1. Kreisverwaltung (sprawy organizacyjno-administaracyjne): wybory i organizacja władz powiatowych, sejmiki powiatowe, uchwały wydziału powiatowego, sprawy urzędnicze, obchody uroczystości państwowych, spisy ludności, sprawy pomieszczeń dla władz urzędów, [1821] 1872-1927, sygn. 1-91, 16a. 2. Rechnungsbiuro (sprawy budżetowo-finansowe Wydziału i poszczególnych gmin): sprawozdania roczne, budżety, rozrachunki z poszczególnymi gminami, rozrachunki między Polską a Niemcami, sprawy rachunkowo-kasowe poszczególnych gmin, sprawy finansowe urzędów okręgowych (Amtsbezirk), związków i stowarzyszeń, sprawy podatkowe – wymiar podatku, odwołania, świadczenia właścicieli majątków i zakładów przemysłowych na rzecz powiatu – podatek dochodowy i przemysłowy, [1869] 1872-1927, sygn. 92-224, 123a, 131a, 140a, 147a, 160a, 178a, 182a, 184a, 186a-b, 218a. 3. Amtsverwaltung (powołanie i organizacja okręgów urzędowych): sprawy szkoleniowe, obsada stanowisk, sprawy osobowe urzędników – powstanie i organizacja urzędów okręgowych, organizacja i zarządzenia policji, obsada stanowisk, sprawy szkoleniowe, wybór, nominacje, sprawy osobowe urzędników, 1873-1926, sygn. 225-255, 226a-b, 229a-c, 230a. 4. Gemeinde und Gutsverwaltung (sprawy ogólne Gmin): sprawy organizacyjne, zarządy gminne, rady gminne, ławnicy – sprawy wyborcze, nominacje, uchwały rad gmin, sprawy komunalne, osiedleńcze, sprawy łączenia gmin, zmiany nazw miejscowości, skargi i zażalenia przeciw władzom lokalnym, [1868] 1872-1927, sygn. 256-364, 273a-b, 277a-b, 281a-c, 306a, 308a, 317a, 321a, 322a-b, 330a-d, 345a. 5. Schulwesen (sprawy szkolnictwa): zakładanie szkół, obsada stanowisk, koszty utrzymania szkół, biblioteka ludowa, 1892-1927 [1942], sygn. 365-372, 371a. 6. Standesamtssachen (sprawy Urzędu Stanu Cywilnego): kontrole Urzędów Stanu Cywilnego, sprawy wydawania świadectw urodzeń, małżeństw, zgonów, 1874-1927, sygn. 373-390, 379a-b, 383a-b. 7. Baupolizei, Bebauungsplane (sprawy budowlane): wnioski, zażalenia w sprawach budowlanych, sprawy budowlane gmin – budownictwo mieszkaniowe (plany, projekty, plany zabudowy gmin), budowa różnych obiektów, 1894-1927, sygn. 391-421. 8. Feuerloschwesen (sprawy obrony pożarowej): kontrole przeciwpożarowe, 1875-1926, sygn. 422-426. 9. Gemeindewegebau (sprawy budowy i utrzymania szos i dróg): budowa i utrzymanie szos i dróg na terenie powiatu, przejmowanie poszczególnych odcinków pod zarząd, wykup gruntów pod budowę szos, brukowanie, oświetlenie dróg, budowa mostów, świadczenia na budowę i utrzymanie szos, dróg, ruch na szosach, budowa i utrzymanie dróg w poszczególnych gminach, [1868] 1872-1927, sygn. 427-598. 10. Eisenbahnen (sprawy kolejnictwa): budowa i utrzymanie kolei wąskotorowej i normalnej, budowa i utrzymanie dworców, 1892-1927, sygn. 599-609. 11. Wasserpolizei (sprawy wodno-melioracyjne): sprawy melioracyjne, drenowanie i nawadnianie gruntów, towarzystwa melioracyjne, regulacja rzek, czyszczenie kanałów, odpływów, zapory wodne, zaopatrzenie gmin i przemysłu w wodę, budowy wodociągów, świadczenia za dostarczoną wodę, działalność w związku robót regulacyjnych, 1875-1929, sygn. 610-699. 12. Landwirtschaftliche Angelegenheiten (sprawy hodowli i sadownictwa): sprawy dotyczące hodowli zwierząt, pszczelarstwa, sadownictwa, 1878-1927, sygn. 700-710. 