I. Akta z lat 1409-1741 1. Dokumenty z lat 1409-1482, sygnatura 1-2 2. Fürstentag z lat 1543-1688, sygnatura 3-10 (uchwały stanów śląskich i czeskich) 3. Acta publica z lat 1502-1737, sygnatura 11-42 (rezolucje, dekrety, patenty, dekrety Oberamtu, sprawy spadkowe i urbarialne 4. Stadt- und Rathsachen a) Verfassung und Verwaltung z lat 1519-1804, sygnatura 43-79 (kompetencje władz miejskich, przywileje miejskie, porządek miejski, wybory rady i ławy miejskiej, skargi na urzędników i pracowników magistratu, instrukcje dla urzędników i służb miejskich, księga przysiąg) b) Ratsprotocolle z lat 1584-1739, sygnatura 80-125 (protokoły rady miejskiej i koncepty wpisów do ksiąg miejskich, koncepty protokołów, przedłożenia sekretarza na posiedzenia rady, koncepty protokółów Kolegium Rady) c) Ratsprotocollum z lat 1507-1788, sygnatura 126-159 (wpisy typu notarialnego: umowy kupna-sprzedaży, spadki, dzierżawy, zeznania, podziały majątkowe, inwentaryzacje, testamenty d) Missiva z lat 1549-1740, sygnatura 160-183 (korespondencja rady miejskiej) e) Diarium z lat 1666-1715, sygnatura 184-202 (diariusze) f) Archivsachen z lat 1625-1700, sygnatura 203-207 (repertoria) 5. Bürgerschaftssachen z lat 1530-1710, sygnatura 208-212 (rejestry obywateli miejskich) 6. Stadtvermögen und Stadtpachtrechte a) Pfandschillingsrecht z lat 1528-1711, sygnatura 213-228 (prawo zastawu) b) Urbarium z lat 1592-1693, sygnatura 229-235 (urbarze Szprotawy i okolicznych miejscowości) c) Brauwesen z lat 1529-1705, sygnatura 236-261 (spory piwne, wykazy ilości warzonego i sprzedawanego piwa) d) Streitigkeiten z lat 1504-1813, sygnatura 262-407 (spory miasta z mieszczanami dotyczące m.in. Spraw własnościowych, akta procesowe) 7. Stadtgericht z lat 1503-1734, sygnatura 408-475 (sąd miejski, instrukcje sądowe i dla kata, cenniki opłat za czynności wykonywane przez kata miejskiego, obowiązki dozorcy aresztu, protokoły sądu ławniczego, opłaty sądowe) 8. Kämmereykasse z lat 1515-1742, sygnatura 476-943 (księgi przychodów i wydatków miasta i należących do niego majątków np. Chotkowa, Witkowa, Kopernii, Siecieborzyc, Wrzesin, Dzikowa, Dziećmirowic, Sierakowa, Bobrowic, rachunki, spłaty długów, wydatki na szpital, kontrybucje) 9. Steuersachen z lat 1514-1739, sygnatura 944-1050 (rejestry podatkowe, zaległości podatkowe, zestawienia do katastru, długi miejskie) 10. Kirchensachen z lat 1524-1740, sygnatura 1051-1134 (zarządzanie parafiami, wydatki na utrzymanie kościołów, uposażenie kościoła, spory między klasztorem żeńskim magdalenek a władzami miasta, uposażenie klasztoru, odpisy dokumentów wydanych dla klasztoru) 11. Waisensachen z lat 1575-1720, sygnatura 1135-1139 (zapisy na utrzymanie sierot) 12. Zunftsachen z lat 1567-1735, sygnatura 1140-1166 (zatwierdzanie statutów rzemieślniczych, spory miasta z cechami, odpisy przywilejów cechowych) 13. Militärsachen z lat 1647-1729, sygnatura 1167-1172 (kontrybucje i reparacje wojenne, ekstradycja dezerterów) II. Akta z lat 1742-1944 