Sąd Nadworny w Greifswaldzie

Sygnatura
65/1161/0
Liczba serii
28
Liczba skanów
0

Zawartość:

I. Organizacja sądu nadwornego (Generalia) 1634–1847; 137 j.a. 1. Kontakty z władzami zwierzchnimi 1634–1847; 25 j.a. - akta zawierają materiały dotyczące zapytań o zasadność stosowanego prawa, decyzje władz królewskich o toku postępowania w sądach, spraw finansowych sądu, finansowania jego działalności, działalność kasy depozytowej, skargi stanów na działalność sądu, wizytacja sądu nadwornego, obowiązek służby wojskowej dla marynarzy, wizytacje zakładów komunalnych Greifswaldu, kontrybucja w Barth, drogi na wyspie Rugia. 2. Księgi wyroków (Urteilsbücher) 1651–1841; 16 j.a. - repertoria akt sądowych z XVII wieku, dziennik prowadzonych procesów, księgi wyroków (1669–1670, 1699–1701, 1779–1789, 1794–1796, 1707–1711, 1736–1861), księga wyroków Sądu Landwójtowskiego w Bergen (1746–1750). 3. Organizacja postępowania sądowego (Einrichtung des gerichtlichen Verfahren) 1643–1847; 34 j.a. - spory Sądu Nadwornego w Greifswaldzie ze Stralsundem o prawo do jurysdykcji, postępowania sądowe będące przedmiotem sporu o sposób prowadzenia procesu, postępowania upadłościowego, kurateli, opieki nad majątkiem lub osobami. Stronami w nich było m.in. miasto Demmin, a także przedstawiciele miejscowej szlachty i mieszczaństwa. Akta tych spraw zawierają całe postępowania sądowe będące przedmiotem sporu. 4. Urzędnicy sądowi (Hofgerichtsbeamte) 1735–1813; 62 j.a. - akta zawierają materiały dotyczące zatrudnienia urzędników w sądzie, nominacje na stanowiska asesorów, referendarzy, prokuratorów, prezydentów, ale też i innych urzędników administracji pomorskiej, składanie hołdu królowi przez urzędników, nadawanie szlachectwa urzędnikom. II. Procesy (Prozesse) 1581–1848; 1605 j.a. - układ alfabetyczny wg nazwisk powodów. 1. Litera A 1618–1836; 28 j.a. 2. Litera B 1595–1848; 181 j.a. 3. Litera D 1582–1845; 147 j.a. 4. Litera E 1589–1842; 58 j.a.. 5. Litera F 1629–1799; 45 j.a. 6. Litera G 1591–1847; 137 j.a. 7. Litera H 1620–1829; 114 j.a. 8. Litera J 1606–1776; 13 j.a. 9. Litera K 1610–1843; 96 j.a. 10. Litera L 1655–1845; 55 j.a. 11. Litera M 1633–1841; 40 j.a. 12. Litera N 1642–1840; 34 j.a. 13. Litera O 1626–1806; 27 j.a. 14. Litera P 1624–1824; 58 j.a. 15. Litera R 1588–1804; 31 j.a. 16. Litera S 1588–1831; 235 j.a. 17. Litera T 1596–1793; 27 j.a. 18. Litera U 1644–1803; 20 j.a. 19. Litera V 1630–1826; 20 j.a. 20. Litera W 1581–1832; 227 j.a. 21. Litera Z 1610–1831; 12 j.a. III. Prawo rodzinne i postępowania opiekuńcze (Familien und Vormundschafts-Akten) 1604–1848; 75 j.a. - materiały dotyczące sądowej opieki nad dziećmi lub osobami ubezwłasnowolnionymi, ustanawiania dla nich opiekunów, kuratorów ich majątków, sprawy dotyczące testamentów, realizacji ich, stanowienia fideikomisów (majoratów), administrowania nimi.

