Archiwum audiowizualne Jeremiego Rosnowskiego

Sygnatura
3/99/0
Liczba serii
0
Liczba skanów
0

Zawartość:

Zespół stanowi jeden film pt.: „Polskie Warsztaty Szkoleniowe JAR w Burgu” którego twórcą był Jeremi Rosnowski. Film dokumentuje życie codzienne Polaków - jeńców wojennych, robotników przymusowych, uczestników powstania warszawskiego - oczekujących na powrót do kraju w zorganizowanym na terenie Niemiec obozie. Głównym organizatorem i niepisanym komendantem działającego w latach 1945-1947 obozu polskiego był Jeremi Rosnowski. Starał się o organizację warsztatów szkoleniowych, by pomóc Polakom odnaleźć się w powojennej rzeczywistości. Na omawianym filmie można zobaczyć pracę w warsztatach szewskim, krawieckim i mechanicznym, naukę i zabawę w świetlicy, udział w niedzielnej mszy św. Zwracają uwagę uśmiechnięte i zadowolone twarze mężczyzn, kobiet, rodzin z dziećmi. Widoczni są również żołnierze amerykańscy. Film składa się z 3 części, które stanowią jedną całość tematyczną.

Dzieje twórcy:

Jeremi Rosnowski, pseudonim Jeremi [1], urodził się 13 grudnia 1899 roku w mieście Achtyrka, na Ukrainie. Pochodził z rodziny ziemiańskiej [2]. W 1920 roku przedostał się na teren Polski i walczył w 19 Pułku Ułanów Wołyńskich i 21 Pułku Ułanów Nadwiślańskich podczas wojny polsko-rosyjskiej. W 1939 roku uczestniczył w kampanii wrześniowej w stopniu podporucznika. Podczas okupacji niemieckiej działał w partyzantce na Lubelszczyźnie, początkowo w Batalionach Chłopskich później w Armii Krajowej. Poszukiwany przez Gestapo przeniósł się do Warszawy [3]. Po wybuchu powstania warszawskiego 1 sierpnia 1944 roku walczył w Batalionie „Zaremba-Piorun”, w pierwszej kompanii „Ambrozja”, pluton drugi [4]. Był dowódcą placówki przy ul. Emilii Plater, róg Hożej. Po upadku powstania przebywał w obozie w Lamsdorf (dziś Łambinowice na Śląsku) [5], a potem w Sandbostel w północno-zachodnich Niemczech. Po wyzwoleniu obozu przez wojska brytyjskie, w kwietniu 1945 roku, wyruszył na poszukiwanie żony - Amelii, którą odnalazł w Burgu w Niemczech. Amelia z Rutkiewiczów Rosnowska, pseudonim Ama, również uczestniczka powstania warszawskiego, sanitariuszka i łączniczka w Batalionie „Zaremba-Piorun”, po upadku powstania przebywała w niewoli niemieckiej [6]. Po wyzwoleniu do Burgu przyjeżdżało wielu Polaków w poszukiwaniu swoich bliskich, ponieważ znajdował się tam obóz polskich oficerów kobiet, który powstał po wyzwoleniu oflagu IXC Molsdorf przez wojska amerykańskie. Były problemy z ich zakwaterowaniem. W wyzwolonym obozie, w barakach po jeńcach radzieckich pracujących w miejscowej fabryce „Juno”, Jeremi wspólnie z żoną zorganizował i prowadził warsztaty rzemieślnicze przyuczające do zawodu polskich jeńców wojennych oczekujących na powrót do kraju. Było to możliwe po uzyskaniu przez Jeremiego Rosnowskiego pozwolenia od amerykańskich władz wojskowych, które sprawowały kontrolę nad tą częścią okupowanych Niemiec. Byli jeńcy polscy, powstańcy warszawscy, uczyli się zawodów rzemieślniczych. Nazwa „Jar” wywodzi się od pierwszych liter imienia i nazwiska jego twórców (Jeremi-Ama-Rosnowscy). Pierwsze prace związane ze sprzątaniem pomieszczeń i opłatami za żywność małżeństwo Rosnowskich pokrywało z własnych pieniędzy, które „otrzymywali jako kombatanci w dolarach” [7]. Jeździli również po okolicy szukając rodaków chętnych do nauki i pracy w organizowanym ośrodku. W swoich spisanych wspomnieniach Rosnowski chwali przychylną postawę burmistrza Burgu, który zachęcał obywateli niemieckich - rzemieślników, aby zgodzili się uczyć Polaków zawodu. Tak było w przypadku kamasznika, fryzjera i ślusarza. Rzemieślnicy niemieccy otrzymywali za swoją pracę wyżywienie i niewielką zapłatę. Wojskowe władze amerykańskie pomogły w sprowadzeniu maszyn i potrzebnych narzędzi. Dzięki pomocy wojsk amerykańskich część wytworzonych towarów udawało się sprzedać. Udało się nawet zorganizować prowizoryczną szkołę, w której Amelia, nauczycielka z wykształcenia, uczyła języka polskiego, geografii i matematyki. Działał chór i zespół taneczny. Życie w polskich warsztatach w Burgu