Ze względu na zawartość materiały archiwalne wytworzone w trakcie działalności Wojewódzkiego Zarządu Dróg Publicznych w Białymstoku możemy podzielić na dwie zasadnicze grupy tematyczne: akta związane z organizacją pracy i zarządzaniem jednostką oraz dokumentację merytoryczną dotyczącą konkretnych przedsięwzięć wykonywanych przez WZDP. W pierwszej grupie znaleźć możemy m.in. zarządzenia Dyrektora WZDP oraz jednostki nadrzędnej (CZDP), postanowienia, które zapadły na zjazdach, konferencjach i naradach roboczych oddziału wojewódzkiego oraz podporządkowanych mu powiatowych Rejonów Eksploatacji Dróg Publicznych. Znajdziemy tu głównie informacje dotyczące regulacji płac pracowników oraz procedur ich zatrudniania, notatki służbowe z działalności poszczególnych Rejonów WZDP, w których znajdują się zestawienia tabelaryczne dotyczące wykonania robót drogowych, stanu zatrudnienia i zaopatrzenia rejonów. Do grupy akt organizacyjnych zaliczyć należy również dokumentację kontroli (zarówno tych prowadzonych przez organy nadrzędne, jak i kontrolę podległych Rejonów), plany i sprawozdania (dotyczące stanu posiadania dróg i mostów, nakładów finansowych na ich remont, czy też roczne sprawozdania dla Głównego Urzędu Statystycznego) oraz preliminarze i bilanse budżetowe. Dość licznie reprezentowane są akta dotyczące regulacji stanu prawnego nieruchomości drogowych (49 j.a.). Odzwierciedlone są w nich postępowania wywłaszczeniowe nieruchomości na rzecz planowanych sieci dróg, czy też urządzeń drogowych. Dokumentacja merytoryczna wytworzona w trakcie działalności aktotwórcy to najobszerniejsza grupa akt prezentowanego zespołu (243 j.a.). Znajdziemy tu oprócz projektów technicznych budowy, przebudowy, czy też remontów poszczególnych odcinków dróg, również kosztorysy podstawowe i szczegółowe modernizacji dróg państwowych, a także protokoły ostatecznych odbiorów robót. Stosunkowo ciekawą podserię stanowią uzgodnienia budowy urządzeń i instalacji przydrożnych (w szerokim tego słowa znaczeniu). Możemy w nich poznać procedury współpracy z innymi organami państwowymi, a także projekty budowanych równolegle do dróg (a czasem i przecinających je) instalacji elektrycznych, wodno-kanalizacyjnych, oświetleniowych, skrzyżowań czy przejazdów kolejowych. Pozostała po Wojewódzkim Zarządzie Dróg Publicznych w Białymstoku dokumentacja stanowi niezwykle cenne źródło do badań nad historią i rozwojem regionu (sieci dróg, infrastruktury, a co za tym idzie i całego województwa). Niejednokrotnie materiały te zobrazowane są szkicami i wyrysami ocalałej po II wojnie światowej infrastruktury. Bardzo ciekawą, a zarazem niezwykle szczegółową wiedzę dostarczają jednostki aktowe, które dotyczą stanu posiadania dróg. Znajdują się w nich zestawienia tabelaryczne, w których wyszczególnione są rodzaje dróg i mostów budowanych od podstaw lub odcinków o odnawianej nawierzchni w danym roku. Wyliczenia obejmowały zarówno stan dróg w poszczególnych Rejonach jak i globalnie w całym województwie. Dok. drogowa, mostowa, budynków (techniczna)- nab.3623/2017r,nab.3629/2017r.; (aktowa)-nab.3624/2017r.,

Pożoga wojenna lat 1939 – 1945 doprowadziła do znacznego zniszczenia kraju, sprawną i szybką odbudowę zapewnić mogła dobrze rozwinięta sieć transportowa i komunikacyjna państwa. Niestety w wyniku działań wojennych dewastacji uległy główne węzły transportowe, mosty, tory i drogi lokalne. W województwie białostockim zniszczono blisko 800 km linii kolejowych (co stanowiło ponad 50% stanu posiadania z 1939 r.), 134 mosty kolejowe, liczne przejazdy, 323 mosty drogowe o łącznej długości blisko 7 km. W pierwszej kolejności przystąpiono do uruchomienia transportu kolejowego, jako szczególnie ważnego dla rozwoju wszystkich dziedzin gospodarki. W następnej kolejności przystąpiono do odbudowy sieci dróg. Za całość prac drogowych początkowo odpowiedzialny był Oddział Komunikacyjny Urzędu Wojewódzkiego Białostockiego, by w związku z ustawą z 20.III.1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. Nr 14 z 1950 r., poz. 130) przekazać kompetencje Wydziałowi Komunikacyjnemu Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku. Do zadań wydziału należały zagadnienia związane z budową i utrzymaniem dróg i mostów, służby drogowej, nadzoru nad gospodarką drogową, sprawy ruchu drogowego (m.in. egzaminy na prawo jazdy), administracji i gospodarowania pojazdami mechanicznymi (rejestrowanie pojazdów), przewozu zarobkowego osób i towarów (m.in. nadzór nad PKS). W 1944 r. Wydział zarządzał 926 km dróg państwowych, 615 km dróg wojewódzkich i ok. 1500 km dróg powiatowych (z powodu toczących się jeszcze działań wojennych faktycznie administrowano jedynie połową w/w sieci drogowej). Mocą uchwały Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku Nr I/9 z dnia 3.I.1952 r. w sprawie