Dzieje twórcy:

Sąd Nadworny w Greifswaldzie powołano 25 lipca 1642 r. Stanowił on kontynuację działającego do 1638 r. urzędu w Wołogoszczy (Wolgast). Według ordynacji z 1569, a następnie nowej ordynacji z 1672 r. Sąd Nadworny w Greifswaldzie pełnił funkcję królewskiego sądu krajowego (Königliches Landesgericht), który wykonywał jurysdykcję w imieniu króla nad wszystkimi mieszkańcami Pomorza Szwedzkiego. W pierwszej instancji greifswaldzki sąd orzekał w sprawach cywilnych i karnych wobec szlachty i innych osób uprzywilejowanych (eximirte) w tym urzędników królewskich, a także nieruchomości posiadających ten status, z wyjątkiem tych podmiotów i rodzajów spraw, które podlegały innej jurysdykcji. Jednakże w przypadku wykroczeń przeciwko pokojowi publicznemu (Landfrieden), państwu, zwłaszcza skarbowym prerogatywom państwa, a także dotyczących spraw lennych omawiany urząd prowadził postępowanie w pierwszej instancji wobec wszystkich mieszkańców Pomorza Przedniego niezależnie od ich statusu prawnego czy stanowego. Ponadto orzekał on w drugiej, apelacyjnej instancji w sprawach cywilnych i karnych od wyroków sądów niższych: magistratów, sądów miejskich, patrymonialnych, domenalnych itd. Jednakże w tym przypadku sąd ten konkurował z Trybunałem w Wismarze, który będąc najwyższym sądem dla niemieckich prowincji króla Szwecji, miał prawo przyjmować nie tylko sprawy w instancji rewizyjnej, ale także apelacyjnej. Natomiast w przypadku wyroków sądu nadwornego stronom przysługiwało prawo do apelacji czy rewizji do wspomnianego już Trybunału w Wismarze . Sąd Nadworny w Greifswaldzie wydawał orzeczenia podczas roków sądowych (Gerichtstag), których do 1799 r. było organizowanych sześć w ciągu roku. Następnie na podstawie recesu wizytacyjnego z 1798 r., ze względu na zmniejszenie się ilości rozpatrywanych spraw, ich liczbę zmniejszono do czterech rocznie. Obok roków zwyczajnych sąd mógł również organizować w nadzwyczajnych okolicznościach dodatkowe sesje (in termino extraordinario). Orzeczenia wydane podczas roków były zapisywane do protokołu oraz umieszczane w księgach wyroków (Urteilsbuch). Podczas tych sesji skład kolegium sędziowskiego był uzupełniany o przedstawicieli stanów, którzy mieli prawo doradzać w poszczególnych procesach i kontrolować prawidłowość stosowanych procedur sądowych . Okręgiem działania sądu początkowo było całe Księstwo Wołogoskie, jednak zawarciu pokoju westfalskiego (1648) i podziale Pomorza między Brandenburgię i Szwecję (1653), zmienił się okręg działania urzędu. Odtąd obejmował on Pomorze Przednie, łącznie z ujściem Odry i Szczecinem. Po zakończeniu wojny północnej (1700–1720) panowanie szwedzkie na Pomorzu zostało ograniczone do terenów na północ od rzeki Piany, co zmniejszyło też obwód działania sądu. Ten zmniejszony okręg działania Sądu Nadwornego w Greifswaldzie przetrwał również po objęciu tej części Pomorza przez Prusy w 1815 roku, aż do końca istnienia urzędu do 1849 roku . Ordynacja z 1672 roku potwierdziła podstawy organizacyjne Sądu Nadwornego w Greifswaldzie. Na czele urzędu stał prezydent, który zgodnie z Regierungsform z 1663 r. był także Prezydentem Rejencji i Vice-Gubernatorem. Prezydent był przedstawicielem osoby monarchy w sądzie, który go osobiście mianował. Do obowiązków prezydenta należał przede wszystkim ogólny nadzór nad prawidłowym funkcjonowaniem urzędu, przestrzeganiem