I. Okres staropolski - 1584-1772 1. Księgi radzieckie, sygn.1-3 2. Księgi ławnicze, sygn. 4-19 II. Okres pruski - 1772-1920 1. Administracja ogólna, sygn. 20-21 2. Statystyka, sygn. 22-23 3. Administracja majątkiem miejskim, sygn. 24-32 a) hipoteki, sygn. 24-26 b) wyciągi z ksiąg katastralnych, sygn. 27-29 c) podział gruntów, sygn. 30-31 d) dzierżawy, sygn. 32 4. Sprawy finansowe, sygn. 33 5. Budownictwo miejskie, sygn. 34 6. Rzemiosło, sygn. 35 7. Oświata, sygn. 36-37 8. Sprawy wyznaniowe, sygn. 38-42 a) parafia katolicka, sygn. 38-39 b) cmentarze katolicki i ewangelicki, sygn. 40 c) gmina żydowska, sygn. 41-42 9. Zakłady miejskie- rzeźnia, sygn. 43-44 III. Okres dwudziestolecia międzywojennego 1. Administracja ogólna, sygn. 45-48 a) Rada Miejska, sygn. 45 b) protokoły z posiedzeń Magistratu, sygn. 46 c) sprawy kancelaryjne, sygn. 47 d) akta personalne burmistrza, sygn. 48 2. Finanse, sygn. 49-51 a) budżety, sygn. 49-50 b) zadłużenie miasta, sygn. 51 3. Gospodarka gruntami miejskimi, sygn. 52-54 4. Sprawy policyjno-porządkowe, sygn. 55-56 IV. Okres okupacji hitlerowskiej 1. Budżet, sygn. 57 2. Rejestr zameldowań i wymeldowań, sygn. 58

Kowalewo po raz pierwszy pojawiło się w źródłach, kiedy to Konrad, książe mazowiecki, 5 VIII 1222 r. nadał je biskupowi pruskiemu Chrystianowi. Biskup w 1230 r. odstąpił gród Krzyżakom. Z czasów budowy zamku, który był siedzibą komtura brak wiadomości. Wiemy, że istniał on już w czasie drugiego powstania pruskiego, kiedy to oblegał go wódz Bartów Diwan, który pod tym zamkiem poległ. W 1275 r. założono obok zamku miasto. W 1286 r. na wieść o najeździe Tatarów mieszkańcy miasta schronili się do zamku. W 1330 r. zamek i miasto przetrzymały oblężenie wojsk polskich. Po bitwie pod Grunwaldem dwaj rycerze Nicols Pfeilsdorf i Hans Polcko wydali miasto i zamek Polakom. Krzyżacy odzyskali Kowalewo w rok później. W 1422 r. miasto i zamek przez 3 i pół tygodnia bez powodzenia oblegali Polacy. Na początku 1454 r., przed 14 II Kowalewo znalazło się w rękach powstańców ze Związku Pruskiego. 28 V 1454 r. miasto złożyło przysięgę wierności Kazimierzowi Jagiellończykowi. Po bitwie pod Chojnicami król nakazał zburzyc zamek, ale nie wykonano tego rozkazu. Polacy zamienili miasto i zamek z przynależnymi do nich dworami, wsiami czynszowymi, młynami i posiadłościami zakonnymi na kompleks dóbr królewskich. Kowalewo stało się miastem królewskim, a zamek siedzibą starosty. Król nadał je za zasługi wojewodzie chełmińskiemu Gabrielowi Bażyńskiemu. W 1457 r. starostwo znalazło się w rękach czeskiej rodziny Czerwonków zwanych w połowie XVI w. Kowalewskimi. W 1611 r. na sejmie w Warszawie postanowiono, aby każdy z wojewodów w Prusach Królewskich obrał sobie jedno starostwo jako miejsce zamieszkania i urzędowania (wojewoda chełmiński starostwo kowalewskie). Jako przewodniczący sądu grodzkiego miał on utrzymywać pisarza grodzkiego, oraz przechowywać księgi i akta sądowe. Wkrótce jednak zaczęto zgłaszać żądania przeniesienia sądu grodzkiego czy to do Radzynia, czy Brodnicy. Do okresu rozbiorów nie uczyniono jednak tego. Od połowy XVII w. miasto zaczęło podupadać. W ruinę podupadł również zamek. Uchwałą sejmu pruskiego z 18 VII 1685 r. postanowiono go odbudować, ale nie uczyniono tego. W 1772 r., kiedy komisarze pruscy obejmowali miasto liczyło ono 34 dymy obywateli miejskich i 13 dymów zagrodników. Jedynym zakładem przemysłowym był browar eksploatowany kolejno przez mieszczan. Nie było ratusza, a posiedzenia rady odbywały się na ogół w domu burmistrza, a ławy sędziego. Po I rozbiorze Polski Kowalewo weszło w skład państwa pruskiego. 