Statut parafii.

Sieć parafii, najniższych jednostek organizacji kościelnej, rozwijała się od XII w. Zwierzchnikiem parafii był proboszcz, podporządkowany biskupowi zarządzającemu diecezją, do której należy parafia. W średniowiecznej Polsce parafie obejmowały kilka lub kilkanaście wsi. Były powiązane z własnością ziemską: właściciel, zazwyczaj świecki, utrzymywał patronat nad kościołami. Wierni na rzecz parafii ponosili różne świadczenia, jak dziesięcina czy świętopietrze. W parafiach prowadzono księgi metrykalne: ochrzczonych, bierzmowanych, zaślubionych, zmarłych i tzw. wykaz parafian. Centralnym ośrodkiem życia parafii kościół parafialny. Największa liczba parafii powstała w XIV i XV w., co wiąże się z rozprzestrzenieniem chrześcijaństwa na tereny wiejskie. Od XIII w. przy zamożniejszych parafiach zaczęły powstawać podstawowe szkoły parafialne, a w miastach także przytułki. Rozkwit szkolnictwa parafialnego przypada na XV w. i początek XVI w. W XVI w. uczono łaciny i śpiewu kościelnego. Uposażenie nauczycieli opierało się głównie na dziesięcinach. Funkcje nauczyciela pełnili głównie klerycy, wychowankowie szkół katedralnych lub kolegiackich. Z czasem zmieniły się zadania szkół parafialnych - przygotowanie do służby kościelnej (ministrant i muzyk), przekazanie chłopcom podstawowej znajomości czytania, pisania, niekiedy rachunków. Na początku XIX w. szkoły parafialne zaczęły tracić na znaczeniu i zanikać na rzecz podporządkowanym władzom świeckim szkół elementarnych, zwanych także ludowymi.