1. Protocollbücher z lat 1742-1799, sygnatura 1173-1215 (protokoły rady miejskiej) 2. Hauptverwaltung a) Allgemeine z lat 1741-1936, sygnatura 1216-1227 (regulacje prawne wydane dla miasta, skład Kolegium Rady Miejskiej, obowiązki poszczególnych urzędników, schematy formularzy, inwentarz majatku miejskiego, ordynacja miejska, plan miasta) b) Wahlsachen z lat 1884-1936, sygnatura 1228-1233 (wybory burmistrza i członków magistratu) c) Bürgersachen z lat 1844-1918, sygnatura 1234-1239 (wykazy mieszkańców, przyznanie prawa miejskiego) d) Geschäftsführung z lat 1746-1944, sygnatura 1240-1288 (dzienniki podawcze, sprawozdania z działalności, działalność Urzędu Stanu Cywilnego, Biblioteki Miejskiej, więzienie miejskie, budowa ratusza, stemple miejskie i ich fałszowanie, korespondencja z innymi urzędami, radio, telefon) e) Beamten und Angestellten z lat 1809-1944, sygnatura 1289-1358, 3686-3687 (zakresy obowiązków urzędników i służb miejskich, uposażenie i ubezpieczenie urzędników, zatrudnianie) f) Personalakten z lat 1844-1935, sygnatura 1359-1374 (akta personalne) g) Kommissionen und Deputationen z lat 1818-1943, sygnatura 1375-1408 (komisje i deputacje do różnych spraw miejskich np. ds., szkolnictwa, cegielni, spraw pożarowych, mieszkaniowych, sanitarnych, gazowniczych, ustalania cen) h) Berichte und Statistik z lat 1891-1942, sygnatura 1409-1416 (dane statystyczne) i) Historische Nachrichten z lat 1750-1943, sygnatura 1417-1427 (kronika miasta) j) Archivsachen z lat 1817-1925, sygnatura 1428-1437 (repertoria) 3. Finanzverwaltung a) Allgemeine z lat 1770-1943, sygnatura 1438-1442 (informacje o stanie konta, wyciągi bankowe) b) Kassenwesen z lat 1742-1944, sygnatura 1443-1472, 3684 (dochody i wydatki dotyczące miasta i następujących miejscowości: Bobrowice, Dziećmirowice, Dzikowice, Leszno Górne, Nowa Kopernia, Sieraków, Zarzecze, plany budżetowe, rewizja kasy miejskiej) c) Armenkassen z lat 1747-1773, sygnatura 1473-1509 (wydatki na rzecz ubogich, wykazy osób otrzymujących zapomogi, kwity rachunkowe) d) Invasions-Kosten und Rechnungen z lat 1742-1766, sygnatura 1510-1519 (kontrybucje) e) Hospitalkasse z lat 1742-1746, sygnatura 1520-1522 (wydatki na rzecz szpitala) f) Stadtsparkasse z lat 1877-1943, sygnatura 1523-1525 (kasa oszczędności) g) Abgaben z lat 1831-1942, sygnatura 1526-1531 (podatki na rzecz miasta) h) Gefälle z lat 1857-1943, sygnatura 1532-1537 (opłaty) i) Steuerwesen z lat 1809-1912, sygnatura 1538-1551 (sprawy podatkowe, podatek dochodowy, przemysłowy, kościelny) j) Vermögen und Schulden z lat 1780-1877, sygnatura 1552-1556 (długi miejskie) k) Darlehen z lat 1765-1943, sygnatura 1557-1565 (pożyczki) l) Beihilfe z lat 1828-1943, sygnatura 1566-1571 (zapomogi i subwencje) 4. Fürsargesachen a) Legate und Stiftungen z lat 1742-1943, sygnatura 1572-1605 (legaty, testamenty, fundacje) b) Armenpflege z lat 1826-1928, sygnatura 1606-1624 (wspieranie ubogich, zakładanie domów dla ubogich i bezdomnych) c) Krankenkasse z lat 1858-1914, sygnatura 