Archiwum Elżbiety Czyżewskiej

Sygnatura
3/109/0
Liczba serii
0
Liczba skanów
0

Zawartość:

Materiał ten jest jedynie częścią należących do niej przedmiotów spakowanych do jednej z dwóch walizek przez właściciela mieszkania wynajmowanego przez aktorkę w ostatnich latach życia, a następnie wystawionych na śmietnik. Zbiór dokumentów i fotografii, który został ocalony, jest zbiorem różnorodnym, żeby nie napisać chaotycznym. Zawarte są w nim materiały zebrane przez aktorkę w ciągu wielu lat scenicznej działalności i w toku codziennego życia. Część z nich pochodzi jeszcze z czasów, kiedy mieszkała w Polsce, wiele dokumentów i wycinków prasowych zebrana została już w USA. Najliczniejszą grupę stanowią fotografie samej Elżbiety Czyżewskiej – zarówno prywatne, jak i pochodzące z profesjonalnych sesji a także zdjęcia związane z jej aktorską działalnością – z planów filmowych i scen teatralnych. Są tu także portrety męża aktorki, Davida Halberstama, jej siostrzenicy Magdaleny Jaszuńskiej oraz zdjęcia przyjaciół i znajomych, a także zwierząt. Zdjęcia Elżbiety Czyżewskiej były wykonywane przez wielu renomowanych fotografów, w Polsce i w Stanach Zjednoczonych podczas indywidualnych sesji, na planie filmowym i podczas różnych wydarzeń. Autorami fotografii, które można znaleźć w tym archiwum byli m.in. Wiesław Antosik, Janusz Bąkowski, Burt Glinn, Franciszek Kądziołka, Edward Hartwig, Bogusław Kapusto, Franciszek Kądziołka, Gene, Kramer, Jill Krementz, Tadeusz Kubiak, Pierre Manciet, Léo Mirikine, Franciszek Myszkowski, Zofia Nasierowska, Renata Pajchel, Ryszard Różycki, Pamela Serle, Jacek Stachlewski, Florian Staszewski, Jerzy Strzeszewski, Andrzej Stryjecki, Jerzy Szurowski, Jerzy Troszczyński, Wojciech Urbanowicz i Janusz Zachwajewski. Wiele fotografii filmowych (fotosów i werków) jest opatrzonych metryką przedsiębiorstwa Film Polski, z danymi filmu w języku francuskim i angielskim, ponieważ fotosy te służyły promocji polskich produkcji za granicą. Część z nich jest obecnie dostępna w repozytorium fotografii Filmoteki Narodowej. Wśród dokumentacji aktowej znalazły się takie materiały jak np. pisma z Białego Domu z nadaniem Czyżewskiej obywatelstwa USA w 1973 r., czy dyplom nagrody „Srebrna maska” z roku 1963, korespondencja ze znajomymi i przyjaciółmi oraz dokumenty związane z jej zawodem, takie jak scenariusze filmowe i teksty sztuk teatralnych, umowy na udział w filmach, czy notatki i zapiski aktorki, które powstały w czasie jej przygotowań do ról. Ponadto archiwum Elżbiety Czyżewskiej zawiera sporo druków ulotnych, takich jak programy teatralne sztuk, w których grała aktorka – z teatrów polskich i amerykańskich, plakaty i afisze, foldery oraz ulotki. Oprócz tego aktorka zebrała pokaźną ilość wycinków prasowych lub całych egzemplarzy czasopism, w których ukazywały się recenzje czy wzmianki dotyczące jej ról lub filmów, w których występowała oraz artykuły na jej temat i wywiady. W zespole tym znajdują się również rysunki jej przyjaciół, fragmenty utworów literackich, oraz drobne wycinki i kartki. Wszystkie te materiały pogrupowano według ich właściwości tematycznej, zgodnie z wytycznymi dla opracowania spuścizn, dzięki czemu podzielono zespół na odpowiednie serie i podserie.

