne, kontyngenty, straty lud. z okresu wojny 1941-1949 52 j.a.; Referat Kultury i Sztuki: ochrona zabytków, sprawozdawczość 1945-1950 13 j.a.; Referat Odbudowy: normatywne, zniszczenia wojenne, budowa obiektów, statystyka [1934]1944-1950 78 j.a.; Referat Pomiarów: organizacyjne, grunty państwowe 1945-1948 11 j.a.; Referat Rolnictwa i Reform Rolnych: organizacja gospodarstw, statystyka, parcelacja, osadnictwo, repatriacja 1944-1951[1954] 164 j.a.; Dział Samorządowy: Ref. Administracji Samorządowej: okólniki i zarządzenia, protokóły posiedzeń, uchwały, regulaminy, sprawy osobowe, administracja majątkiem komunalnym, opieka społeczna, szpital, szkoły, sprawy likwidacji Domu Dziecka w Rogóźnie, statystyka, plany inwestycyjne 1944-1950 45 j.a.; Ref. Finansowo-Rachunkowy: budżety, sprawozdania, sprawy podatkowe, statystyka 1945-1949 46 j.a.; Ref. Inspekcji: sprawy terytorialne, protokoły inspekcji gmin, sprawozdania, inwentaryzacja majątku gminnego, danina narodowa, likwidacja zadłużeń wsi, sprawozdania z działalności gmin 1944-1950 170 j.a.; Związek Zawodowy Pracowników Państwowych: statut, protokóły, sprawozdania 1945-1949 17 j.a.; Liga Morska Zarząd Obwodu w Tomaszowie Lubelskim: korespondencja, ewidencja oddziałów 1945-1949 8 j.a.

Starostwa z lat 1944-1950 nie były urzędami nowymi, istniały one w okresie międzywojennym jako organy administracji ogólnej I instancji i skupiały w swoim ręku większość spraw. Starostwa powojenne zostały powołane do działalności na podstawie art.14 i 23 dekretu PKWN z dnia 23.11.1944 r. w sprawie organizacji i zakresu działania władz administracji ogólnej i samorządu terytorialnego. Starosta Powiatowy sprawował władzę na obszarze danego powiatu, podlegał mu odpowiedni zespół ludzi zorganizowanych w biuro starostwa. Na swoim terenie był przedstawicielem rządu oraz szefem resortów bezpośrednio zespolonych między innymi: zdrowia, kultury, przemysłowego itp. Przy pomocy biura starostwa załatwiał sprawy wynikające z jego funkcji jako przedstawiciela rządu i szefa administracji ogólnej, szczególnie sprawy kierownictwa i nadzoru podległych władz urzędów i organów. Starosta był mianowany na podstawie opinii Powiatowej Rady Narodowej, która też mogła zażądać jego ustąpienia. Udział Rady Narodowej w obsadzaniu stanowiska administracji ogólnej wprowadzony po 1944 roku uwydatnia ważną rolę rad w nowym ustroju. Podstawą organizacji pracy starostwa był szczegółowy podział czynności, obejmował on wyliczenie spraw i to stanowiło podstawę rzeczowego układu akt dla celów kancelaryjnych. Kategorie spraw jednorodnych pod względem prawnym i faktycznym łączono w jedną całość zwaną referatem. Podział na referaty ustalał wojewoda biorąc pod uwagę warunki miejscowe, stan liczebny i przygotowanie personelu, poza tym zakres czynności starostwa, obowiązujące ustawodawstwo itp. Początkowo w 1944 r. stosowano rzeczowy podział na Referaty: Ogólny, Ogólno-Organizacyjny, Bezpieczeństwa, Administracyjno-Prawny, Wojskowy, Karno-Administracyjny, Opieki Społecznej, Inwalidów Wojennych, referaty fachowe oparte na zawodowej wiedzy. Zarządzenie Wojewody Lubelskiego w sprawie Statutu Organizacyjnego Starostw Powiatowych Województwa Lubelskiego z 25.04.1945 r. wprowadziło podział na 16 referatów. Każdy z nich dzielił się na szereg działów rzeczowych, te z kolei dzieliły się na punkty. Podział ten stosowany był do końca 1946 r. Zarządzenie Wojewody Lubelskiego z 23.01.1947 r. o przepisach kancelaryjnych dla Starostw Województwa Lubelskiego wprowadziło zmiany w nazewnictwie niektórych referatów, inne zniesiono, powstały nowe, a także zaszły zmiany w podteczkach poszczególnych referatów. Zarządzenie z 29.12.1947 r. wprowadziło kolejne zmiany tj. w miejsce 15 referatów powstało 21 i zmieniono nazewnictwo części referatów. W związku z likwidacją Powiatowych Urzędów Ziemskich, zarządzeniem z 28.04.1947 r. o zespoleniu PUZ ze Starostwami, Wojewoda Lubelski spowodował , że weszły one wraz z całym aparatem administracyjnym i agendami w skład nowo utworzonego Referatu Rolnictwa i Reform Rolnych. Utworzono też Powiatowy Inspektorat Przysposobienia Rolniczego i Wojskowego. Ostatnia zmiana organizacji wewnętrznej w referatach dokonana została zarządzeniem Wojewody Lubelskiego z dnia 27.12.1948 r. Pierwszym starostą w Starostwie Powiatowym w Tomaszowie Lubelskim był Aleksander Gryniuk, zastępcą Fr. Kawecki. W latach 1946-1948 na starostę wybrano Eugeniusza Ziembę. W 1949 r. starostą został Leon Krzaczek i funkcję tą pełnił do 1950 roku, do ostatecznej likwidacji starostwa i powołania Prezydiów Powiatowych Rad Narodowych.[na podstawie wstępu do inwentarza]