1625-1636 (kasa chorych) d) Krankenhausverwaltung z lat 1861-1901, sygnatura 1637-1649 (szpital) e) Verschiedene Zwangsanstallten z lat 1823-1935, sygnatura 1650-1671 (zakłady przymusowe) f) Einzelnenunterstützung z lat 1887-1944, sygnatura 1672-1676 (pomoc dla poszczególnych osób) 5. Kirchen- und Schulwesen a) Allgemeine z lat 1803-1944, sygnatura 1677-1687 (ogólne sprawy szkolne i kościelne) b) Kirchen der Stadt z lat 1741-1944, sygnatura 1688-1720 (sprawy kościoła katolickiego i ewangelickiego w Szprotawie: zarządzanie, cenniki, zatrudnianie) c) Kirchen der Kömmereigüter z lat 1828-1943, sygnatura 1721-1726 (sprawy kościoła katolickiego i ewangelickiego w Chotkowie, Cieciszowie, Kopernii, Bobrowicach, Witkowie, Wrzesinach, Lesznie Górnym) d) Kirchenkasse der Stadt z lat 1743-1944, sygnatura 1727-1731 (budżet kościoła ewangelickiego w Szprotawie, rachunki kościoła katolickiego) e) Kirchenkasse der Kämmereigüter z lat 1783-1943, sygnatura 1732-1736 (wydatki na rzecz kościołów w Chotkowie, Witkowie, Lesznie Dolnym, Dzikowie, Kopernii) f) Friedhof z lat 1829-1943, sygnatura 1737-1742 (sprawy cmentarza) g) Lehrerakten z lat 1853-1937, sygnatura 1743-1791 (akta personalne nauczycieli) h) Katholische Schule z lat 1744-1936, sygnatura 1792-1796 (szkoła katolicka w szprotawie) i) Evangelische Schule z lat 1847-1881, sygnatura 1797-1800 (ewangelicka szkoła w Szprotawie) j) Realschule z lat 1829-1943, sygnatura 1801-1816 (szkoła realna w Szprotawie - zatrudnianie nauczycieli i ich uposażenie, budżet, lekcje gimnastyki) k) Töchterschule z lat 1889-1925, sygnatura 1817-1819 (organizacja szkoły dla dziewcząt w Szprotawie) l) Adolf-Hitler-Schule z lat 1923-1944, sygnatura 1817-1819 (sprawy budowlane) m) Andere Schulen der Stadt z lat 1811-1944, sygnatura 1823-1833 (szkoła zawodowa, szkoła ludowa, szkoła przemysłowa, sprawy finansowe) n) Kämmereigüterschule z lat 1821-1943, sygnatura 1834-1851 (szkoły w majątkach: Kopernia, Szprotawka, Biernatowo, Sieraków, Chotków, Leszno Górne, Dziećmirowice, Dzikowice, Witków, Henryków) o) Bausachen z lat 1803-1932, sygnatura 1852-1865 (budowa szkół i kościołów) 6. Kultur- und Gemeinschaftspflege z lat 1839-1944, sygnatura 1866-1891 (instytucje kulturalne, stowarzyszenia, bractwo strzeleckie) 7. Stadtvermögen a) Verwaltungsangelegenheiten z lat 1741-1942, sygnatura 1892-1911 (zbiór patentów i edyktów, odpisy dokumentów dotyczących stanu prawnego majątków) b) Urbarium z lat 1743-1797, sygnatura 1912-1917 (urbarze) c) Vermessungen z lat 1743-1855, sygnatura 1918-1981 (zestawienie pomiarów ogrodów, łąk, pól i ogrodów) d) Seelenregister z lat 1754-1807, sygnatura 1982-1990 (wykazy mieszkańców majątków) e) Verpachtung z lat 1742-1942, sygnatura 1991-2069 (dzierżawy) f) Eigentumsveränderungen z lat 1744-1943, sygnatura 2070-2319 (przemiany własnościowe) g) Forst-, Jagd- und Fischereisachen z lat 1788-1942, sygnatura 2320-2342 (sprawy leśnictwa, łowiectwa i rybołówstwa) h) Feuer-Sozietäts-Sachen z lat 