zorganizowane było na zasadzie samorządności. Samorząd wybierany przez mieszkańców pilnował przestrzegania regulaminu ułożonego i zatwierdzonego przez kolektyw, dbał o całość majątku i odpowiadał za poszczególne dziedziny życia zespołu. Polacy przebywający w Burgu oczekiwali na powrót do kraju. Nastroje panujące w obozie były różne. Część Polaków zdążyła już nawiązać kontakt z żyjącą rodziną w kraju i zdecydowana była powrócić do Ojczyzny. Toczyły się dyskusje na temat przyszłego życia i dostosowania się do powojennych warunków. W tym celu Jeremi Rosnowski porozumiał się z Polską Misją Wojskową we Frankfurcie nad Menem, pełniącą funkcje organu zewnętrznego Polski Ludowej na terenie Niemiec, która miała pomóc w transporcie do Ojczyzny. Powodowało to oskarżenia ze strony wojskowych władz amerykańskich, które zarzucały Jeremiemu, że „chce sprzedać ludzi komunistom”. Był nawet na krótko aresztowany, gdyż nie wykonał rozkazu Janusza Ilińskiego, który pełnił służbę w Polskiej Misji Wojskowej przy Naczelnym Dowództwie Alianckich Sił Ekspedycyjnych. Podpułkownik Janusz Iliński nakazał opuścić stanowisko komendanta polskich warsztatów. Na prośbę Polaków z obozu Jeremi Rosnowski został przywrócony na to stanowisko. Rosnowski zdobył paszport, udało się mu również uzyskać zgodę z Ministerstwa Oświaty na organizowanie warsztatów w Polsce. W marcu 1947 roku przyjechał do Szczecina, na Ziemie Odzyskane, by znaleźć odpowiedni dom i teren na przeniesienie ośrodka. W czasie gdy Jeremi Rosnowski przebywał w kraju wystosowano wobec niego bezpodstawne oskarżenia o nadużycia gospodarcze. Wojskowe władze amerykańskie zlikwidowały obóz. Polacy częściowo na własną rękę wrócili do kraju, część przeszła do polskiego obozu dla „dipisów” w Wetzlarze w Hesji. Jeremi Rosnowski osiedlił się w październiku 1947 roku w Szczecinie, gdzie zamieszkał razem z żoną Amelią. Rozpoczął pracę w Kuratorium Szczecińskim jako intendent [8]. Amelia podjęła dalsze studia pedagogiczne. W 1951 roku przeprowadzili się do Zielonki pod Warszawą. Jeremi Rosnowski zmarł w Warszawie 6 listopada 1981 roku [9]. Został odznaczony Orderem Virtuti Militari (V klasy). Amelia Rosnowska od 1959 roku aż do emerytury pracowała jako nauczycielka w Szkole Podstawowej nr 203 przy ul. Sadowej w Warszawie. Zmarła 7 sierpnia 2009 roku. Przypisy: [1] Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu, Wehrmachtauskunftstelle für Kriegerverluste und Kriegsgefangene (dalej:CMJW, WASt), sygn. 5667, 5668. [2] Archiwum Historii Mówionej, http://ahm.1944.pl/Amelia_Rutkiewicz-Rosnowska [dostęp: 25.04.2014]. [3] Tadeusz Baczyński, Batalion Armii Krajowej Zaremba-Piorun w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 1994, s. 50. [4] Muzeum Powstania Warszawskiego, http://www.1944.pl/historia/powstancze-biogramy/Jeremi_Rosnowski [dostęp: 22.04.2014]. [5] Numer obozowy 102500/318, CMJW, WASt, sygn.5667, 5668. [6] Archiwum Historii Mówionej http://ahm.1944.pl/Amelia_Rutkiewicz-Rosnowska [dostęp: 20.03.2014]. [7] Jeremi Rosnowski, Organizacja i prowadzenie Polskich Warsztatów Szkoleniowych w Niemczech 1945-47, Zakład Rękopisów Biblioteki Narodowej, sygn. akt akc. 16571. [8] Jeremi Rosnowski dz. cyt. [9] Muzeum Powstania Warszawskiego, http://www.1944.pl/historia/powstancze-biogramy/Jeremi_Rosnowski [dostęp 23.05.2014].

Daty skrajne:

1945-1947

Klasyfikacja:

archiwa prywatne i spuścizny

Nazwa twórcy:

Jeremi Rosnowski

Daty:

1945-1947.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

polski

Dostępność:

Udostępniany w całości

Ogółem jednostek archiwalnych:

1

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

1

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

0.18

Ogółem opracowanych metrów bieżących

0.18

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
indeks geograficzny Brak danych
elektroniczny inwentarz archiwalny zatwierdzony Brak danych inwentarz książkowy zatwierdzony
indeks osobowy Brak danych

Inwentarz zespołu Archiwum audiowizualne Jeremiego Rosnowskiego, oprac. J. Kliś, Narodowe Archiwum Cyfrowe w Warszawie, Warszawa 2014, kps.