Archiwum Książąt Żagańskich

Sygnatura
89/178/0
Liczba serii
5
Liczba skanów
123849

Zawartość:

1. Archiwum Książęce w Żaganiu z lat 1653-1929, sygn. 1-371, 797, 801 (genealogie rodów Bironów i Talleyrandów, akta Komisji Spadkowej po śmierci Piotra Birona dotyczące likwidacji lenna kurlandzkiego i sukcesji księstwa żagańskiego, inwentarze i katalogi zbiorów sztuki, broni, numizmatyków, księgozbiorów, inwentarze nieruchomości ziemskich dotyczące własności lennej i alodialnej, korespondencja z bankami, uroczystości dworskie kościelne i miejskie, akta urzędników Kamery Książęcej w Żaganiu, sprawozdania gospodarcze z działalności rolniczej, leśnej, gospodarki stawowej i łowieckiej, programy koncertów i wystaw plastycznych, jadłospisy, wykazy książek, plan Wenecji i mapa Azji z 1881r.); 2. Intendentura Dworska z lat 1653-1932, sygn. 372-460, 799-800, 803, 809, 812-816, 828 (regulaminy, instrukcje dla służby dworskiej, rejestry służby, inwentarze wyposażenia budowli dworskich, garderoby, przynależność rodziny książęcej do stowarzyszeń charytatywnych, wykazy osobistości zapraszanych na dwór książęcy, opisy uroczystości dworskich, patronat księstwa nad szpitalami, szkołami); 3. Książęca Kasa Dworska z lat 1845-1926, sygn. 461-648, 802, 806-808, 810-811 (projekty budżetów, księgi rachunkowe, umowy dzierżawne, opłaty łowieckie, utrzymanie służby dworskiej, parkowej, korespondencja z domami handlowymi i bankami m.in. Budżet berlińskiej siedziby książąt Talleyrand); 4. Książęcy Urząd Budowlany z lat 1800-1932, sygn. 649-796, 798, 804-805, 817-827, 829-830 (korespondencja handlowa dotycząca żagańskich książęcych tartaków m.in. akta gdańsko-polskiego Stowarzyszenia Eksporterów Drewna i Właścicieli Tartaków, plany i opisy techniczne budowli książęcych, opisy konserwatorskie, plany prac modernizacyjnych w pomieszczeniach pałacowych, plany budowli elektrowni wodnej na Bobrze); 5. Akta nieopracowane z lat 1528-1858, sygn. 831-908 (przywileje uchwalone dla stanów i księstwa żagańskiego, księgi hipoteczne i ingrossacyjne, księgi wpisów z potwierdzeniami zwanymi konfirmacjami, księgi starostwa, ugody, kontrakty, spadki, transakcje sądowe, sprawy lenna i poddaństwa, sprawy podatkowe i rachunkowe, fragment spisu księgozbioru, zaproszenie na obrady do magistratu w sprawie rozwoju lotnictwa i propozycji lokalizacji lądowiska, listy Carla Schneider i Gustava Schneiderreit do księżnej żagańskiej, wiersze autorstwa Gustava Schneiderreit i Ferdinanda Lier, listy księżnej Doroty, zapiski genealogiczne, nekrolog, fotografia XIX-wiecznej drewnianej szafy z wyposażenia pałacu, dokumentacja techniczna szamba i stajni oraz urządzeń tartacznych, pieśni, dyplomy).

Dzieje twórcy:

Żagań pojawił się na mapie politycznej Śląska na początku XIII wieku jako kasztelania księcia piastowskiego Henryka Brodatego. W połowie stulecia przypadł najmłodszemu synowi Henryka Pobożnego – Konradowi, który był pierwszym władcą dzielnicy głogowskiej. Obejmowała ona swoim zasięgiem ziemię krośnieńską, żagańską, głogowską i wołowsko – górowską. Po śmierci Konrada w 1274 roku Żagań wraz z Kożuchowem, Nowogrodem Bobrzańskim, Szprotawą i Ścinawą odziedziczył jego najmłodszy syn Przemko. Ziemie te stanowiły księstwo żagańskie, które wielokrotnie dzielone i scalane, pozostało we władaniu Piastów śląskich do 1472 roku, kiedy to zostało sprzedane książętom saskim. W ich posiadaniu pozostawało do roku 1549. W połowie XVI wieku znalazło się w rękach Habsburgów. W roku 1627 Ferdynand II Habsburg, w nagrodę za zasługi nadał księstwo żagańskie wraz z prawem używania tytułu „Książę na Żaganiu” /Herzog auf Sagan/ cesarskiemu generalissimowi Albrechtowi Wallensteinowi. Księstwem władał on do swojej śmierci w 1634 roku. Porządek prawny księstwa regulowała instrukcja, wydana przez Wallensteina w 1633 roku. W jej myśl na czas nieobecności właściciela rządził wyznaczony przez niego starosta (Landeshauptmann), któremu podlegali bezpośrednio: zarządcy ekonomiczni (Wirtschaftshauptleute), podskarbi (Rentmeister) i inspektor lasów (Forstmeister). Nadzór sądowniczy sprawowały trzy instytucje: sąd dworskie (Hofgericht), ziemski (Landesgaricht) i stanowy (Manngericht), który pełnił funkcję sądu apelacyjnego od wyroków sądu ziemskiego. Instrukcja określała także charakter stanów księstwa, wyróżniając rycerstwo (Ritter und Herren), prałatów (Prälaten) i miasta (Städte). Stany zbierały się na wyraźne życzenie właściciela księstwa za pośrednictwem starosty. On tez w imieniu właściciela odbierał od stanów przysięgę hołdowniczą. W roku 1646 księstwo żagańskie weszło w posiadanie czeskiego rodu Lobkowitzów, którzy w 1786 roku sprzedali go księciu kurladzkiemu Piotrowi Bironowi. Akt kupna potwierdził król pruski Fruderyk Wilhelm II, nadając Bironowi lenno żagańskie z prawem dziedziczenia w linii żeńskiej /Kunkellehn/. Po śmierci Piotra Birona w 1800 roku księstwo jako lenno pruskie przeszło w ręce najstarszej jego córki Wilhelminy, która używała tytułu „Księżna Żagańska” /Herzogin von Sagan/. Po jej śmierci w roku 1839 sukcesorką majątku została najmłodsza siostra Paulina żona Fryderyka Hohenzollern-Hechingen. Pretensje do majątku zgłosili jednak także inni członkowie rodziny. W rezultacie lenno żagańskie na mocy układów rodzinnych otrzymała Dorota Talleyrand-Perigord. Całokształtem spraw księstwa zarządzał generalny pełnomocnik. W kompetencjach Książęcego Zarządu Ekonomicznego (Herzogliche Kammer Verwaltung) leżała kontrola wydatków i dochodów, kontrola ksiąg rachunkowych, wydawanie instrukcji służbom gospodarczym, nadzorowanie całokształtu życia ekonomicznego księstwa. Książęcy Zarząd Budowlany (Herozgliche Bau Verwaltung) nadzorował budowy lądowe i wodne, remonty, zarządzał zakładami przemysłowymi. Likwidacji uległ sąd dworski. Po śmierci Doroty w 1862 roku sukcesorem lennym Żagania został jej wnuk Bozon Talleyrand, jednak księstwo jako instytucja feudalna traci swoje pierwotne znaczenie, a jego nazwa jest już czysto tytularna. W lutym 1945 roku Żagań został wyzwolony [Na podstawie wstępu do inwentarza opracowanego przez Jerzego Piotra Majchrzaka]

Daty skrajne:

1528-1932

Klasyfikacja:

archiwa rodzinno-majątkowe

Nazwa twórcy:

Daty:

1528-1932.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Języki:

włoski, rosyjski, polski, niemiecki, francuski

Dostępność:

Udostępniany w całości

Ogółem jednostek archiwalnych:

908

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

830

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

12.44

Ogółem opracowanych metrów bieżących

9.37

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
elektroniczny inwentarz archiwalny roboczy Tak 78j.a.
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak 830j.a.