1743-1937, sygnatura 2343-2360 (sprawy pożarowe i Towarzystwa Pożarniczego) 8. Stadtbetriebe a) Allgemeine z lat 1920-1942, sygnatura 2361-2362 (sprawozdania z działalności zakładów miejskich: gazownia, elektrownia, wodociągi, tartak) b) Unfallversicherung der Arbeit z lat 1886-1943, sygnatura 2363-2368 (wypadki przy pracy) c) Gasanstalt z lat 1890-1925, sygnatura 2369-2378 (gazownia) d) Wasserwerk z lat 1888-1936, sygnatura 2379-2394 (wodociągi) e) Schlachthaus z lat 1885-1944, sygnatura 2395-2417 (rzeźnia) f) Stadtkeller z lat 1790-1834, sygnatura 2418-2419 (dzierżawa piwnic miejskich) g) Brettschneide z lat 1850-1935, sygnatura 2420-2425 (tartak) h) Ziegelei z lat 1843-1867, sygnatura 2426-2429 (cegielnia) i) Post z lat 1889-1923, sygnatura 2340-2440 (poczta) j) Park und Sportplätze z lat 1834-1944, sygnatura 2441-2454 (park i obiekty sportowe) 9. Stadtbauamt a) Allgemeine z lat 1783-1943, sygnatura 2455-2466 (budżet budowlany, oferty, plany przebudowy) b) Bauen und Reparaturen z lat 1787-1929, sygnatura 2467-2515 (budowy i naprawy) c) Siedlungsbau z lat 1918-1942, sygnatura 2516-2526 (zakładanie osiedli) d) Wege-, Strassen- und Brückensachen z lat 1756-1942, sygnatura 2527-2566 (budowa dróg, mostów, ulic) e) Anpflanzungen z lat 1866-1943, sygnatura 2567-2571 (zakładanie terenów zielonych) f) Kanal und Grabel z lat 1882-1942, sygnatura 2572-2589 (kanały i groble) g) Eisenbahnbau z lat 1843-1944, sygnatura 2590-2607 (budowa kolei) 10. Polizeiverwaltung a) Allgemeine Verwaltung z lat 1781-1939, sygnatura 2608-2626, 3685 (dzienniki podawcze dotyczące spraw policyjnych, prośby o wystawianie policyjnych zaświadczeń, przepisy prawne) b) Eigentumspolizei z lat 1846-1888, sygnatura 2627-2632 (policja własnościowa) c) Ordnungs- und Sittenpolizei z lat 1821-1931, sygnatura 2633-2647 (policja porządkowa i obyczajowa, regulacje prawne dotyczące Żydów, nadzór nad komediantami i aktorami) d) Sicherheitspolizei z lat 1822-1941, sygnatura 2648-2674 (sprawy paszportowe, samobójstwa, listy gończe, nadzór nad żebrakami, bezdomnymi, chorymi psychicznie) e) Gewerbepolizei z lat 1743-1914, sygnatura 2675-2698 (nadzór nad cechami, wydawanie koncesji f) Handelswesen z lat 1818-1944, sygnatura 2699-2753 (sprawy miar i wag, koncesje na handel alkoholem, Izba Handlowa) g) Industriesachen z lat 1888-1944, sygnatura 2754-2759 (rada nadzorcza huty Wilhelma) h) Baupolizei z lat 1767-1944, sygnatura 2760-3611, 3688 (policja budowlana, dokumentacja projektowo-techniczna dla poszczególnych parcel, ułożona alfabetycznie wg nazw ulic) i) Strassen- und Wegepolizei z lat 1843-1932, sygnatura 3612-3617 (policja drogowa) 11. Militärwesen z lat 1740-1944, sygnatura 3618-3683 (wojny śląskie, wojna siedmioletnia, obciążenia wojenne miasta, dostawy dla wojska, wykaz rekrutów i żołnierzy, budowa arsenału i koszarów, pomoc dla inwalidów wojennych) 12. Akta nieopracowane z lat 1707-1900, sygn. 3689-3694 (sprawy majątkowe mieszkańców, dochody i wydatki, Wybór kupca Müllera do rady miejskiej, zarządzenia w sprawie mobilizacji, sprawy dotyczące między innymi zakonnic ze Szprotawy i Generalnego Landtagu)