13. Wohlfahrts und Gesundheitspflage (sprawy opieki społecznej): udzielania zapomóg, fundacje, powstanie kas chorych, opieka nad niemowlętami, kalekami, uchodźcami, opieka społeczna w gminach, [1871] 1872-1927, sygn. 711-746, 713a-b. 14. Landwirtschaftliche Berufsgenossenschaft (Stowarzyszenie robotników rolnych): działalność stowarzyszeń robotników rolnych w gminach oraz akta dotyczące nieszczęśliwych wypadków przeważnie robotników rolnych i drobnych właścicieli (układ wg nazwisk), 1888-1927, sygn. 747-856, 861a. 15. Verwaltungsstreitsachen (sprawy procesowe): sprawy procesowe dotyczące spraw wyborczych, wymiaru podatku, świadczeń, zarządzeń policyjnych i koncesji, [1870] 1872-1927, sygn. 857-1427, 893a, 1067a, 1199a, 1209a. 16. Gewerbepolizei (sprawy przemysłu): akta dotyczące policji przemysłowej, sprawy organizacyjne, wnioski o koncesje na rozbudowę obiektów przemysłowych i instalację urządzeń - zał. plany, projekty, rysunki techniczne, koncesje na zainstalowanie kotłów parowych, magazynów na materiały wybuchowe, odlewni, koncesje na otwieranie i rozbudowę lokali, restauracji, wyszynk, [1869] 1872-1928, sygn. 1428-1593, 1550a, 1564a, 1584a. Anteriora zespołu [1868] 1872-1821 1 j. a. – są wytworem kancelarii urzędów i władz lokalnych (Amtsvorstande-Gemeindervorstande). Po roku 1927 – narastanie akt Magistratu.

Wydział Powiatowy był organem samorządu, a jednocześnie organem administracji ogólnej, sądem administracyjnym pierwszej instancji oraz organem wykonawczym sejmiku powiatowego. Składał się z przewodniczącego i 6 członków, wybieranych przez sejmik powiatowy. Przewodniczącym Wydziału Powiatowego był landrat. Wydział Powiatowy jako organ administracji ogólnej rozstrzygał zatargi między instytucjami, opieki nad ubogimi, rozpatrywał skargi przeciw postępowaniu władz gminnych w sprawach podatkowych, wyborczych, udzielania koncesji, oraz skarg przeciw zarządzeniom policyjnym w sprawach budownictwa i ochrony przed ogniem. Kierował budową dróg i rozstrzygał, co należy zrobić w zakresie komunikacji publicznej, podejmował decyzje w sprawach nawodnienia i odwodnienia gruntów, budowy wodociągów i urządzeń wodno - kanalizacyjnych, wydawał koncesje dla zakładów przemysłowych, gastronomicznych i handlu detalicznego oraz na budowę prywatnych budynków. Zatwierdzał uchwały gminne oraz plany rozdziału danin i podatków, wydawał zezwolenia na zmianę granic gmin i kontrolował finanse gminne. Rozpatrywał skargi w sprawach podatku szkolnego, wydawał decyzje w sprawach remontów i budowy nowych szkół, stanowił o przymusowym wprowadzeniu zarządzeń sanitarnych oraz układał listy sędziów przysięgłych. Do kompetencji Wydziału Powiatowego jako organu samorządu należało zarządzanie sprawami powiatowymi, coroczne układanie planu budżetu, kontrolowanie rachunków powiatowej kasy komunalnej i powiatowej kasy oszczędności, wyrażanie opinii w sprawach przekazanych do zaopiniowania przez władze państwowe. Jako organ samorządu, Wydział Powiatowy nadzorował władze gminne. Wydział Powiatowy mógł zwołać sejmik powiatowy na nadzwyczajne posiedzenie. Kontrole nad samorządem powiatowym wykonywali prezesi rejencji oraz prezes prowincji. Wydział Powiatowy w Zabrzu czyli "Kreisausschuss Hindenburg" istniał w latach 1872-1927. Został powołany do życia na mocy ustawy z dnia 13.12.1872 roku (Kreissordnung fur die Provizen: Preussen, Brandenburg, Pommern, Posen, Schlesien und Sachsen). Likwidacja Kreisausschuss'u zabrskiego nastąpiła w 1927 roku. Jego funkcje przejął "Stadtausschuss" miasta Zabrza. [na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. Bronisława Pisarek, Gliwice 1989]

KM 12.10.1989, 0014-5