Dzieje twórcy:

Elżbieta Czyżewska urodziła się w 14 maja 1938 r. w Warszawie. Studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej ukończyła w roku 1960. Jeszcze w czasie nauki, w 1958 roku, zadebiutowała na scenie rolą córki Illa w spektaklu Ludwika René "Wizyta starszej pani" w Teatrze Dramatycznym , do którego została zaangażowana na stałe tuż po dyplomie. Grała w nim nieprzerwanie przez siedem lat. Na trzecim roku studiów została także aktorką Studenckiego Teatru Satyryków (STS), w którym zasłynęła wykonaniem piosenki „Kochankowie z ulicy Kamiennej”, uważanej za hymn STS-u . Rok przed rozpoczęciem kariery teatralnej zagrała swoją pierwszą lecz epizodyczną rolę w filmie „Café pod Minogą” – nie została wymieniona w czołówce - a następnie, po udziale w krótkometrażowym filmie Jerzego Skolimowskiego „Hamleś” z 1960 r., dostała rolę Renaty w „Mężu swojej żony”, w reżyserii Stanisława Barei. Od tego momentu aktorka rozpoczęła błyskotliwą i intensywną karierę filmową, która przysporzyła jej wielkiej popularności oraz uznanie krytyków. W latach 1963 - 1965 otrzymywała nagrody Srebrnej i Złotej Maski w plebiscycie "Expressu Wieczornego" na najpopularniejszych aktorów telewizyjnych. Do czasu wyjazdu do USA, który był cezurą w jej filmowej i teatralnej karierze, Elżbieta Czyżewska zagrała w niemal 30 filmach i wystąpiła w około dwudziestu spektaklach teatralnych . W 1965 roku, podczas specjalnego pokazu sztuki „Po upadku” Artura Millera, który odbył się w związku z wizytą autora tego dramatu w Warszawie, poznała swojego przyszłego męża, amerykańskiego dziennikarza, korespondenta dziennika The New York Times, Davida Halberstama, z którym wzięła ślub w tym samym roku . Dwa lata później, z przyczyn politycznych zmuszona była opuścić kraj wraz z mężem, po tym jak napisał on artykuł krytykujący ówczesne władze PRL. Dziennikarz stał się w Polsce persona non grata, co w konsekwencji wpłynęło negatywnie na karierę Elżbiety Czyżewskiej. Mimo, że oficjalne stanowisko władz państwa było nieprzychylne aktorce , Andrzej Wajda zaprosił ją do udziału w filmie pt. „Wszystko na sprzedaż” , w którym zagrała Elkę, wzbogacając tę rolę oraz scenariusz filmu własnymi pomysłami . Na polskim dużym ekranie Czyżewska pojawiła się dopiero w latach 80 XX w. Wystąpiła w takich filmach jak „Limuzyna Daimler Benz”, „Debiutantka”, „Odwet” i „Kocham kino”. Do teatru wróciła tylko raz w roku 1994. Zagrała wtedy w sztuce Johna Guare’a pt. „Szósty stopień oddalenia”. Niestety krytyka i publiczność nie oceniła tej roli pozytywnie . W ciągu swojego pobytu w Stanach Zjednoczonych, Elżbiecie Czyżewskiej udało się grać zarówno w kinie, jak i w teatrze, jednak bez spektakularnych sukcesów. Na scenie pojawiała się głównie w małych teatrach, teatrach uniwersyteckich (jak np. Yale Repertory Theatre) i na Off-Broadway. Kilkukrotnie była za te role nagradzana. Jednym z takich wyróżnień była nagroda Obie Award za rolę w sztuce „Crowbar" w reżyserii Marka Wellmana, którą otrzymała w 1990 roku. Swój zawód traktowała jak rzemiosło, brała nieustannie udział w licznych przesłuchaniach do ról, do których sumiennie się przygotowywała. Nigdy jednak nie miała gwarancji zatrudnienia. Zdarzało się również, że dostawała się jedynie do obsady zastępczej. Jej udział w produkcjach filmowych i telewizyjnych ograniczał się najczęściej do ról epizodycznych postaci, przeważnie takich, dla których uzasadnienie znajdował wschodnioeuropejski akcent aktorki. Jedynym filmem nakręconym w USA, w którym obsadzono ją w roli pierwszoplanowej był film „Misplaced” („Niewłaściwe miejsce”) Sidneya Lumeta z 1989 roku. Elżbieta Czyżewska grała do końca swojego życia. Zmarła 17 czerwca 2010 roku w czasie gdy przygotowywała się do sztuki „Most Woman” Patricii Bosworth

Daty skrajne:

[1935] 1948-2010

Klasyfikacja:

Nazwa twórcy:

Daty:

1935-1935, 1948-2010.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

Dostępność:

Ogółem jednostek archiwalnych:

160

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

160

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

0.0

Ogółem opracowanych metrów bieżących

0.0

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
indeks rzeczowy Nie
indeks geograficzny Nie
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak
indeks osobowy Nie