Pierwsza wzmianka źródłowa o terenach dzisiejszej Szprotawy pochodzi z 1000 roku i znajduje się w kronice biskupa niemieckiego Thietmara, który towarzyszył cesarzowi niemieckiemu Ottonowi III w pielgrzymce do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie. W będącym obecnie częścią Szprotawy grodzie Iława (Ilua) cesarz spotkał się z Bolesławem Chrobrym. Szprotawa została lokowana przez Konrada I na prawie magdeburskim około 1260 roku. Sam dokument lokacyjny nie zachował się, jednak analiza innych źródeł wskazuje rok 1263 jako najbardziej prawdopodobną datę nadania jej praw miejskich. W przywileju Konrada II z 1304 roku, w którym książę potwierdził lokację miasta, mowa jest również o „concilium magistratus”, czyli radzie miejskiej składającej się z wybieralnego burmistrza i rajców. Interesy księcia w mieście reprezentował wójt. Wójtostwo było dziedziczne i funkcjonowało, obok władzy samorządowej, do połowy XV wieku. Stopniowo miasto dążyło do całkowitego wykupu wójtostwa od księcia, w celu zwiększenia uprawnień samorządu i uzyskania pełni praw sądowniczych. W 1503 roku sąd miejski (Stadtgericht) składał się z sędziego miejskiego (Stadtrichter) i 7 ławników (Schöppen) i przeznaczony był dla sądzenia spraw mieszczań (Stadtdinge), dla przyległych wsi miejskich (Hofdinge) powoływano oddzielny sąd z sędzią (Hofenrichter) i 4 ławnikami. Zgodnie ze wspomnianym przywilejem do miasta należało 30 łanów ziemi i 5 łanów łąk oraz las podmiejski. Miasto posiadało także dwa młyny oraz prawo połowu ryb pół mili w górę i w dół rzeki Bobru. Na mocy kolejnego przywileju z 1304 roku Szprotawa otrzymała prawo składu soli i prawo do własnej miary i wagi. Już w XV wieku zaczęła nabywać wsie kameralne: Bobrowice (Bobersdorf), Sieraków (Zirkau) i Zarzecze (Mückendorf) zakupione w 1406 roku, Leszno Górne (Ober Leschen) – nabyte w 1520 roku, Dziećmirowice (Dittersdorf) – w 1530 roku, Dzikowice (Ebersdorf) i Gościszowice (Giessmansdorf) – w 1599 roku. Do największych i najważniejszych nabytków miasta należały Chotków (Hertwigswaldau) i Witków (Wittgendorf), zakupione w 1730 roku od Georga Christopha Grafa von Proskau. W 1488 roku w wyniku ciężkich walk miasto zdobył król węgierski Maciej Korwin. Jest to koniec panowania dynastii Piastów w mieście, której ostatnim przedstawicielem był Jan II. Po bitwie pod Mohaczem w 1526 roku Śląsk znalazł się pod panowaniem Habsburgów. Ferdynand I, nowy władca tych ziem, w 1537 roku oddał Szprotawę Fabianowi von Schönaich jako zastaw za zaciągnięte od niego pożyczki. W okresie tym często dochodziło do sporów pomiędzy władzami miasta a nowym panem, który łamał posiadane przez miasto stare przywileje i prawa. Na początku XVII wieku Jerzy von Schönaich zrezygnował z zastawu, a Szprotawa stała się ponownie jednym z 11 miast królewskim, z prawem delegowania własnych przedstawicieli na sejmy krajowe. Rada