w procesach istniejącego prawa i procedur. Tworzył on prezydium sądu i musiał zasiadać podczas sesji sądowych. Urzędnikiem kierującym sądem nadwornym pozostawał dyrektor, który wykonywał wszystkie prerogatywy prezydenta, a także bezpośrednio administrował urzędem i pracownikami w nim zatrudnionymi. Dyrektor przewodniczył kolegium sędziowskiemu, prowadził procesy i postępowania sądowe, wyznaczał asesorów i referendarzy do opracowania poszczególnych spraw, często redagował osobiście orzeczenia i wyroki sądu. Poza tym do jego obowiązków należał ogólny nadzór nad kancelarią i archiwum, podpisywanie i pieczętowanie wydanych orzeczeń i innych pism urzędowych sądu. W przypadku nieobecności dyrektora lub wakatu na tym stanowisku funkcję kierownika sądu pełnił najstarszy stażem asesor . W latach 1764–1771 i 1792–1795 w sądzie znajdowało się po dwóch dyrektorów, z których pierwszy był ustępującym – przechodzącym na emeryturę, drugi natomiast przejmującym administrację urzędem . Kolegium sędziowskie oprócz dyrektora składało się również asesorów, zwanych też radcami i referendarzy. Według ordynacji z 1672 r. w Sądzie Nadworny w Greifswaldzie zatrudnionych było 5 asesorów i 2 referendarzy etatowych (Referendarius ordinarii). Ponadto do kolegium mogli być przyjmowani referendarze nadetatowi (Referendarius extraordinarii). Po zmniejszeniu się władztwa szwedzkiego na Pomorzu wprowadzono ograniczenia (w 1721 r.) w liczbie sędziów i personelu kancelaryjnego. W kolegium sędziowskim zasiadać miał dyrektor, dwóch asesorów i jeden referendarz . Jednakże zwykle pracowało w nim 4 asesorów, a także po 1–2 referendarzy etatowych i nadetatowych . Sąd Nadworny w Greifswaldzie w tej strukturze działał praktycznie aż do końca panowania szwedzkiego na Pomorzu w 1815 r. Po zajęciu Nowego Pomorza Przedniego (Nevorpommern) przez Hohenzollernów i włączeniu go do prowincji pomorskiej podjęte zostały działania zmierzającego do wprowadzenia pruskiego prawodawstwa i ustroju sądowego. Jednak opór stanów storpedował te wysiłki. Z tego też względu Sąd Nadworny w Greifswaldzie pozostał praktycznie w niezmienionej strukturze organizacyjnej i kompetencjami w pierwszych dziesięcioleciach panowania pruskiego. Jednakże z czasem zaczęto wprowadzać nowe pruskie regulacje. Sąd Nadworny w Greifswaldzie zakończył swoją działalność 1 kwietnia 1849 r. na podstawie ustawy z dnia 2 stycznia 1849 r. wprowadzającej nowy ustrój wymiaru sprawiedliwości w monarchii Hohenzollernów .

Daty skrajne:

[1581] 1642-1848

Klasyfikacja:

Nazwa twórcy:

Daty:

1581-1641, 1642-1848.

Nazwa dawna:

Nazwa obcojęzyczna:

Hofgericht in Greifswald

Języki:

Dostępność:

Ogółem jednostek archiwalnych:

1817

Ogółem opracowanych jednostek archiwalnych:

1817

Ogółem jednostek archiwalnych bez ewidencji:

0

Ogółem metrów bieżących

29.0

Ogółem opracowanych metrów bieżących

29.0

Ogółem metrów bieżących bez ewidencji

0.0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0

Ogółem plików :

0

Ogółem rozmiar (w MB):

0.0

Ogółem dokumentów

0

Ogółem spraw

0

Ogółem klas

0

Ogółem jednostek archiwalnych:

0.0

Ogółem metrów bieżących:

0.0

Daty skrajne dokumentacji niearchiwalnej:

Nazwa Inwentarz skarbowy Uwagi
inwentarz książkowy zatwierdzony Tak w bazie IZA

Landesarchiv w Greifswaldzie Rep.73 Hofgericht Greifswald, ok. 890 j.a., 28,2 m.b., z lat 1683–1846