Oddział ogólno-organizacyjny - zarządzenia wewnętrzne wójta, protokoły posiedzeń plenarnych i sesji, protokoły posiedzeń komisji, posiedzenia klubu radnych, posiedzenia Zarządu i Prezydium, zebrania gromadzkie, zebrania sołtysów, Gminna Rada Kobieca, plany pracy, sprawozdania, wybory delegatów do GRN, księga uchwał, wykazy imienne członków GRN, referendum ludowe, wybory sołtysów, kontrola zewnętrzna, majątek gminy i gromad, skargi i zażalenia 1945-1954 (79 j.a.) Oddział finansowo-budżetowy - budżety, sprawozdania rachunkowe, podatki 1945-1952 (28 j.a.) Oddział gospodarki gminnej - drogi i mosty, klasyfikacja gruntów, statystyka rolna, spis powszechny, sprawozdania, szkody wojenne, przekazywanie gospodarstw, handel i usługi, szkolenia rolnicze 1945-1954 (64 j.a.) Oddział administracji społecznej - walka z analfabetyzmem, sprawozdania ze świetlic, akcja kulturalno-oświatowa, rejestracja poszukujących pracy 1945-1954 (23 j.a.) Oddział administracyjny - sprawy narodowości, wykazy ludności, zmiana imion i nazwisk, wysiedlanie do Niemiec, osadnictwo, ewidencja ludności, poszukiwanie osób, kontrola ruchu ludności, sprawozdania sytuacyjne, granice i nazwy miejscowości, sprawy wojskowe, budowle i odbudowy 1945-1954 (29 j.a.)

Administracja publiczna najniższego stopnia była organizowana na terenie Opolszczyzny na podstawie ustawy z dnia 11 XI 1944 r (Dz. U. RP nr 55, poz. 22) i dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 XI 1944 o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego (Dz. U. RP nr 15, poz. 74) oraz na podstawie ustawy z dnia 23 III 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 35, poz. 294). Istniejące na tych terenach przed wojną gminy jednostkowe zastępowano gminami zbiorowymi. Tworzenie gmin trwało od marca do listopada 1945 r. W gminach utworzono rady narodowe i zarządy gminne, które działały równolegle do roku 1950. Rady Narodowe miały być – zgodnie z brzmieniem ustawy – organami samorządu terytorialnego. W praktyce nie przeprowadzono jednak wyborów do rad narodowych aż do 1954 r., czyli przez cały okres działania omawianych urzędów. Rady narodowe zorganizowane były w system hierarchicznego podporządkowania od gminnej rady narodowej po Krajową Radę Narodową. GRN zobowiązane były do składania sprawozdań ze swej działalności do rad szczebla powiatowego. Członkowie gminnej rady narodowej delegowani byli przez legalne organizacje polityczne. Gminna Rada Narodowa wybierała Prezydium, jako organ kierujący na bieżąco jej pracami. Prezydium miało składać się z przewodniczącego, jego zastępcy i 3 członków. Prezydium delegowało ze swego grona jedną osobę do rady powiatowej. Organem wykonawczym gminnej rady narodowej był zarząd gminny. Zarząd składał się z wójta, podwójciego i trzech członków zarządu wybieranych przez radę narodową. Wybór wójta zatwierdzany był przez starostę. Dla celów administracji gromad wójtowi podlegali sołtysi i podsołtysi, którzy mieli być wybierani przez ogólne zebranie mieszkańców. W praktyce w latach 1945-1947 zarówno wójtowie jak sołtysi w większości pochodzili z nominacji i zmieniali się nawet kilka razy w roku . Ustawa z marca 1950 r. (Dz. U. RP nr 14, poz. 130) wprowadziła nowy model administracji terenowej, znajdujący odzwierciedlenie w konstrukcji organów jednolitej władzy państwowej od gminnych po wojewódzkie. W gminach utworzono Prezydia Gminnych Rad Narodowych. Organem stanowiącym pozostała rada narodowa, organem wykonawczym zostało Prezydium, wybierane przez radę. Działalność gminnych rad narodowych zakończyła się wraz z wejściem w życie ustawy z 25 września 1954 (Dz.U. PRL 1954, Nr 5, poz.29) o reformie podziału administracyjnego i wprowadzeniu gromadzkich rad narodowych . [Na podstawie wstępu do inwentarza, oprac. Wojciech Woźniak , Opole 2003]

baza danych IZA