powołania Wydziału Transportu Drogowego w Prezydium WRN i PRN z dniem 1.I.1952 r. zniesiono Wydział Komunikacyjny PWRN, a w jego miejsce utworzony został Wydział Transportu Drogowego (odpowiedzialny za drogi gminne, sprawy ruchu drogowego, gospodarki samochodowej oraz przewozu osób i towarów). Natomiast zarząd, utrzymanie i rozbudowę sieci dróg i mostów publicznych przejął, powołany w tym samym dniu (1.I.1952 r.), samodzielny Wojewódzki Zarząd Dróg Publicznych w Białymstoku (WZDP) – analogiczne zmiany nastąpiły również w strukturze terenowej. Nowoutworzona jednostka podporządkowana była bezpośrednio Centralnemu Zarządowi Dróg Publicznych w Warszawie (CZDP). Strukturę terenową uzupełniały Rejony Eksploatacji Dróg Publicznych (przejmujące część uprawnień po zlikwidowanych Wydziałach Komunikacyjnych Prezydiów Powiatowych Rad Narodowych). Według instrukcji organizacyjnej Dyrektora CZDP (który za pośrednictwem Wojewódzkich Zarządów sprawował nadzór zwierzchni nad Rejonami) głównymi zadaniami Rejonu Eksploatacji Dróg Publicznych (a co za tym idzie i WZDP) było utrzymywanie w stałej sprawności komunikacyjnej pozostających pod jego nadzorem dróg i mostów, budowa (lub też przebudowa) nowych dróg, mostów i innych urządzeń drogowych zgodnie z zatwierdzanymi planami. W roku 1954 Wojewódzki Zarząd Dróg Publicznych w Białymstoku administrował łącznie 1819 km dróg o nawierzchni twardej (w tym ok. 483 km o nawierzchni twardej ulepszonej), ponad 113 km dróg gruntowych oraz 311 mostami o łącznej długości 5308 m.b. Nadzór nad w/w siecią dróg i mostów sprawował za pośrednictwem Rejonów Eksploatacji Dróg Publicznych w: Augustowie, Białymstoku, Bielsku Podlaskim, Grajewie, Łomży, Olecku, Sokółce oraz Wysokiem Mazowieckiem. W roku 1961 stan posiadanie dróg publicznych w województwie wynosił już 2872 km dróg o nawierzchni twardej (w tym ponad 1467 km o nawierzchni twardej ulepszonej), 1088 mostów o łącznej długości 9576 m.b., by pod koniec działalności jednostki osiągnąć 3123 km dróg twardych, 356 km dróg gruntowych oraz 864 mosty o łącznej długości 8860 m.b. (przyczyna spadku liczby mostów nie jest znana, być może taki stan rzeczy spowodowany był zmianami i nową organizacją sieci dróg). Według ramowego schematu organizacyjnego struktura wewnętrzna WZDP w Białymstoku w roku 1956 przedstawiała się następująco – na czele zarządu stał Dyrektor (bezpośrednio podlegający Dyrektorowi CZDP w Warszawie), część zadań w imieniu Dyrektora nadzorował Główny Inżynier pełniący funkcję Zastępcy Dyrektora. Dyrektor WZDP sprawował ogólne kierownictwo w jednostce, wytyczał kierunki działania oraz koordynował pracę, był zwierzchnikiem wszystkich pracowników oraz odpowiadał przed organami nadrzędnymi za całokształt działalności WZDP. Dyrektorowi bezpośrednio podlegały (oprócz wspomnianego już Głównego Inżyniera): Dział Planowania, Dział Finansowo-Księgowy, Dział Zatrudnienia i Płac, Dział Zaopatrzenia, Dział Administracyjno-Gospodarczy, Starszy Inspektor d/s Produkcji Pomocniczej, Starszy Inspektor Transportowy oraz Radca Prawny. Zastępca Dyrektora, a zarazem Główny Inżynier nadzorował: Dział Drogowy (odpowiedzialny za stan dróg, opracowywanie planów budowy, przebudowy i remontów sieci drogowej, opracowywanie dokumentacji technicznej i projektowej, a także harmonogramu robót, nadzorował również prace tzw. służby liniowej), Dział Mostowy (odpowiedzialny za całokształt zagadnień związanych z utrzymaniem, budową i konserwacją podległych Zarządowi mostów), Dział Budowy i Dokumentacji Technicznej (odpowiadający za organizację wykonania planu w zakresie budowy dróg, mostów i budynków), Dział Inspekcji Technicznej, Dział Głównego Mechanika (odpowiedzialny za stan sprzętu i drogowego taboru samochodowego) oraz stanowisko Starszego Inspektora BHP i PPoż. Dodatkowo (w terenie) Główny Inżynier nadzorował prace Rejonów Eksploatacji Dróg Publicznych, Laboratorium Drogowego, Wojewódzkiej Bazy Obsługi Maszyn Drogowych oraz Rejonów Eksploatacji Kamienia. W wyniku reformy administracyjnej Polski przeprowadzonej w 1975 r. wprowadzono dwustopniowy podział administracyjny Państwa (zlikwidowane zostały powiaty będące dotychczas obszarami administrowania poszczególnych REDP) oraz powiększono do 49 liczbę województw. W związku z powyższym 24.VI.1975 r. Rada Ministrów wydała Rozporządzenie w sprawie dostosowania organizacji zarządzania drogami publicznymi do podziału administracyjnego Państwa. W wyniku powyższego rozporządzenia utworzone zostały (podległe Ministrowi Komunikacji) Dyrekcje Okręgowe Dróg Publicznych, które przejęły zadania i obowiązki dotychczasowych Wojewódzkich Zarządów Dróg Publicznych. Nowoutworzoną strukturę uzupełniały podległe Dyrekcjom Okręgowym Rejony Dróg Publicznych powołane w miejsce zlikwidowanych Rejonów Eksploatacji Dróg Publicznych.