W zbiorze akt gmin znaleźć można ciekawy materiał do dziejów samych gmin i osad, dzisiaj stanowiących wielki zespół miejski Poznania. Występują tu akta dotyczące admini-stracji gminnej, jak zatwierdzenia i wybory sołtysów, recesy, sprawy budżetowe gmin, proto-kolarze posiedzeń gminnych, wykazy nieruchomości, wielkość gospodarstw rolnych itp. Uzupełnieniem tych materiałów są akta znajdujące się w zespołach Landratura Poznań – Wschód (1839 – 1918), Landratura Poznań – Zachód oraz w grupie zespołów akt gminnych Poznań – Wschodni. UKŁAD AKT 1 Berdychowo 2 Chartowo 3 Daszewice 4 Dębiec 5 Fabianowo 6 Garaszewo 7 Główna 8 Głuszyna 9 Golęcin 10 Górczyn 11 Jeżyce 12 Junikowo 13 Kobylepole 14 Komandoria 15 Kotowo 16 Krzesiny 17 Krzyżowniki 18 św. Łazarz 19 Ławica 20 Marlewo 21 Minikowo 22 Naramowice 23 Obrzyca 24 Piotrowo 25 Podolany 26 Psarskie 27 Rataje 28 Sołacz 29 Spławie 30 Starołęka 31 Strzeszyn 32 Świerczewo 33 Urbanowo 34 Wilda 35 Winiary 36 Zegrze 37 Sytkowo

Gminy wiejskie należące obecnie do Poznania a leżące poza granicami dawnego Po-znania, należały administracyjnie do powiatu poznańskiego. Po roku 1815 nastąpił nowy podział administracyjny Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Utworzono między innymi jeden powiat zw. powiatem poznańskim, z wyłączeniem miasta Poznania, który stanowił sam dla siebie powiat. W roku 1887 nastąpił podział na dwa powiaty: 1. powiat Poznań Wschodni, 2. powiat Poznań Zachodni (Posen–Ost i Posen–West). Podział ten utrzymał się do końca administracji pruskiej i nadal jeszcze do 1925 roku. W skład powiatu poznańskiego–wschodniego wchodziły następujące gminy, włączone następnie do miasta Poznania: Chartowo, Czapury, Daszewice, Franowo, Garaszewo, Główna, Głuszyna, Golęcin, Kobylepole, Komandoria, Krzesiny, Krzesinki, Kubalin, Łączny Młyn, Malta, Marlewo, Minikowo, Naramowice, Piotrowo, Podolany, Pokrzywno, Rataje, Sołacz, Spławie, Starołęka, Strzeszyn, Sypniewo, Szczepankowo, Szeląg, Umultowo, Urbanowo, Winiary, Wiórek, Żegrze (zob. skorowidz W. Ks. Pozn. – spis miejscowości, Poznań 1909). W skład powiatu poznańskiego–zachodniego wchodziły: Dębiec, Fabianowo, Junikowo, Kotowo, Krzyżowniki, Ławica, Marcelin, Rudnicze, Wiry.