27 IX 1772 r. ostatni starosta kowalewski Franciszek Stanisław Czapski złożył przysięgę homagialną Fryderykowi II. Kowalewo wraz z dawnym województwem chełmińskim weszło w skład Rejencji Kwidzyńskiej. W grudniu 1806 r. do Kowalewa wkroczyły wojska francuskie. Miasto zostało włączone w skład tworzącego się wówczas Księstwa Warszawskiego i weszło do departamentu bydgoskiego, w niższej instancji zaś do podprefektury toruńskiej. W okresie tym zreorganizowano działającą od 1790 r. katolicka szkołę ludową w Kowalewie. Na początku 1813 r. Kowalewo zostało zajęte przez wojska rosyjskie. Na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego znalazło się ponownie pod panowaniem Niemców i Żydów. W 1824 r. otwarto szkołę ewangelicką. W 1869 r. poświęcono kościół ewangelicki. W 1833 r. Kowalewo utraciło prawa miejskie, które odzyskało w 1867 r. W końcu XIX w. zbudowano w Kowalewie szereg obiektów gospodarczych: w 1882 r. cukrownię, w 1894 r. -rzeźnie miejską, w 1896 r.- Spółdzielnię Mleczarską, w 1898 r. - gazownię. Przez miasto przebiegała również otwarta w 1900 r. linia kolejowa Bydgoszcz - Brodnica. W 1873 r. powstał Bank Ludowy grupujacy głównie Polaków. Na mocy Traktatu Wersalskiego Pomorze, a z nim i Kowalewo weszło w skład państwa polskiego. Przejęcie miasta przez Polskę odbyło się 19 I 1920 r. W pierwszym okresie po odzyskaniu niepodległości miasto przeżyło poważne trudności gospodarcze. Jego ludność liczyła w 1919 r. 3046 osób. W 1925 r. istniały w Kowalewie: cukrownia, cegielnia, fabryka nici i przędzalnia wełny, 3 tartaki, młyn parowy. W okresie Wielkiego Kryzysu zdemontowano urządzenia cukrowni i zamknięto 2 tartaki. Dość licznie reprezentowane było rzemiosło. Miasto posiadało Ośrodek Zdrowia. Działał tu także sąd grodzki. Ok..30% ludności miasta znajdowało pracę na miejskich gruntach rolnych. Okres największej prosperity dla miasta przypadał na lata 1925-1926. Regres nastąpił natomiast w okresie Wielkiegi Kryzysu. Miasto było dość poważnie zadłużone i zadłużenie to stale wzrastało dochodząc do 30% majątku miejskiego. W Kowalewie działały 2 banki: Bank Ludowy i K.K.O., którą jednak w 1938 r. zlikwidowano. W 1937 r. działało na terenie Kowalewa 7 towarzystw kościelnych, 4 charytatywne, 5 młodzieżowych, 2 śpiewacze oraz 23 humanitarno-społeczno-wychowawcze (organizacje szkolne, zawodowe, kolejowe, pocztowe i policyjne). W czasie okupacji hitlerowskiej Kowalewo włączono do okręgu Gdańsk - Prusy Zachodnie, rejencji kwidzyńskiej, i powiatu wąbrzeskiego. Ludność polska została poddana systematycznej eksterminacji. Do miasta przybywali też liczni Niemcy. W 1945 r. Kowalewo zostało wyzwolone przez Armię Radziecką.

Mikrofilmy nr 50267 - 50284, 50288