część I. Akta nauczycieli, szkół, bibliotek z lat [1916]1944-1951 (sygn. 1-277, 1277); zastosowano układ inwentarza w kolejności alfabetycznej haseł według wykazu akt. Materiały są częściowo przemieszane pod względem rzeczowym i chronologicznym. część II. Akta osobowe nauczycieli z lat 1900-1950[1958] (sygn. 285-1276);

W 1918 r., z chwilą utworzenia Państwa Polskiego, następuje reorganizacja szkolnictwa. Powstaje wówczas Inspektorat Szkolny w Chełmie. W 1950 r. inspektoraty szkolne zostały zlikwidowane, w ich miejsce powstały wydziały oświaty przy prezydiach powiatowych rad narodowych. Na podstawie instrukcji Ministerstwa Oświaty z dnia 30 października 1950 r. w sprawie tymczasowego ramowego podziału funkcji w wydziałach oświaty prezydiów rad narodowych ustalono ramy organizacyjne i podziały czynności. Siedziba Inspektoratu Szkolnego mieściła się w Chełmie przy ulicy Reformackiej 26. Status prawny – administracja specjalna, oświata. Zasięg działania Inspektoratu obejmował dwa powiaty chełmski i włodawski. Do jego zadań należały m.in. spisy dzieci w wieku szkolnym do publicznych szkół powszechnych. Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczęto od podziału obwodu na rejony wizytacyjne, organizacji szkół oraz przygotowania akcji oświaty dla dorosłych. 9 kwietnia 1945 r. powołana została Państwowa Komisja Egzaminów Nadzwyczajnych dla przeprowadzenia egzaminów dla zespołów kursów wieczorowych oświaty dorosłych. W październiku 1945 r. powołano gminne komisje oświatowe oraz wysunięto kandydatów do Powiatowej Komisji Oświatowej w Chełmie. Organizowano kursy dokształcające dla tych, którzy pracowali w szkolnictwie a nie mieli odpowiednich uprawnień. W 1946 r. Kuratorium Oświaty Szkolnej poleciło inspektorom szkolnym zorganizować trzy miesięczne kursy dla kandydatów na nauczycieli mających co najmniej ukończoną „maturę gimnazjalną starego typu”. Głównymi zadaniami Inspektoratu był nadzór pedagogiczny nad szkołami, organizacja i nadzór przedszkoli oraz organizacja placówek opieki nad dzieckiem (domy dziecka, ogródki jordanowskie, kolonie i półkolonie). Organizowane były konferencje rejonowe.