miejska, zwana też senatem, składała się z 6 rajców (senatores) i pisarza (notarius). Do jej zasadniczych kompetencji należało 1) sprawowanie władzy sądowniczej w sprawach niespornych czyli: nadzór nad realizacją testamentów i wszelkich umów o charakterze hipotecznym np. w sprawach dzierżawy, pożyczek i zastawów, transakcji kupna – sprzedaży, przyjmowanie i realizacja depozytów, rozstrzyganie sporów między mieszczanami w sprawach o własność i zobowiązania finansowe 2) gospodarowanie majątkiem miejskim czyli: podejmowanie decyzji i nadzór nad funkcjonowaniem obiektów miejskich, administrowanie i nadzór nad dzierżawą wsi kameralnych, uchwalanie składek i opłat przeznaczonych na utrzymanie majątku miejskiego, ściąganie podatków 3) zatwierdzanie statutów cechowych, potwierdzanie list prawego urodzenia, nadzór nad przestrzeganiem miar i wag. Magistrat miał prawo wyboru własnych członków dla uzupełnienia swego składu oraz prawo wyboru urzędników miejskich, ale działalność władz miejskich we wszystkich niemal sprawach wymagała zgody, względnie zatwierdzenia przez „rządy” księstwa. Do władz księstwa miasto odsyłało podatki, zaś jego własna polityka skarbowa podlegała nadzorowi państwa. Władzę sadowniczą w mieście sprawowała ława z sędzią i 7 ławnikami. Wielkim nieszczęściem dla Szprotawy była wojna trzydziestoletnia 1618-1648. W chwili jej zakończenia z bogatego i świetnie rozwijającego się miasta zostały zgliszcza, a liczba mieszkańców zmniejszyła się z 4000 do około 400. Na skutek wojny austriacko – pruskiej Śląsk dostał się pod panowanie Prus. W czerwcu 1741 roku przedstawiciele miasta złożyli hołd królowi Prus. Od tej chwili następowało stopniowe ograniczanie miejskiej władzy samorządowej na rzecz administracji państwowej. Od 1815 roku najważniejszą rolę w powiecie pełnił landrat. Magistrat kompletowany był drogą nominacji królewskich. Miastu odebrano prawo swobodnego rozporządzania dochodami, jego budżet podlegał zatwierdzeniu przez Kamerę Wojenno-Skarbową w Głogowie. Głęboką reformę w ustroju miast wprowadziła ordynacja miejska z 19 listopada 1808 roku, której celem było rozwinięcie zasady swobodnego funkcjonowania samorządu miejskiego, bez mieszania się w sprawy miejskie przez władze rządowe. Władzą naczelną samorządu miejskiego była pochodząca z wyborów rada miejska z rajcami (Stadtverordnete). Prawo wyborcze przysługiwało osiadłym w mieście chrześcijanom, którzy posiadali nieruchomość lub zakład rzemieślniczy przynoszący wyższy dochód. Nazywano ich Bürger, w odróżnieniu od Schutzverwandte, którzy nie posiadali praw miejskich. Miasta podzielono na okręgi wyborcze, których w Szprotawie było 3: Markt-Bezirk, Glogauer-Thor-Bezirk i Neugasser-Bezirk. Wśród rajców musiało być 2/3 właścicieli nieruchomości miejskich. Wybory do szprotawskiej rady miejskiej odbyły się 20 lutego 1809 roku. Było to ciało obradujące i podejmujące uchwały w sprawach samorządu m.in. W sprawach budżetu. Organ wykonawczy rady stanowił magistrat, który był ciałem