Archiwum Państwowe w Białymstoku Oddział w Łomży powołane zostało Zarządzeniem Nr 9 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 28 lipca 1952 roku pod nazwą Powiatowe Archiwum Państwowe w Łomży i podlegało Archiwum Akt Nowych w Warszawie.

Od dnia 1 stycznia 1954 roku jest Oddziałem Archiwum Państwowego w Białymstoku.

Archiwum mieści się, od 1957 roku, w byłej więziennej izbie chorych, przy Alei Legionów 36 i obejmuje swoim zasięgiem działania (od 1975 r.) teren byłego województwa łomżyńskiego.           

Instytucja archiwum ma w Łomży długoletnią tradycję. W okresie staropolskim istniało tu archiwum ziemskie oraz archiwum grodzkie, swoje archiwum posiadało miasto. Zasób ich stał się podstawą utworzonego w 1825 roku Archiwum Akt Dawnych – pierwszego w historii archiwum państwowego w Łomży, jednego z dziesięciu w Królestwie Polskim.

Archiwum Akt Dawnych w Łomży było jedną z większych placówek tego typu w Królestwie  Główną częścią zasobu stanowiły akta sądowe, stanowiące wcześniej zawartość archiwów grodzkich i ziemskich. Drugą część zasobu tworzyły akta miast z okresu staropolskiego oraz księgi dotyczące całego Mazowsza z lat 1612 – 1791. Oprócz ksiąg staropolskich archiwum to przechowywało akta sądowe ziemskie królewsko – pruskiej komisji w Szczuczynie z lat 1791-1799. Archiwum to zostało zlikwidowane w 1885 roku, a jego zasób przekazany do Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, gdzie uległ prawie całkowitemu zniszczeniu w czasie powstania warszawskiego w 1944 roku (zachowała się tylko jedna księga grodzka łomżyńska z 1602 r.).

W roku 1920 powołane zostało do życia Archiwum Państwowe w Łomży, przechowujące dziewiętnastowieczne akta władz z obszaru guberni łomżyńskiej, zarówno te pozostawione na miejscu jak i ewakuowane po Traktacie Ryskim w 1926 roku. Archiwum to zostało zlikwidowane w 1930 roku, a jego zasób przewieziony do Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, gdzie szczęśliwie przetrwał II wojnę światową, a w latach 60-tych ubiegłego wieku znikoma jego część powróciła do Łomży.

W chwili obecnej Archiwum prowadzi działalność na podstawie ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach z 14 lipca 1983 r. (D.U. z 2018 r., poz.217), z późniejszymi zmianami). Podstawowe jego zadania to gromadzenie, ewidencja, przechowywanie, opracowywanie, zabezpieczanie i udostępnianie materiałow archiwalnych oraz prowadzenie działalności informacyjnej. Archiwum przechowuje akta administracji państwowej i samorządowej (ogólnej i specjalnej), wymiaru sprawiedliwości, notarialne, metrykalne i stanu cywilnego, akta miast i gmin, instytucji finansowych, organizacji społecznych i politycznych, instytucji spółdzielczych oraz szkół wytworzone, w większości, w XIX i XX wieku na terenie powiatów łomżyńskiego, kolneńskiego, wysokomazowieckiego i zambrowskiego.