kolegialnym. W jego skład wchodził płatni burmistrz i rajca do spraw finansowych i podatkowych zwany kammererem oraz 6 nieopłacanych członków magistratu, prowadzących poszczególne działy gospodarki miejskiej. Ponadto w składzie magistratu znajdował się jeszcze płatny skarbnik oraz urzędnik zajmujący się zadaniami policyjnymi. Dla rozwiązywania specjalnych spraw powoływano deputacje i komisje, złożone z członków magistratu i mieszczan. Ordynacja miejska z 30 maja 1853 roku nie wprowadziła większych zmian w funkcjonowaniu władz miejskich w Szprotawie. Obywateli posiadających prawa wyborcze podzielono na trzy klasy majątkowe o takiej liczebności, aby sumy płaconych przez każdą klasę podatków były równe. Każda z klas wybierała 1/3 rady. Nadzór nad miastami należał do landrata i rządu prowincji, który miał prawo do zatwierdzania szeregu ustaw miejskich jak: uchwały co do sprzedaży nieruchomości miejskich, zaciągania pożyczek, nakładania podatków. Na początku XX wieku władzę w mieście sprawował magistrat na czele z burmistrzem. Składał się on z kilkunastu referatów i stanowisk pracy. Biuro magistratu obsługiwał sekretariat, który zajmował się również sprawami osobowymi, meldunkowymi i stanu cywilnego oraz obsługą rady miejskiej. Sprawami finansowymi jak: kasa miejska, kasa oszczędnościowo-pożyczkowa (Sparkasse), kasa ubogich (Armenkasse), ściąganie podatków zajmowały się referaty podatkowo – rachunkowe, które zatrudniały takich urzędników jak Stadt-Haupt-Casse-Rendant, Stadt-Haupt-Casse-Controlleur, Stadt-Haupt-Casse-Assistent, Steuer-Erheben, Sparkassen-Rendant, Sparkasse-Controlleur, Buchhalter, Informatiker. Nadzór nad szkołami i kościołami objął referat do spraw szkolnictwa, zaś szpitalem miejskim, zakładami przymusowego pobytu, zakładami opieki społecznej oraz nadzorem nad fundacjami zajmował się referat do spraw pomocy społecznej z Armenkasse- und Hospitalinspector, Armen-Arzt. Oddzielne biuro obsługiwało gazownię miejską, oświetlenie i wodociągi oraz rzeźnię. Tu pracowali m.in. Schlachthof-Verwalter, Tier-Arzt, Fleisch- und Trichinenbeschauer, Gas-Anstalt-Inspector, Gas-Schlosser, Wassermeister, Thurm-Wächter. Nadzór nad inwestycjami budowlanymi sprawowała policja budowlana (Baupolizei). Do innych głównych i pomocniczych urzędników miejskich należeli m.in. Registrator, Rathsdiener, Rathskanzlist, Hilfkanzlist, Stadtgärtner, Todtengräber, Ober-Förster, Hilfsförster. Wraz z objęciem w 1933 roku władzy przez narodowych socjalistów, nastąpiło znaczne ograniczenie roli samorządu miejskiego oraz jego kolejna reorganizacja. Wkrótce rola rady miejskiej uległa redukcji na rzecz miejscowego szefa NSDAP. Cały miejscowy przemysł został przestawiony na produkcję zbrojeniową i pomocniczą. W czasie wojny siłę roboczą stanowili niemal wyłącznie wywiezieni na roboty przymusowe Polacy i jeńcu wojenni z żagańskiego obozu. 14 lutego 1945 roku Szprotawa została zajęta przez wojska I Frontu Ukraińskiego. [Dzieje aktotwórcy opracowała Beata Grelewicz]